Πτολεμαίος ΙΕ΄ Καισαρίων

Για άλλες χρήσεις, δείτε: Πτολεμαίος.

Πτολεμαίος ΙΕ' Καισαρίων
βασιλεύς
Περίοδος	2 Σεπτεμβρίου 44 π.Χ. – 12 Αυγούστου 30 π.Χ.
Προκάτοχος	Κλεοπάτρα Ζ΄ της Αιγύπτου
Διάδοχος	Οκταβιανός Αύγουστος (ως Ρωμαίος αυτοκράτορας)
Γέννηση	23 Ιουνίου 47 π.Χ. Αλεξάνδρεια, Αίγυπτος
Θάνατος	23 Αυγούστου 30 π.Χ. (17 ετών)
Πλήρες όνομα
Πτολεμαῖος Φιλοπάτωρ Φιλομήτωρ Καῖσαρ
Οίκος	γένος Ιουλίων Ιουλιο-Κλαυδιανή δυναστεία
Πατέρας	Ιούλιος Καίσαρ
Μητέρα	Κλεοπάτρα Ζ΄ της Αιγύπτου
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα ()

Ανάγλυφο που αναπαριστά την Κλεοπάτρα και το γιο της Πτολεμαίο Καίσαρα, Ναός της Άθωρ στα Δένδερα.

Ο Πτολεμαίος ΙΕ' Φιλοπάτωρ Φιλομήτωρ Καίσαρ (23 Ιουνίου 47 π.Χ. - 23 Αυγούστου 30 π.Χ.), περισσότερο γνωστός ως Καισαρίων και Πτολεμαῖος Καῖσαρ, ήταν ο τελευταίος βασιλιάς της Αιγύπτου. Ήταν το τελευταίο μέλος της δυναστείας των Πτολεμαίων, και βασιλεύσε μαζί μεν με τη μητέρα του, Κλεοπάτρα Ζ΄ της Αιγύπτου, από τις 2 Σεπτεμβρίου του 44 π.Χ., μόνος δε από τον θάνατο της Κλεοπάτρας (12 Αυγούστου του 30 π.Χ.) έως τις 23 Αυγούστου του 30 π.Χ., οπότε και εκτελέστηκε κατόπιν διαταγής του Οκταβιανού, ο οποίος θα γινόταν αργότερα ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Αύγουστος. Ήταν ο μεγαλύτερος γιος της Κλεοπάτρας Ζ' και ίσως ο μοναδικός βιολογικός γιος του Ιούλιου Καίσαρα, από τον οποίο πήρε το όνομά του.

Βιογραφικά στοιχεία

Γέννηση

Ο μεγάλος Ρωμαίος στρατηλάτης Ιούλιος Καίσαρ εισήλθε νικητής στην Αλεξάνδρεια τον Ιανουάριο του 47 π.Χ. Με την δύναμη του ρωμαϊκού στρατού εξασφάλισε την παραμονή στο θρόνο της ερωμένης του Κλεοπάτρας, ενώ συμβασιλέας της ονομάστηκε ο νεότερος αδερφός της, Πτολεμαίος ΙΔ', που τότε ήταν δώδεκα ετών. Παρά το γεγονός ότι οι πολιτικές περιστάσεις απαιτούσαν την άμεση αναχώρησή του, ο Καίσαρ δεν βιάστηκε να εγκαταλείψει έναν ευχάριστο χειμώνα στο πλευρό της Κλεοπάτρας στην Αίγυπτο. Έκαναν μαζί μια μεγάλη περιοδεία αναψυχής στο Νείλο, στο πολυτελές της πλοίο, μέχρι και τα σύνορα με την Αιθιοπία, επισκεπτόμενοι τους ναούς και τα μνημεία των αρχαίων Φαραώ, όπου η παλαιά λατρεία τελούνταν ακόμη βάσει των αρχαίων εθίμων. Ήταν πια Απρίλης όταν ο Καίσαρ αναχώρησε από την Αλεξάνδρεια με προορισμό τη Συρία.

Στις 23 Ιουνίου 47 π.Χ. η Κλεοπάτρα έφερε στον κόσμο ένα γιο του Καίσαρα, όπως διακήρυξε. Αυτό αποτελούσε σκάνδαλο τόσο για τους Ρωμαίους όσο και για τους Έλληνες της Αιγύπτου, ωστόσο εκείνη χωρίς κανένα δισταγμό του έδωσε το όνομα Πτολεμαίος Καίσαρ. Οι Αλεξανδρινοί τον ονόμασαν Καισαρίωνα (που είναι υπό μία έννοια υποτιμητικό υποκοριστικό, κάτι σαν “μικρός Καίσαρ”). Οι Αιγύπτιοι ιερείς διακήρυξαν πως ήταν γιος του θεού Ρα, που ήρθε στην Κλεοπάτρα με τη μορφή του Ρωμαίου στρατηγού.

Βλέψεις για μια οικουμενική αυτοκρατορία

Όταν ο Καίσαρ επέστρεψε θριαμβευτής στη Ρώμη το 46 π.Χ., απόλυτος κυρίαρχος του ρωμαϊκού κόσμου, η Κλεοπάτρα πήγε να τον βρει με τον γιο τους. Στα μάτια των Ρωμαίων, όμως, η Βασίλισσα δεν ήταν παρά μια τυχοδιώκτρια ερωμένη, κι όχι σύζυγος του δικτάτορα. Άλλωστε ο ίδιος είχε ήδη νόμιμη σύζυγο, την Καλπουρνία, αν και δεν είχε νόμιμους απογόνους από εκείνη. Όπως διαφαινόταν ο ρωμαϊκός κόσμος βάδιζε προς μια μεγάλη αλλαγή: η Ρωμαϊκή Δημοκρατία επρόκειτο να παραδώσει τη θέση της σε μια μοναρχία, με τον Καίσαρα βασιλιά, η οποία θα περιελάμβανε όλες τις φυλές του γνωστού κόσμου: Ρωμαίους, Έλληνες, Αιγυπτίους, Γαλάτες, Ίβηρες, και Ασιάτες. Η Κλεοπάτρα μπορούσε να δει τον εαυτό της ως αυτοκράτειρα ενός κόσμου, του οποίου η Αίγυπτος δεν θα αποτελούσε παρά μια επαρχία. Και αυτής της αυτοκρατορίας διάδοχος θα ήταν ο γιος της, στον οποίο ενώθηκε το πτολεμαϊκό με το ρωμαϊκό αίμα.

Ωστόσο οι Ρωμαίοι αριστοκράτες, που επίσης μπορούσαν να νιώσουν ότι τα γεγονότα οδηγούσαν προς αυτήν την κατάσταση, αντιμετώπισαν με καχυποψία και φόβο την προοπτική της μοναρχίας του Καίσαρα, της επαναφοράς της βασιλείας δηλαδή. Στις Ειδούς του Μαρτίου του 44 π.Χ. ο Καίσαρ δολοφονήθηκε και τα σχέδια της Κλεοπάτρας ματαιώθηκαν προς το παρόν. Η δολοφονία του Καίσαρα την έθετε σε τρομερό κίνδυνο. Έτσι εγκατέλειψε την πόλη μες το επόμενο δεκαπενθήμερο και επέστρεψε στην Αίγυπτο.

Ο Πτολεμαίος ΙΔ΄ πέθανε λίγο αργότερα. Ο Δίων Κάσσιος αναφέρει ότι, λίγο μετά την επιστροφή της, η Κλεοπάτρα ανακήρυξε συμβασιλέα της το γιο της. Το γεγονός επιβεβαιώνουν μια σειρά από αρχαιολογικά ευρήματα όπως επιγραφές και στήλες, με απεικονίσεις της Κλεοπάτρας και του Καισαρίωνα.

Απόδοση βασιλικών τίτλων

Η Κλεοπάτρα, παρά τη δυσμενή εξέλιξη των γεγονότων, δεν παραιτήθηκε από τη φιλοδοξία της να γίνει αυτοκράτειρα. Όταν ο Ρωμαϊκός Κόσμος μοιράστηκε ανάμεσα στα μέλη της Δεύτερης Τριανδρίας, Αιμίλιο Λέπιδο, Μάρκο Αντώνιο και τον θετό γιο του Καίσαρα, τον Οκταβιανό, η βασίλισσα της Αιγύπτου συμμάχησε με τον δεύτερο και συνδέθηκε μαζί του ερωτικά. Ο Αντώνιος έκανε έδρα των εκστρατειών του στην Ανατολή την Αλεξάνδρεια και παραχώρησε σημαντικά εδάφη της ρωμαϊκής επικράτειας στην Κλεοπάτρα και τα παιδιά της. Κατά τη διάρκεια μιας προκλητικής τελετής στο Γυμνάσιο, ο Αντώνιος και η Κλεοπάτρα κάθισαν σε δύο χρυσούς θρόνους, ενώ τα βασιλικά τέκνα κάθονταν σε θρόνους λίγο χαμηλότερα. Πρώτα ο Πτολεμαίος Καίσαρ, συμβασιλέας της μητέρας του, κατόπιν τα παιδιά του Αντωνίου από την Κλεοπάτρα: ο Αλέξανδρος Ήλιος με ένδυμα Μήδου βασιλιά, ο Πτολεμαίος Φιλάδελφος με μακεδονικό ένδυμα – καυσία, χλαμύδα και κρηπίδες– και η Κλεοπάτρα Σελήνη. Διακηρύχθηκε πως από δω και στο εξής η Κλεοπάτρα θα ονομαζόταν "Βασίλισσα των Βασιλέων" και ο γιος της, ο Καισαρίων, ως νόμιμος διάδοχος του Ιουλίου Καίσαρα, θα ονομαζόταν "Βασιλεύς των Βασιλέων". Ο Αλέξανδρος Ήλιος ονομάστηκε "Μέγας Βασιλεύς" της Αρμενίας και όλων των ανατολικών επαρχιών των εδαφών του Αλεξάνδρου του Μέγα που θα κατακτιόνταν στο μέλλον μέχρι την Ινδία, ο Πτολεμαίος Φιλάδελφος βασιλιάς της Συρίας και της Μικράς Ασίας και η μικρή Κλεοπάτρα Σελήνη, βασίλισσα της Κυρηναϊκής.

Η συμπεριφορά αυτή προκάλεσε την οργή της Συγκλήτου, η οποία υποδαυλιζόμενη από τον πολιτικό αντίπαλο του Αντωνίου, τον Οκταβιανό, κήρυξε τον πόλεμο στην Αίγυπτο. Η εξέλιξη των πραγμάτων κρίθηκε τον Σεπτέμβριο του 31 π.Χ. με τη Ναυμαχία στο Άκτιο, όπου ο Αντώνιος και η Κλεοπάτρα ηττήθηκαν κατά κράτος. Την 1η Αυγούστου 30 π.Χ. ο Οκταβιανός κατέλαβε την Αλεξάνδρεια καθιστώντας την Αίγυπτο ρωμαϊκή επαρχία. Πρώτα ο Αντώνιος και λίγο αργότερα η Κλεοπάτρα αυτοκτόνησαν.

Θάνατος

Για τον Οκταβιανό μοναδική απειλή στις αξιώσεις του για την κληρονομιά του Καίσαρα ήταν πλέον ο Καισαρίων. Ιστορικοί της αρχαιότητας υποστηρίζουν πως ο ίδιος αναφώνησε «Δύο Καίσαρες είναι υπερβολικά πολλοί». Ο νεαρός Πτολεμαίος είχε σταλεί για ασφάλεια από τη μητέρα του στο λιμάνι της Βερενίκης. Συνελήφθη όμως και δολοφονήθηκε, έτσι ώστε να μην απειλήσει ποτέ τα συμφέροντα του μετέπειτα πρώτου αυτοκράτορα της Ρώμης.

Το 1918 αποτέλεσε το θέμα ενός ποιήματος του Κωνσταντίνου Καβάφη με τίτλο «Καισαρίων».

Χρονολόγιο

Έτος (π.Χ.)	Συμβάν
48 π.Χ.	Καταφθάνει στην Αίγυπτο ο Ιούλιος Καίσαρας. Καταλαμβάνει το βασιλικό παλάτι στην Αλεξάνδρεια και ορίζει τον εαυτό του διαιτητή της διαφωνίας ανάμεσα στην Κλεοπάτρα Ζ' και τον αδερφό της Πτολεμαίο ΙΓ'. Τελικά η Κλεοπάτρα τον παίρνει με το μέρος της, αποτελώντας πλέον την ερωμένη του.
48 π.Χ.	Διεξάγεται ο "Αλεξανδρινός Πόλεμος". Ο Καίσαρ υπερασπίζεται τη θέση του στην Αλεξάνδρεια, αρχικά κατά του Πτολεμαίου ΙΓ' και κατόπιν κατά της αδερφής του, Αρσινόης Δ'. Τελικά αναδεικνύεται νικητής όταν καταφθάνουν ενισχύσεις.
47 π.Χ.	Συμβασιλεύς της Κλεοπάτρας ορίζεται ο μικρότερος αδερφός της, Πτολεμαίος ΙΔ'. Έπειτα από έναν χειμώνα ξεκούρασης στην Αίγυπτο ο Καίσαρ αναχωρεί για τη Συρία. Το καλοκαίρι γεννιέται ο Πτολεμαίος ΙΕ' Καίσαρ, γιος της Κλεοπάτρας και του Καίσαρα.
46 π.Χ.	Η Κλεοπάτρα, έχοντας μαζί τον γιο και τον αδερφό της, επισκέπτεται τον Καίσαρα στη Ρώμη, όπου και διαμένει σε εξοχική έπαυλη. Οι πλούσιοι Ρωμαίοι την αντιμετωπίζουν με περιφρόνηση.
44 π.Χ.	Ο Ιούλιος Καίσαρ δολοφονείται και η Κλεοπάτρα αναγκάζεται να εγκαταλείψει τη Ρώμη. Λίγο αργότερα ο αδερφός της, Πτολεμαίος ΙΔ' πεθαίνει και στη θέση του η Κλεοπάτρα ορίζει συμβασιλέα το γιο της.
-	Μαίνεται εμφύλιος πόλεμος ανάμεσα στη Δεύτερη Τριανδρία και τους δολοφόνους του Καίσαρα.
41 π.Χ.	Η Κλεοπάτρα ενώνει τις δυνάμεις της με τον Μάρκο Αντώνιο, κατά τη διάρκεια της διαμονής τους στην Ταρσό. Ο Αντώνιος την έχει ανάγκη στην επικείμενη εκστρατεία του κατά των Πάρθων. Έτσι η βασίλισσα κερδίζει τη βοήθειά του στην εξόντωση μιας σειράς πολιτικών της αντιπάλων, καθώς και την απόδοσή διάφορων εδαφών.
40 π.Χ.	Ο Αντώνιος αναχωρεί από την Αίγυπτο. Την επόμενη περίοδο ανανεώνει τη συμμαχία του με το θετό γιο του Καίσαρα, τον Οκταβιανό και νυμφεύεται την αδερφή του, Οκταβία. Γέννηση των δίδυμων παιδιών της Κλεοπάτρας και του Αντωνίου, τα οποία ονομάστηκαν Αλέξανδρος Ήλιος και Κλεοπάτρα Σελήνη.
36 π.Χ.	Ο Αντώνιος επιστρέφει στην ανατολή και ενώνεται εκ νέου με την Κλεοπάτρα. Διεξάγει με την υποστήριξή της ανεπιτυχή εκστρατεία στην Παρθία. Λίγο αργότερα έρχεται στον κόσμο ο γιος τους, Πτολεμαίος Φιλάδελφος.
34 π.Χ.	Ο Αντώνιος καταλαμβάνει την Αρμενία. Προς μεγάλη απογοήτευση της Ρώμης, πραγματοποιεί το θρίαμβό του στην Αλεξάνδρεια. Λίγο αργότερα παραχωρεί βαρυσήμαντους τίτλους στην Κλεοπάτρα και τα παιδιά της.
32 π.Χ.	Ο Αντώνιος ανακοινώνει το διαζύγιο από την Οκταβία ώστε να καταστήσει νόμιμο το γάμο του με την Κλεοπάτρα. Ο Οκταβιανός εκθέτει τη διαθήκη του αντιπάλου του στο πλήθος, προκειμένου να προκαλέσει την οργή τους και την διακήρυξη πολέμου στην Αίγυπτο.
31 π.Χ.	Λαμβάνει χώρα η Ναυμαχία του Ακτίου. Ο Αντώνιος και η Κλεοπάτρα γνωρίζουν ταπεινωτική ήττα, κάτι που δεν αφήνουν να μαθευτεί στην Αλεξάνδρεια.
30 π.Χ.	Ο Οκταβιανός καταλαμβάνει την Αίγυπτο χωρίς ιδιαίτερη αντίσταση και τη μετατρέπει σε ρωμαϊκή επαρχία. Ο Αντώνιος και η Κλεοπάτρα αυτοκτονούν. Ο Πτολεμαίος Καίσαρ δολοφονείται, ενώ τα ετεροθαλή αδέλφια του αποστέλλονται στη Ρώμη.

Πηγές

• Το λήμμα Κλεοπάτρα Ζ' της Αιγύπτου και οι πηγές αυτού.
• www.livius.org Ptolemy XV Caesarion Αρχειοθετήθηκε 2008-10-08 στο Wayback Machine.
• Βιογραφία από τον Christopher Bennett Ptolemy XV Caesarion Αρχειοθετήθηκε 2008-09-27 στο Wayback Machine.
• The House of Ptolemy,by E. R. Bevan Κεφάλαιο 13

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Ptolemy XV στο Wikimedia Commons