Ιερός ναός Παναγίας Φανερωμένης Κέρκυρα

Ιερός ναός Παναγίας Φανερωμένης Κέρκυρα
Είδος	εκκλησία και χώρος λατρείας
Γεωγραφικές συντεταγμένες	39°37′28″N 19°55′22″E
Διοικητική υπαγωγή	Δήμος Κεντρικής Κέρκυρας και Διαποντίων Νήσων
Τοποθεσία	Κέρκυρα
Χώρα	Ελλάδα
Προστασία	διατηρητέο κτήριο στην Ελλάδα
Πολυμέσα
δεδομένα (π)

Ο ΙΝ Παναγίας Φανερωμένης στην Κέρκυρα.

Τέμπλο του Ναού.

Εσωτερική άποψη του ΙΝ Παναγίας Φανερωμένης.

Ο ιερός ναός της Παναγίας Φανερωμένης ή όπως λένε οι ντόπιοι η Παναγία των ξένων βρίσκεται στην καρδιά της παλιάς πόλης της Κέρκυρας στην πλατεία Αγίου Σπυρίδωνος. Ο ναός αυτός χτίστηκε από τον ιερωμένο Νικόδημο, κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, για τον εκκλησιασμό των προσφύγων από την Ήπειρο που κατέληγαν στην Κέρκυρα.

Ιστορία

Το Ηπειρώτικο στοιχείο μέσα από την πολυτάραχη ιστορική του πορεία, πάντα έβρισκε τόπο καταφυγής στην Κέρκυρα. Κατά τα χρόνια της Τουρκοκρατίας το φαινόμενο ήταν πιο συχνό. Από τα τέλη όμως του 16ου και τις αρχές του 17ου αιώνα έλαβε μεγάλες διαστάσεις. Η αποτυχία των διαφόρων επαναστατικών κινημάτων (κυριότερο του Διονυσίου του 1611) και οι βίαιοι εξισλαμισμοί (1635) ανάγκασαν μεγάλο αριθμό Ηπειρωτών να καταφύγουν στην φιλόξενη Κέρκυρα. Η αφομοίωση των πολυπληθών Ηπειρωτών δεν ήταν δυνατή. Με μεγάλο εθνικό και θρησκευτικό φανατισμό συσπειρώνονται και αισθάνονται την ανάγκη να αποκτήσουν δικό τους θρησκευτικό χώρο. Πρωτοβουλία σε αυτή την ανάγκη έλαβε ο ιερομόναχος Νικόδημος Κολήτζας με την βοήθεια των συνδρομών των Ιωαννιτών, Δερβινιωτών, Παραμυθιωτών και Στερεωτών, όπως μαρτυρούν η διαθήκη του, το αρχείο του Ναού, τα διασωζόμενα Ιστορικά αρχεία της Κέρκυρας και αναγράφεται στην επιγραφή της κεντρικής εισόδου του Ναού. Η μη αφομοιωθέντες λοιπόν Ηπειρώτες ήταν «ξένοι» για τους ντόπιους, για αυτό τον λόγο και ο ναός που ιδρύσαν και χρησιμοποιούσαν ονομάζεται, μέχρι και σήμερα Παναγία των ξένων και βρίσκεται στον κέντρο της Παλαιάς Πόλης στην Πλατεία Ηρώων Κυπριακού Αγώνα και μεταξύ των οδών Ντίνου Θεοτόκη (Πιάτσα) και Λοχαγού Άρη Κασφίκη. Ακόμα απέχει λιγότερο από 100 μέτρα από τον Ιερό Ναό του Πολιούχου του νησιού Αγ. Σπυρίδωνα. Το οικόπεδο του Ναού δωρίθηκε από τον ηπειρωτικής καταγωγής Ν. Βερβιτσιώτη υπό την κληρονομιά της κόρης του Θεοδωρέλας Βερβιτσιώτη στον ιερομόναχο Νικόδημο Κολήτζα, υπό τον όρο να χτιστεί Ναός στον οποίο να μνημονεύονται πάντα τα ονόματα αυτής των γονέων της και των υιών της. Ο Ναός χτίστηκε το 1689 και τον επόμενο χρόνο άρχισε να λειτουργεί. Η εκκλησία πραγματοποίησε την πρώτη ανακαίνιση-προέκταση της μεταξύ του 1727 και του 1732. Η εξωτερική πλευρά του ναού διαμορφώθηκε οριστικά με τα πυργωτό κωδωνοστάσιο, το 1752.

Αρχιτεκτονική του Ναού

Ο Ναός της Παναγίας των Ξένων είναι τύπου τρίκλιτου Βασιλικής. Οι εσωτερικές διαστάσεις του δεν είναι απολύτως συμμετρικές, ο μεγάλος άξονας του Ναού έχει μήκος 16,16, το δε πλάτος κυμαίνεται από Ανατολικά 9,80 προς Δυτικά 9,40 μέτρα. Μαζί όμως με τον Νάρθηκα του Ναού αποκαθίσταται κατά πολύ το ορθογώνιο παραλληλόγραμμο, αφού ο Νάρθηκας παρουσιάζει αντιθέτου μείωση από Δυτικά 1,26 προς Ανατολικά 0,90. Το συνολικό κτίσμα μπορεί να χαρακτηριστεί ως ορθογώνιο παραλληλόγραμμο διαστάσεων 16,16 μ. x 10,70 μ. και ύψος 9,39 μ. Ο προσανατολισμός του Ναού είναι από Ανατολικά προς Δυτικά. Η τοιχοποιία του είναι απλή και το πάχος των τοίχων του κτιρίου είναι 0,69. Η μορφολογία της στέγης είναι δείγμα της Μεταβυζαντινής Αρχιτεκτονικής και δεν παρουσιάζει καμία ιδιομορφία. Ολόκληρο το κτίσμα καλύπτεται από ξύλινη κεραμοσκεπή όπου από Δυτικά και Ανατολικά σχηματίζει Τριγωνικά αετώματα. Το Ιερό χωρίζεται από τον κύριο Ναό από Τέμπλο 5,45 μ. και αποτελεί το ωραιότερο και ιδιαίτερης τεχνοτροπίας επίχρυσο Τέμπλο από όλους τους Ναούς του νησιού κατά τον Σ. Παπαγεωργίου, ο οποίος αναφέρει ότι είναι -το παλαιότερο Τέμπλο ξύλινου, επίχρυσου, ρυθμού ροκοκό όπου ανανεώθηκε το 1875 στον ίδιο ρυθμό, από προσκεκλημένους Ιταλούς Τεχνικούς της Νεάπολης-. Ο διάκοσμος του ξυλόγλυπτου Τέμπλου έχει ως κύριο στοιχείο του στις παραστάσεις του την άμπελο. Δεν υπάρχουν τοιχογραφίες παρά μόνο φορητές εικόνες.

Κειμήλια του Ναού

Η εικόνα που παριστάνει την Ρίζα Ιεσσαί, είναι ένα από τα σημαντικά κειμήλια του ναού. Στην εικόνα αυτή παρουσιάζονται προφήτες με τις αντίστοιχες ρήσεις τους σχετικά με την έλευση του Μεσσία. Επίσης μια άλλη εικονογραφία που βρίσκεται στις Θύρες του Τέμπλου είναι μοναδική στο είδος της καθώς εικονίζονται δεκαεννέα Πατέρες της εκκλησίας, δέκα της Ανατολής και εννέα της Δύσης. Τα ιερά σκεύη του ναού είναι αρκετά αξιόλογα και αριστοτεχνικά. Υπάρχουν αργυρές λειψανοθήκες που εμπεριέχουν μικρά τεμάχια από λείψανα Αγίων όπως, του Αγίου Γεωργίου εξ΄ Ιωαννίνων, καθώς και ένα μεγάλο σχετικά τμήμα του Τίμιου Σταυρού.

Έθιμα του Ναού

Ο ναός γιορτάζει στο Γενέσιον της Θεοτόκου που είναι στις 8 Σεπτεμβρίου. Ιδιαίτερος εορτασμός γίνεται επίσης στις 20 Ιουλίου στην γιορτή του Προφήτη Ηλία και τιμά αντίστοιχα τον Άγιο Γεώργιο τον εξ΄ Ιωαννίνων στις 17 Ιανουαρίου. Το Μεγάλο Σάββατο στις 6 το πρωί πραγματοποιείται το έθιμο Μπότηδες, που είναι μια αναπαράσταση του σεισμού που ακολούθησε μετά την ανάσταση.

Πηγές

• ΣΠΥΡΙΔΩΝΟΣ ΔΙΟΝ. ΚΟΝΤΟΓΙΑΝΝΗ, Ο ΕΝ ΚΕΡΚΥΡΑ ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΩΝ ΞΕΝΩΝ, ΑΘΗΝΑ 1978
• http://ggasteratos.blogspot.com/2011/02/h.html
• http://www.ecclesia.gr/greek/dioceses/corfu/panagia_ton_ksenon.html Αρχειοθετήθηκε 2016-04-02 στο Wayback Machine.
• http://www.corfuchurches.com/content/view/59/71/ Αρχειοθετήθηκε 2012-02-27 στο Wayback Machine.
• ΕΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑΙΣ ιστορικοί ναοί της πόλεως της Κέρκυρας, (επιμ. Πρωτ. Θεμιστοκλής Μουρτζάνος), (Ιερά Μητρόπολις Κέρκυρας, Παξών και Διαποντίων Νήσων, Κέρκυρα:2022), σελ. 118-119 ISBN 978-618-5023-05-8