Σταυριανός Μπίρης
| Σταυριανός Μπίρης | |
|---|---|
 Ο Σταυριανός Μπίρης στο Θέρισο (1905) | |
| Γέννηση | 1847 Κρήτη, Οθωμανική Αυτοκρατορία |
| Θάνατος | 2 Αυγούστου 1905 Ατσιπόπουλο Ρεθύμνης, Κρητική Πολιτεία (από 1913 Ελλάδα) |
| Ενταφιασμός | Ζουρίδι Ρεθύμνης |
| Κλάδος | Οπλαρχηγός |
| Μάχες/πόλεμοι | Κρητικές Επαναστάσεις 1878 και 1895-1898, Επανάσταση του Θέρισου. |
| δεδομένα () | |
Ο Σταυριανός Μπίρης (1847-1905) ήταν Έλληνας οπλαρχηγός, αρχηγός του Δυτικού Διαμερίσματος Επαρχίας Ρεθύμνης. Έλαβε μέρος στις κρητικές επαναστάσεις του 1878 και του 1895-1898. Σκοτώθηκε τον Αύγουστο του 1905 σε μάχη εναντίον ρωσικών και αρμοστειακών δυνάμεων στο Ατσιπόπουλο, στα πλαίσια της Επανάστασης του Θέρισου.
Πολεμική δράση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Σταυριανός Μπίρης γεννήθηκε το 1847 στο Ασκύφου[1] και συμμετείχε ενεργά στις τοπικές επαναστάσεις του 1878 (όπου μάλιστα όντας επικεφαλής 150 ανδρών έφτασε μέχρι τα πρόθυρα του Ρεθύμνου[2]) και του 1895-1898[3].
Το 1905, έλαβε μέρος στην Επανάσταση του Θέρισου που οργανώθηκε από τους Ε. Βενιζέλο, Κ. Μάνο και Κ. Φούμη κατά της αρμοστείας του πρίγκιπα Γεωργίου και υπέρ της ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα. Μάλιστα ήταν παρών μαζί με άλλους πολιτικούς και οπλαρχηγούς στην επίσημη κήρυξη της επανάστασης στο Θέρισο, στις 10 Μαρτίου του 1905[4].
Στις αρχές Ιουνίου πολιορκήθηκε μαζί με 30 άνδρες του από τις ρωσικές δυνάμεις στο Ατσιπόπουλο, έπειτα όμως από την άφιξη έτερων επαναστατών, οι Ρώσοι υποχώρησαν[5][6]. Παράλληλα, την 1η Αυγούστου υπέγραψε μαζί με άλλους οπλαρχηγούς επιστολή διαμαρτυρίας έναντι των βιαιοπραγιών που διέπραξαν Ρώσοι στρατιώτες[7].
Την επόμενη ημέρα, συμμετείχε στη μάχη του Ατσιπόπουλου που διεξήχθη ανάμεσα στις επαναστατικές δυνάμεις των βενιζελικών και τη μικτή δύναμη χωροφυλακής και Ρώσων. Κατά τη διάρκεια της μάχης έπεσε νεκρός χτυπημένος από σφαίρα στο νεφρό ενώ προσπαθούσε να παροτρύνει τους επαναστάτες να πραγματοποιήσουν έφοδο[8]. Εκτός του ιδίου σκοτώθηκαν στην ίδια μάχη άλλοι πέντε επαναστάτες[9].
Μετά το τέλος της σύγκρουσης, η ηγεσία των ρωσικών δυνάμεων αρχικά δεν επέτρεψε στους συγγενείς του Μπίρη να παραλάβουν το πτώμα του[10]. Τελικά η σορός του παρελήφθη από τους επαναστάτες και μεταφέρθηκε στο Ζουρίδι όπου και ετάφη. Στην κηδεία του εκφωνήθηκαν επικήδειοι λόγοι από τα στελέχη της επαναστατικής κυβέρνησης, Κωνσταντίνο Μάνο και Εμμανουήλ Παπαδερό[11].
Σύμφωνα με εφημερίδες της εποχής, στον απόηχο του θανάτου του Μπίρη, το όπλο του, συστήματος Martini, χαρακτηρίζεται ως μεγάλης ιστορικής σημασίας καθότι ο Μπίρης το απέκτησε σε επίθεση "μυθικού ηρωισμού" κατά την επανάσταση του 1878 οπότε και σκότωσε μόνος του 7 Οθωμανούς, ενός των οποίων έλαβε το όπλο (εφημερίδα "Αθήναι"). [12] Σύμφωνα με την εφημερίδα "Καιροί", το 1878 ο Μπίρης (εκ των πρωτεργατών της επανάστασης του 1905), συνοδευόμενος από δύο μόνο συντρόφους, διέσπασε τις τάξεις του περί του Ρεθύμνου τουρκικού στρατού και σκότωσε εννέα αγάδες της πόλης αυτής.[13]
Κατά το 1970 κυκλοφορούσε ακόμα στα Ρεθυμνιώτικα, στον Αγιο-Βασίλη, στα Σφακιά και στον Αποκόρωνα δημοτικό τραγούδι το οποίο έκανε αναφορά στον Μπίρη: "...Πουλιά μη κελαηδήσετε και ρόδα μαραθήτε / τον ήρωα τον Σταυριανό κλάψετε, λυπηθήτε... / Ο Μπίρης κι' ο Νικόδημος και το Γερανιωτάκι / εκάμασινε την τουρκιά κι' ήπιενε το φαρμάκι. / Γιατρός Αγιοκωσταδιανός γιος του Παπά Βασίλη,/ και το ξαθέρι των αντρώς ο Σταυριανός ο Μπίρης..." [14]
Σύμφωνα με πηγές προσκείμενες στην κυβέρνηση του αρμοστή Γεωργίου, ο Μπίρης λίγο καιρό πριν σκοτωθεί είχε εκφράσει έντονο προβληματισμό σχετικά με τις εμφύλιες συγκρούσεις στην Κρήτη[15].
Ό μικρότερος του υιός είναι ο Γρηγόριος Μπίρης, διακεκριμένος ομογενής επιχειρηματίας στις ΗΠΑ και πρώτος θείος του τέως βουλευτή Ρεθύμνης Σταύρου Μπίρη, [16] στον οποίο αναφέρεται η Κρητική Επιθεώρησις στις 21 και 22 Ιουνίου 1951.
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ Λευτέρη Κ. Κρυοβρυσανάκη, Κρητικός Πανδέκτης, εκδόσεις Χαλκιαδάκη, Ρέθυμνο 1989, σελ. 131.
- ↑ Αθήναι, 7 Αυγούστου 1905.
- ↑ Εγκυκλοπαίδεια Κρήτη - Το Αφιέρωμα, Εκδόσεις Αρσινόη, χ.χ. , τόμος 7ος, σελ. 243.
- ↑ Γιάννη Καψάλη, Η επανάσταση του Θέρισου, Δωρικός, Αθήνα 1987, σελ 115.
- ↑ Εμπρός, 17 Ιουνίου 1905.
- ↑ Γιάννη Καψάλη, 1987, σελ 169-170.
- ↑ Εμπρός, 2 Αυγούστου 1905.
- ↑ Αθήναι, 4 Αυγούστου 1905.
- ↑ Από την πλευρά τους οι Ρώσοι είχαν ένα νεκρό και 3 τραυματίες ενώ δεν αναφέρθηκαν απώλειες για την χωροφυλακή. Αν και υποστηρίχτηκε ότι οι πραγματικές απώλειες των Ρώσων ήταν 60 νεκροί και δεκάδες τραυματίες που μεταφέρθηκαν με πλοίο σε νοσοκομείο της Αθήνας, κάτι τέτοιο διαψεύστηκε (βλ. Εμπρός, 7 Αυγούστου 1905).
- ↑ Αθήναι, 5 Αυγούστου 1905.
- ↑ Σκριπ, 7 Αυγούστου 1905.
- ↑ Μητσοτάκης, Κυριάκος (1970). Ο Επαναστάτης (το χρονικό του Θερισιανού αγώνα). Αθήνα: Αίγαγρος. σελ. 167.
- ↑ Μητσοτάκης, Κυριάκος (1970). Ο Επαναστάτης (το χρονικό του Θερισιανού αγώνα). Αθήνα: Αίγαγρος. σελ. 168.
- ↑ Μητσοτάκης, Κυριάκος (1970). Ο Επαναστάτης (το χρονικό του Θερισιανού αγώνα). Αθήνα: Αίγαγρος. σελ. 169.
- ↑ Σκριπ, 11 Αυγούστου 1905.
- ↑ Άφιξις ομογενούς
Βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Γιάννη Καψάλη, Η επανάσταση του Θέρισου, Δωρικός, Αθήνα 1987.
- Λευτέρη Κ. Κρυοβρυσανάκη, Κρητικός Πανδέκτης, εκδόσεις Χαλκιαδάκη, Ρέθυμνο 1989.
- Εγκυκλοπαίδεια Κρήτη - Το Αφιέρωμα, Εκδόσεις Αρσινόη, χ.χ. , τόμος 7ος.
- Κυριάκου Μητσοτάκη, Ο Επαναστάτης (το χρονικό του Θερισιανού αγώνα), Αίγαγρος, Αθήνα 1970.