Κάρολ Λιπίνσκι

Κάρολ Λιπίνσκι
Προσωπογραφία του Κάρολ Λιπίνσκι από τον Μακσιμίλιαν Φαγιάνς
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Karol Józef Lipiński (Πολωνικά)
Γέννηση	30  Οκτωβρίου 1790 Radzyń Podlaski
Θάνατος	16  Δεκεμβρίου 1861 Virliv
Χώρα πολιτογράφησης	Πολωνική-Λιθουανική Κοινοπολιτεία Δουκάτο της Βαρσοβίας Βασίλειο της Πολωνίας (1815-1915) Αυστριακή Αυτοκρατορία
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	Πολωνικά
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	συνθέτης διευθυντής ορχήστρας βιολιστής
Οικογένεια
Γονείς	Feliks I Lipinski
Σχετικά πολυμέσα

Προσωπογραφία του Κάρολ Λιπίνσκι από τον Βαλέντι Βάνκοβιτς (1822)

Ο Κάρολ Γιόζεφ Λιπίνσκι (πολωνικά: Karol Józef Lipiński, 30 Οκτωβρίου 1790 – 16 Δεκεμβρίου 1861) ήταν Πολωνός συνθέτης και εξέχων βιολιστής του 19ου αιώνα. Η «Ακαδημία Μουσικής Κάρολ Λιπίνσκι» στο Βρότσλαβ, ονομάσθηκε έτσι προς τιμή του.

Βιογραφικά στοιχεία

Ο Κάρολ γεννήθηκε στο Ράντζιν Ποντλάσκι. Πατέρας του ήταν ο Φέλιξ Λιπίνσκι (1765-1847) και είχε έναν μικρότερο αδελφό, επίσης ονόματι Φέλιξ (1815-1865). Το 1810 ο Κάρολ έγινε το «πρώτο βιολί» της ορχήστρας της Όπερας του Λβωφ και δύο χρόνια αργότερα ο διευθυντής της ορχήστρας αυτής. Το 1817 ταξίδεψε στην Ιταλία ελπίζοντας να ακούσει τον Νικολό Παγκανίνι. Οι δυο τους συναντήθηκαν στο Μιλάνο και άρχισαν να βρίσκονται καθημερινά για να παίξουν βιολί, φθάνοντας να εκτελέσουν δύο συναυλίες από κοινού, τον Απρίλιο του 1818, κάτι που εκτόξευσε τη φήμη του Λιπίνσκι. Ο Παγκανίνι αφιέρωσε το έργο του Παραλλαγές μπουρλέσκ στο «La Carnaval de Venise», Op. 10 για σόλο βιολί, στον Λιπίνσκι. Αργότερα, το 1827, ο Πολωνός ανταπέδωσε την τιμή αφιερώνοντας το δικό του έργο Τρία καπρίτσια για βιολί στον Παγκανίνι.

Το 1818, κατά το ταξίδι της επιστροφής του, ο Λιπίνσκι σταμάτησε στην Τεργέστη για να δεχθεί συμβουλές από τον «δρα Ματσουράνα» (Dr Mazzurana), έναν πρώην μαθητή του Τζουζέπε Ταρτίνι. Ο Ματσουράνα ήταν τότε ενενήντα ετών και δεν μπορούσε πλέον να παίξει ο ίδιος, αλλά έδωσε τη γνώμη του όταν άκουσε τον Λιπίνσκι να εκτελεί μία από τις σονάτες του Ταρτίνι. Την ίδια εποχή ο Λιπίνκσι έδωσε συναυλίες μαζί με την Πολωνή πιανίστρια και συνθέτιδα Μάρια Σιμανόφσκα.

Το 1820 ο Λιπίνσκι ταξίδεψε στο Βερολίνο, όπου συνάντησε τον Λούντβιχ Σπορ, και στη Ρωσία. Το καλοκαίρι του 1829 έπαιξε στη Βαρσοβία σε μία σειρά συναυλιών μαζί με τον Παγκανίνι, εκδηλώσεις που παρακολούθησε ο 19χρονος τότε Φρεντερίκ Σοπέν. Ωστόσο, τότε αναπτύχθηκε μία αντιζηλία ανάμεσα στον Λιπίνσκι και στον Παγκανίνι, που χάλασε τη φιλία τους. Από τότε και ύστερα, όποτε ρωτούσαν τον Παγκανίνι ποιος ήταν ο καλύτερος βιολιστής, απαντούσε: «Δεν ξέρω ποιος είναι ο καλύτερος, αλλά ο Λιπίνσκι είναι σίγουρα ο δεύτερος καλύτερος».

Το 1835-1836 ο Λιπίνσκι πραγματοποίσε μία μακρά περιοδεία, κατά την οποία συνάντησε τον Ρόμπερτ Σούμαν στη Λειψία. Ο Σούμαν εντυπωσιάσθηκε τόσο πολύ από το παίξιμό του, ώστε τού αφιέρωσε το Καρναβάλι του, Op. 9.

Το 1836 ο Λιπίνσκι επισκέφθηκε την Αγγλία, όπου έπαιξε το έργο του Στρατιωτικό κοντσέρτο με τη Βασιλική Φιλαρμονική Ορχήστρα. Τον Ιούνιο του 1839 δέχθηκε έναν διπλό διορισμό στη Δρέσδη, ως αρχιμουσικός του Βασιλικού Ευκτηρίου Οίκου και μουσικός διευθυντής (kapellmeister) στο παρεκκλήσιο της Αυλής. Με τα καθήκοντά του στη Δρέσδη, έπαυσε τις περιοδείες του ως βιρτουόζος και επικεντρώθηκε στη μουσική δωματίου, με ιδιαίτερη αφοσίωση στα κουαρτέτα εγχόρδων του Λούντβιχ βαν Μπετόβεν. Στη Δρέσδη έδωσε ένα κοινό ρεσιτάλ με τον Φραντς Λιστ, στο οποίο έπαιξε τη σονάτα «Κρόιτσερ».

Γενικώς ο Λιπίνσκι ανέπτυξε τη μεγαλύτερη φήμη του ως ο μοναδικός σοβαρός ανταγωνιστής του Παγκανίνι. Ο Χένρικ Βιενιάφσκι αφιέρωσε το έργο του Polonaise Brillante (Op.4) στον Λιπίνσκι, όπως και ο Ιγκνάτσι Φέλιξ Ντομπζίνσκι το Κουαρτέτο εγχόρδων νο. 2 (Op.40).

Ο Κάρολ Λιπίνσκι αποσύρθηκε με σύνταξη το 1861 και πέθανε το ίδιο έτος, σε ηλικία 71 ετών, στο χωριό Βίρλιβ της σημερινής Ουκρανίας. Είχε στην κατοχή του δύο βιολιά, το ένα κατασκευής του 1715 από τον Αντόνιο Στραντιβάρι, γνωστό ως «Στραντιβάριους του Λιπίνσκι», που σώζεται και η αξία του σήμερα εκτιμάται σε 4 εκατομμύρια ευρώ περίπου, και ένα με κατασκευαστή τον Τζουζέπε Γκουαρνέρι.

Συνθέσεις

Σε νεαρή ηλικία, κατά τη διαμονή του στο Λβωφ, ο Λιπίνσκι συνέθεσε 3 συμφωνίες (Op. 2) και τρεις όπερες: τη μονόπρακτη κωμική Kłótnia przez zakład (= «Διχογνωμία για ένα στοίχημα») σε λιμπρέτο Γιαν Νεπομουτσέν Καμίνσκι και τις Terefere w Tarapacie και Syrena Dniestru. Η τελευταία αποτελεί μία προσαρμογή του έργου Donauweibchen του Φέρντιναντ Κάουερ (1751-1831) και παιζόταν κάθε χρόνο στο Λβωφ επί σχεδόν τριάντα χρόνια από το 1814, και όμως η μουσική της έχει χαθεί.

Οι περισσότερες από τις συνθέσεις του Λιπίνσκι είναι βέβαια γραμμένες για βιολί. Αυτές περιλαμβάνουν 4 κοντσέρτα για βιολί, δύο για τρίο εγχόρδων (αρχικώς για δύο βιολιά και ένα βιολοντσέλο), πολωνέζες, ροντό, παραλλαγές και καπρίτσια. Συνέθεσε επίσης αρκετά τραγούδια και εναρμόνισε μερικούς πολωνικούς λαϊκούς σκοπούς, ενώ κατήρτισε και συλλογή λαϊκών τραγουδιών της Γαλικίας.

Ηχογραφήσεις

Συνθέσεις του Κάρολ Λιπίνσκι έχουν ηχογραφηθεί, μεταξύ άλλων, από τον Πολωνό βιολιστή Κωνσταντή Αντρζέι Κούλκα του «Πανεπιστημίου Μουσικής Φ. Σοπέν» στη Βαρσοβία. Από τα μείζονα έργα του, όλα τα κοντσέρτα του, τα δύο τρίο του, μία συμφωνία και μία ουβερτούρα έχουν ηχογραφηθεί, μερικά πάνω από μία φορές.

Βιβλιογραφία

• Henryka Filatowna: K.J. Lipiński, Wirtuozi i kompozytor, διατριβή, Πανεπ. Κρακοβίας, 1930 (ανέκδοτη)
• Józef Powroźniak: Karol Lipiński, εκδ. PWM, Κρακοβία 1970
  • Αγγλ. μετάφραση της Maria Lewicka: Lipiński, εκδ. Paganiniana, Neptune City, NJ, 1986
• Владимир Юрьевич Григорьев: Кароль Липиньский, εκδ. Музыка, Μόσχα 1977
• Maria Zduniak (επιμ.): Karol Lipiński: Życie, działalność, epoka τόμοι 1–4, Akademia Muzyczna im. Karola Lipińskiego, Wrocław 1990, 1993, 2003, 2007

Πηγές

• Το αντίστοιχο λήμμα στη Νέα Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια «Χάρη Πάτση», τόμος 17, σελ. 17

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Δωρεάν παρτιτούρες έργων του στο International Music Score Library Project