Ισλαμικό ημερολόγιο

Το όνομα του Αλλάχ στα αραβικά, γραμμένο καλλιγραφικά.

Το ισλαμικό ημερολόγιο ή μουσουλμανικό ημερολόγιο είναι σεληνιακό ημερολόγιο το οποίο αποτελείται από 12 μήνες σε ένα έτος με διάρκεια 354 ή 355 ημερών. Αφού είναι καθαρά σεληνιακό ημερολόγιο, δεν είναι συγχρονισμένο με τις εποχές. Με μία ετήσια μετάπτωση 10 ή 11 ημερών η εποχιακή σχέση επαναλαμβάνεται κάθε περίπου τριάντα τρία (33) χρόνια.

Το ημερολόγιο χρησιμοποιείται σε πολλές μουσουλμανικές χώρες, ταυτόχρονα με το γρηγοριανό ημερολόγιο, και χρησιμοποιείται από τους μουσουλμάνους ώστε να καθορίσουν σωστά τις ημέρες ετήσιων νηστειών, για το Χατζ και για να γιορτάσουν άλλες μουσουλμανικές γιορτές και αργίες.

Το πρώτο έτος στο ημερολόγιο είναι το 622, όταν ο Μωάμεθ εξορίστηκε από την Μέκκα και κατέφυγε στη Μεδίνα, όπου απέκτησε έναν πρώτο πυρήνα πιστών. Το γεγονός αυτό είναι γνωστό ως Εγίρα ή Χίτζρα (στα αραβικά), και γι'αυτό το λόγο το πρώτο έτος του ημερολογίου είναι γνωστό ως έτος Εγίρας.

Για την ακριβή αντιστοίχιση των ετών ανάμεσα στο ισλαμικό (ι) και το γρηγοριανό (γ) ημερολόγιο, χρησιμοποιείται ο τύπος:

$\gamma =(0.97023*\iota )+621,57$

Εβδομάδα στο ισλαμικό ημερολόγιο

Πρώτη μέρα της εβδομάδας είναι η Κυριακή. Οι ημέρες αρχίζουν με τη δύση του Ήλιου. Οι μουσουλμάνοι συγκεντρώνονται για προσευχή την "ημέρα της συνάθροισης" (την Παρασκευή), που αντιστοιχεί στην σεληνιακή αρχή της ημέρας, την Πέμπτη το βράδυ, τη στιγμή που ο Ήλιος έχει δύσει εντελώς, αναπέμποντας την πρώτη προσευχή (μαγρίμπ) της ημέρας.

Η Παρασκευή συχνά θεωρείται ως επίσημη αργία, με πολλά μουσουλμανικά κράτη, όπως η Αίγυπτος και η Σαουδική Αραβία να υιοθετούν διήμερη λήξη εβδομάδας (ανάλογη με το σαββατοκύριακο) την Παρασκευή και το Σάββατο ή την Πέμπτη και την Παρασκευή, όπου οι υπηρεσίες δε λειτουργούν, ενώ άλλες χώρες, όπως το Ιράν υιοθετούν μόνο την Παρασκευή ως ημέρα αργίας. Επίσης, λίγες ακόμη χώρες, όπως η Τουρκία, το Πακιστάν, το Μαρόκο, η Νιγηρία και η Μαλαισία, έχουν υιοθετήσει ως λήξη της εβδομάδας το Σαββατοκύριακο, με την Παρασκευή ως ημιαργία, επιτρέποντας ένα μεγάλο, μεσημεριανό διάλειμμα για την λατρεία.

Ο επόμενος πίνακας περιλαμβάνει τις ονομασίες των ημερών σε μερικές μουσουλμανικές γλώσσες και μια σημιτική γλώσσα, τα εβραϊκά, καθώς και τις αντιστοιχίες τους:

Μετάφραση	Αραβικά	Ελληνικά	Τουρκικά	Χίντι	Βεγγαλικά	Ινδονησιακά	Μαλαϊκά	Ουρντού	Φαρσί	Εβραϊκά
1. Η πρώτη	αλ-Αχάντ الأحد	Κυριακή	Pazar	Ραβιβάρ रविवार	Ροβιβάρ রবিবার	Minggu ή Ahad	Ahad	Ιτβάρ اتوار	Γιεκσενμπέ یکشنبه	Γιομ Ρισόν יום ראשון
2. η δεύτερη	αλ-Ιτνάϊν الاثنين	Δευτέρα	Pazartesi	Σομβάαρ सोमवार	Σομβάαρ সোমবার	Senin	Isnin	Πιρ پير	Ντουσενμπέ دوشنبه	Γιομ Σενί יום שני
3. η τρίτη	αθ-Θουλααθάα' الثلاثاء	Τρίτη	Salı	Μανγκαλβάαρ मंगलवार	Μονγκολβάαρ মঙ্গলবার	Selasa		Μανγκλ منگل	Σεσενμπέ سه شنبه	Γιομ Σλισί יום שלישי
4. η τέταρτη	αλ-'Αρμπι'άα' الأربعاء	Τετάρτη	Çarşamba	Μπουντχβάαρ बुधवार	Μπουντχβάαρ বুধবার	Rabu		Μπουντχ بده	Τσεχάρ-Σενμπέ چهارشنبه	Γιομ Ρεβιί יום רבעי
5. η πέμπτη	αλ-Χαμίς الخميس	Πέμπτη	Perşembe	Γκουρουβάαρ गुरुवार	Βριχ(ο)σποτιβάρ বৃহস্পতিবার	Kamis	Khamis	Τζουμαϊράατ جمعرات	Πεντς-Σενμπέ پنجشنبه	Γιομ Χαμισί יום חמישי
6. η συνάθροιση	αλ-Τζούμα الجمعة	Παρασκευή	Cuma	Σουκραβάαρ शुक्रवार	Σουκροβάαρ/Τζουμομαμπάρ শুক্রবার/জুমমাবার	Jumat	Jumaat	Τζουμά جمعہ	Τζομέ ή Αντινέ جمعه ή آدينه	Γιομ Σισί יום ששי
7. η ανάπαυση	ας-Σαμπ السبت	Σαββάτο	Cumartesi	Σανιβάαρ शनिवार	Σονιβάαρ শনিবার	Sabtu		Χαφτά ہفتہ	Σενμπέ شنبه	Γιομ Σαμπάτ יום שבת

Ισλαμικό μηνολόγιο

Οι 4 από τους 12 μήνες του ημερολογίου θεωρούνται ιεροί (αν και υπάρχει διαφωνία για τους καθορισμένους μήνες): ο έβδομος (Ρατζάμπ) και οι τρεις συνεχόμενοι: ο ενδέκατος (Ντου αλ-Καντά), ο δωδέκατος (Ντου αλ-Χιτζά) και ο πρώτος (Μουχαράμ). Καθώς η μέση διάρκεια ενός τροπικού έτους είναι 365,24219 ημέρες, ενώ η μακροπρόθεσμη μέση διάρκεια ενός συνοδικού μήνα είναι 29,530587981 ημέρες, το μέσο σεληνιακό έτος διαρκεί (365,24219 − 12 × 29,530587981 ≈) 10,87513 ημέρες λιγότερες από το μέσο ηλιακό έτος, προκαλώντας την πρόοδο των ισλαμικών μηνών κατά έντεκα περίπου ημέρες νωρίτερα σε σχέση με τις γρηγοριανές ημερομηνίες κάθε ημερολογιακού έτους. Σαν αποτέλεσμα, ο κύκλος των δώδεκα σεληνιακών μηνών οπισθοχωρεί με την πάροδο των εποχών σε μια περίοδο σχεδόν 33 ηλιακών ετών".

Ο επόμενος πίνακας περιλαμβάνει τις ονομασίες των μηνών σε μερικές μουσουλμανικές γλώσσες:

Αρίθμηση του μήνα	Ονομασία σε ελληνικούς χαρακτήρες	Μεταγραφή των αραβικών ονομάτων σε λατινικούς χαρακτήρες	Αραβικά	Μετάφραση	Τούρκικα	Οθωμανικά
1	αλ-Μουχαράμ	al-Muḥarram	ٱلْمُحَرَّم‬	απαγορευμένος	Muharrem
2	Σαφάρ	Ṣafar	صَفَر‬	κενός	Safer
3	Ραμπί αλ-Αουάλ	Rabīʿ al-ʾAwwal	رَبِيع ٱلْأَوَّل‬	πρώτη άνοιξη	Rebiülevvel	Rèbi' ulèvvèl
4	Ραμπί αθ-Θανί ή Ραμπί αλ-Αχίρ	Rabīʿ ath-Thānī ή Rabīʿ al-ʾĀkhir	رَبِيع ٱلثَّانِي‬ ή رَبِيع ٱلْآخِر‬	δεύτερη/τελευταία άνοιξη	Rebiülahir	Rèbi' ul-aher
5	Τζουμαντά αλ-Ουλά	Jumadā al-ʾŪlā	جُمَادَىٰ ٱلْأُولَىٰ‬	η πρώτη ξηρά γη	Cemaziyelevvel	Jèmāzìyyu-'l-èvvel, ή G̃émazi lèlèvvèl.
6	Τζουμαντά αθ-Θανίγια ή Τζουμαντά αλ-Αχίρα	Jumādā ath-Thāniyah ή Jumādā al-ʾĀkhirah	جُمَادَىٰ ٱلثَّانِيَة‬ ή جُمَادَىٰ ٱلْآخِرَة‬	η δεύτερη/τελευταία ξηρά γη	Cemaziyelahir	Jèmāzìyyu-'l-ākhir, ή G̃emazi-yèl-Aher
7	Ρατζάμπ	Rajab	رَجَب‬	τιμή, σεβασμός	Recep
8	Σαμπάν	Shaʿbān	شَعْبَان‬	διεσπαρμένος	Şaban	Cha'ban
9	Ραμαντάν	Ramaḍān	رَمَضَان‬	καυστική θερμότητα	Ramazan
10	Σαουάλ	Shawwāl	شَوَّال‬	υψωμένος	Şevval
11	Ντου αλ-Καντά	Ḏū al-Qaʿdah	ذُو ٱلْقَعْدَة‬	της εκεχειρίας	Zilkade	Zi'l-ka'dé
12	Ντου αλ-Χιτζά	Ḏū al-Ḥijjah	ذُو ٱلْحِجَّة‬	του προσκυνητή	Zilhicce	Zī-'l-Hìjjé ή Zil-hig̃g̃e

Διάρκεια των μηνών

Κάθε μήνας του ισλαμικού ημερολογίου αρχίζει με τη γέννηση του νέου σεληνιακού κύκλου. Παραδοσιακά, αυτό διαπιστώνεται με πραγματική παρατήρηση της πρώτης εμφάνισης του σεληνιακού μηνίσκου (χιλάλ), που σηματοδοτεί την αλλαγή του σεληνιακού κύκλου, άρα και του μήνα. Συνεπώς, κάθε μήνας μπορεί να περιλαμβάνει 29 ή 30 ημέρες ανάλογα με την ορατότητα της Σελήνης, την αστρονομική θέση της Γης και τις καιρικές συνθήκες. Ωστόσο, συγκεκριμένες σέκτες και ομάδες (Μποχρά Αλαβίτες, Νταουντίτες, Σουλαϊμανιστές και Σιίτες Ισμαηλίτες), χρησιμοποιούν ένα μαθηματικό, ισλαμικό ημερολόγιο με πίνακες. Σύμφωνα με αυτό, κάθε έτος του ισλαμικού ημερολογίου έχει δώδεκα μήνες, με τους περιττούς να διαρκούν 30 ημέρες και τους άρτιους 29 ημέρες, με εξαίρεση τον δωδέκατο και τελευταίο μήνα Ντου αλ-Χιτζά, που έχει 30 ημέρες κατά τα δίσεκτα μόνο έτη.

Εμβόλιμα σχήματα

Τριακονταετής κύκλος

Στο πιο κοινό σχήμα, ένας τριακονταετής κύκλος περιλαμβάνει έντεκα δίσεκτα έτη 355 ημερών και δεκαεννέα κοινά έτη 354 ημερών, οπότε το μέσο έτος διαρκεί 354 11/30 ημέρες. Εφαρμόζοντας τον κανόνα εισαγωγής ενός εμβόλιμου δίσεκτου έτους όποτε το υπόλοιπο υπερβαίνει γνησίως τη μισή ημέρα (δηλ. τα 15/30 της ημέρας), μειώνοντας το υπόλοιπο κατά μια πλήρη ημέρα, τότε το πρώτο έτος εφαρμογής είναι κοινό (αφού το υπόλοιπο στο τέλος του πρώτου έτους είναι 11/30 < 15/30), ενώ το δεύτερο είναι δίσεκτο (αφού στο τέλος του δεύτερου έτους, το υπόλοιπο είναι 22/30 > 15/30), οπότε, μετά την εισαγωγή της εμβόλιμης ημέρας, το υπόλοιπο μειώνεται στα -8/30 της ημέρας. Άρα με βάση αυτόν τον κανόνα, καθορίζεται ότι δίσεκτα έτη ενός τριακονταετούς κύκλου είναι το 2ο, το 5ο, το 7ο, το 10ο, το 13ο, το 16ο, το 18ο, το 21ο, το 24ο, το 26ο και το 29ο. Επιπλέον, εάν ο κανόνας συμπεριλάβει και την περίπτωση του υπολοίπου να ισούται ή να υπερβαίνει την μισή ημέρα, τότε το 16ο έτος αντικαθίσταται από το 15ο έτος ως το έκτο δίσεκτο έτος εντός του τριακονταετούς κύκλου.

Οι κοινότητα Ισμαηλιτών Ταϋγιμπί καθυστερεί τις τρεις από τις έντεκα εμβόλιμες ημέρες κατά ένα έτος. Συγκεκριμένα, ως τρίτο, έβδομο και δέκατο δίσεκτο έτος ορίζονται το 8ο, το 19ο και το 27ο έτος του κύκλου, αντίστοιχα. Τέλος, μια άλλη εκδοχή, καθυστερεί δύο επιπλέον εμβόλιμες ημέρες κατά ένα έτος και συγκεκριμένα, ως τέταρτο και ως ενδέκατο δίσεκτο έτος ορίζονται το 11ο και το 30ο, αντίστοιχα.

Ο μέσος μήνας διαρκεί 29 191/360 ημέρες = 29,5305555... ημέρες, ή 29ημ. 12ώ. και 44λ. Αυτή η διάρκεια υστερεί ελάχιστα σε σχέση με την πραγματικότητα, οπότε αυτή η απόκλιση θα σωρευτεί σε μια πλήρη ημέρα μετά από 2.500 ηλιακά ή 2.570 σεληνιακά έτη. Επίσης, το "μαθηματικό" ισλαμικό ημερολόγιο (δηλ. αυτό που βασίζεται σε πίνακες) αποκλίνει από το αστρονομικό (δηλ. αυτό που βασίζεται σε παρατηρήσεις) βραχυπρόθεσμα, για διάφορους λόγους.

Ο αλγόριθμος του Κουβέιτ χρησιμοποιείται από τη Microsoft στα Windows, με σκοπό την μετατροπή των ημερομηνιών από το Γρηγοριανό στο Ισλαμικό ημερολόγιο. Δεν υπάρχει σταθερή, προκαθορισμένη αντιστοιχία μεταξύ του αλγοριθμικού Γρηγοριανού (ηλιακού) και του Ισλαμικού (σεληνιακού) ημερολογίου από πραγματικές παρατηρήσεις. Σαν μια τέτοια προσπάθεια, ώστε η μετατροπή των ημερομηνιών να είναι κάπως προβλέψιμες, η Microsoft ισχυρίζεται ότι έχει δημιουργήσει αυτόν τον αλγόριθμο, με βάση ιστορικών δεδομένων από το Κουβέιτ. Σύμφωνα με τον Ρομπ φαν Γκεντ, ο αυτοαποκαλούμενος "αλγόριθμος του Κουβέιτ" είναι απλώς η εφαρμογή του καθιερωμένου αλγορίθμου του μαθηματικού Ισλαμικού ημερολογίου, που χρησιμοποιούνται στους Ισλαμικούς αστρονομικούς πίνακες από τον 11ο αιώνα.

Επισκόπηση διαφόρων τριακονταετών κύκλων για τα δίσεκτα έτη

Δίσεκτα έτη											Προέλευση/ Χρήση
2	5	7	10	13	15	18	21	24	26	29	Κουσιάρ ιμπν Λαμπάν, Ουλούγ Μπεγκ, Τακί αντ-Ντιν Μουχαμάντ ιμπν Μαρούφ
2	5	7	10	13	16	18	21	24	26	29	αλ-Φαζαρί, αλ-Χουαρίζμι, αλ-Μπατανί, Πίνακες Τολεντάν, Αλφονσίνιοι Πίνακες, "Αλγόριθμος του Κουβέιτ" της Microsoft
2	5	8	10	13	16	19	21	24	27	29	Φατιμίδες / Ισμαηλίτες / Ταϋγιαμπί Ισμαηλίτες / ημερολόγιο Μποχόρα, Ιμπν αλ-Ατζνταμπί
2	5	8	11	13	16	19	21	24	27	30	Χαμπάς αλ-Χασίμπ, αλ-Μπιρουνί, Ηλίας Νισίβενος
2	5	8	10	13	16	18	21	24	26	29	Μουχαμάντ ιμπν Φατούχ αλ-Τζαμαϊρί της Σεβίλης

Οκταετής κύκλος

Κατά το παρελθόν, χρησιμοποιούνταν οκταετείς κύκλοι (με δίσεκτα έτη το 2ο, το 5ο και το 8ο) στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και Νοτιοανατολική Ασία.

Ο κύκλος αυτός περιλαμβάνει 96 μήνες σε 2.835 ημέρες, δίνοντας μέση διάρκεια μήνα 29,53125 ημερών, ή 29ημ. 12ώ. 45λ. Αν και είναι λιγότερο ακριβής από τον τριακονταετή κύκλο, ήταν αρκετά δημοφιλής, επειδή οι ημέρες της εβδομάδας επαναλαμβάνονται σε κάθε κύκλο στις ίδιες ακριβώς ημερομηνίες. Με άλλα λόγια, ο οκταετής κύκλος διαρκεί 405 εβδομάδες ακριβώς, δίνοντας μια μέση διάρκεια 4,21875 εβδομάδων ανά μήνα ακριβώς. Το συντομότερο ισοδύναμο θα ήταν οι 32 μήνες σε 945 ημέρες. Αυτή είναι η καλύτερη δυνατή προσέγγιση πλήρους εβδομάδας σε πολλαπλάσια δώδεκα μηνών με διάρκεια μικρότερη των 10.000 ημερών (ή 27 ετών) ανά κύκλο, μεταξύ των προτεινόμενων κύκλων παρακάτω:

Ημέρες κύκλου	Ακέραιες εβδομάδες	Μήνες κύκλου	Ακέραια σεληνιακά έτη	Μέση διάρκεια μήνα
10129	1447	343	-	29,53061
8859	-	300	25	29,53
4961	-	168	14	29,52976
3898	-	132	11	29,530
3514	502	119	-	29,5294
2835	405	96	8	29,53125
1772	-	60	5	29,53

Εκατοεικοσαετής κύκλος

Στις αρχές του 20ου αιώνα, στις Ολλανδικές Ανατολικές Ινδίες, ο οκταετής κύκλος επαναφερόταν κάθε 120 έτη, παραλείποντας την εμβόλιμη ημέρα του τελευταίου έτους του κύκλου, έχοντας σαν αποτέλεσμα μέσο μήνα με διάρκεια ίση με εκείνη του τριακονταετούς κύκλου.

Δείτε επίσης

• Ηλιοσεληνιακοί κύκλοι
• Ημερολόγιο
• Ημερολογιακό έτος
• Τροπικό έτος
• Σεληνιακός μήνας
• Μήνας
• Ημέρα
• Μετωνικός κύκλος