Ζαβίσα ο Μαύρος
| Ζαβίσα ο Μαύρος | |
|---|---|
 | |
| Γενικές πληροφορίες | |
| Όνομα στη μητρική γλώσσα | Zawisza Czarny z Garbowa (Πολωνικά) |
| Γέννηση | 1379[1] Στάρι Γκάρμπουφ |
| Θάνατος | 1428[1] Φρούριο του Γκόλουμπατς |
| Αιτία θανάτου | αποκεφαλισμός |
| Χώρα πολιτογράφησης | Πολωνία[2] |
| Θρησκεία | Καθολικισμός |
| Εκπαίδευση και γλώσσες | |
| Ομιλούμενες γλώσσες | Πολωνικά[3] |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Ιδιότητα | ιππότης |
| Οικογένεια | |
| Σύζυγος | d:Q61867005 |
| Τέκνα | Jan of Rożnow |
| Γονείς | Mikołaj from Grabow και d:Q61867000 |
| Οικογένεια | House of Farurej-Garbowski και Sulima |
| Στρατιωτική σταδιοδρομία | |
| Βαθμός/στρατός | Ιππικό |
| Πόλεμοι/μάχες | Πολωνο-Λιθουανικό-Τευτονικός Πόλεμος, Serbian–Ottoman Wars και Μάχη του Γκρούνβαλντ |
| Αξιώματα και βραβεύσεις | |
| Αξίωμα | d:Q66200820 d:Q66190050 |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Ο Ζαβίσα ο Μαύρος του Γκάρμπουφ (πολωνικά: Zawisza Czarny z Garbowa) (π. 1379 – 12 Ιουνίου 1428), του θυρεού Σουλίμα, ήταν Πολωνός ιππότης και ευγενής, ο οποίος υπηρέτησε ως διοικητής και διπλωμάτης υπό τον Πολωνό βασιλιά Βλαδίσλαο Β΄ Γιαγκέλο και τον Ουγγρο-Βοήμιο βασιλιά Σιγισμούνδο του Λουξεμβούργου. Κατά τη διάρκεια της ζωής του, θεωρήθηκε πρότυπο ιπποσύνης και ήταν γνωστός για τις νίκες σε πολλά τουρνουά.
Όνομα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Οι ιστορικοί προτείνουν δύο πιθανές θεωρίες για την προέλευση του ψευδωνύμου του Ζαβίσα, Μαύρος (πολωνικά: Czarny). Σύμφωνα με την πιο δημοφιλή, και πιο πιθανή, θεωρία, το ψευδώνυμο του προήλθε από τα μαύρα μαλλιά του. Η δεύτερη θεωρία προτείνει ότι το ψευδώνυμο προήλθε από την κατά παραγγελία, μαύρη πανοπλία του.[4]
Προέλευση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Ζαβίσα γεννήθηκε στο Στάρι Γκάρμπουφ του Βασιλείου της Πολωνίας (στη σύγχρονη νοτιοανατολική Πολωνία), σε μια τοπική οικογένεια ευγενών (Σουλίμα). Ο πατέρας του ήταν ο Μικόουαϊ, καστελάνος του Κονάρι-Σιέρατς (konarsko-sieradzki) και η μητέρα του ήταν η Ντορότα. Είχε δύο μικρότερα αδέρφια: τον Γιαν Φαρούρεϊ, σταρόστα του Σπις και τον Πιοτρ Κρούτσεκ. Το 1397, ο Ζαβίσα παντρεύτηκε τη Μπαρμπάρα από τη φυλή Πιουάβα (Piława), την ανιψιά του επισκόπου της Κρακοβίας, Πιοτρ Βις Ραντολίνσκι, με την οποία απέκτησαν τέσσερις γιους.
1410–1419
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Για σύντομο διάστημα υπηρέτησε στο Τευτονικό Τάγμα, όπου σύντομα το αποκήρυξε και το 1410 πήρε μέρος στη Μάχη του Γκρούνβαλντ, από την πολωνική πλευρά. Μετά τη μάχη, μαζί με τον στενό του φίλο, Στίμπορ του Στιμπόριτς, πρότειναν μια συνθήκη ειρήνης μεταξύ του Βλαδίσλαου Β΄ Γιαγκέλο και του Σιγισμούνδου του Λουξεμβούργου, τότε βασιλιά της Ουγγαρίας, η οποία έγινε γνωστή ως η Συνθήκη της Λουμπόβλα. Το 1412 συμμετείχε στη διάσκεψη μεταξύ Σιγισμούνδου, Βλαδίσλαου Β΄ και Τβρτκο Β΄ της Βοσνίας στη Βούδα, όπου κέρδισε το τουρνουά που διεξήχθη εκεί, με παρόντες 1.500 ιππότες.
Ο Ζαβίσα ήταν τόσο διπλωμάτης όσο και πολεμιστής, καθώς ήταν απεσταλμένος του Πολωνού βασιλιά Βλαδίσλαου Β΄ και του Ουγγρο-Βοήμιου βασιλιά Σιγισμούνδου του Λουξεμβούργου. Ως ένας από τους έξι διπλωμάτες που εκπροσώπησαν το Στέμμα του Βασιλείου της Πολωνίας και τον βασιλιά Βλαδίσλαο Β΄ στο Συμβούλιο της Κωστάντζας, ήταν ένας από τους ελάχιστους υποστηρικτές του Γιαν Χους, και κατά συνέπεια αντιτάχθηκε σθεναρά στην καταδίκη του και την επακόλουθη εκτέλεσή του για αίρεση.
Το 1416, συμμετείχε σε ένα τουρνουά στο Περπινιάν, στο οποίο νίκησε τον γνωστό ιππότη Ιωάννη Β΄ της Αραγωνίας και της Ναβάρρας. Την επόμενη χρονιά, έγινε σταρόστα της Κρουσφίτσα. Το 1419 πήγε ξανά στον Σιγισμούνδο, ως βουλευτής του βασιλιά Βλαδίσλαου Β΄, για να ζητήσει το χέρι της Σοφίας της Βαυαρίας, χήρας του αδελφού του Σιγισμούνδου, Βεντσεσλάβου Δ΄ της Βοημίας. Στη συνέχεια, ο Ζαβίσα συμμετείχε στους Πολέμους των Χουσιτών στο πλευρό του βασιλιά Σιγισμούνδου. Κατά τη διάρκεια της ήττας του Σιγισμούνδου στη Μάχη της Κούτνα Χόρα (21 Δεκεμβρίου 1421), ο Ζαβίσα πιάστηκε αιχμάλωτος από τους Χουσίτες και στη συνέχεια αφέθηκε ελεύθερος με αντάλλαγμα υψηλά λύτρα.
Πόλεμος κατά των Οθωμανών και θάνατος
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το 1428, ο Ζαβίσα, με τη συνοδεία του ως διοικητής ενός ελαφρού ιππικού 500 ιππέων, ένωσε τις δυνάμεις του με του Σιγισμούνδου στον πόλεμο του βασιλιά κατά των Οθωμανών Τούρκων. Κατά τη διάρκεια αυτής της καταστροφικής εκστρατείας τους πολέμησε στην Πολιορκία του Γκόλουμπατς στον Δούναβη, στη σύγχρονη Σερβία. Ο στρατός του Σιγισμούνδου ηττήθηκε και έπρεπε να υποχωρήσει κατά μήκος του Δούναβη, με μόνο μερικές βάρκες για να μεταφέρει τα στρατεύματα σε ασφαλές μέρος. Το λάβαρο του Ζαβίσα φύλαγε τον στρατό που υποχωρούσε. Όντας ένας σημαντικός άνθρωπος, εστάλη προσωπικά από τον Βασιλιά Σιγισμόνδο. Απογοητευμένος από την προφανή δειλία του βασιλιά, φέρεται να αρνήθηκε να υποχωρήσει, λέγοντας: «Δεν υπάρχει βάρκα αρκετά μεγάλη για να σηκώσει την τιμή μου». Είτε σκοτώθηκε σε μάχη στο Γκόλουμπατς είτε εκτελέστηκε στην οθωμανική αιχμαλωσία.
Οικογένεια
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Ζαβίσα έμεινε από τη σύζυγό του, Μπαρμπάρα και τα παιδιά τους:
- Μάρτσιν, έπεσε στη Μάχη της Βάρνας το 1444
- Στανίσουαφ, έπεσε στη Μάχη της Βάρνας το 1444[5]
- Ζαβίσα Β΄[6]
- Γιαν, σταρόστα του Κόουο, σκοτώθηκε στη Μάχη του Χοϊνίτσε (1454)
- Μπαρμπάρα
Είχε μια εγγονή, τη Μπάρμπαρα του Ρόζνουφ, η οποία ήταν μητέρα του Πολωνού στρατιωτικού διοικητή της Αναγέννησης, Χετμάνου Γιαν Ταρνόφσκι. Μεταξύ άλλων απογόνων του Ζαβίσα ήταν ο Στανίσουαφ Κονιετσπόλσκι, ο Μπογκούσουαφ Ραντζίβιουου, κυβερνήτης του Δουκάτου της Πρωσίας και ο Χένρικ Ντομπζάνσκι, ο πρώτος διοικητής των ανταρτών στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο στην Ευρώπη.
Κληρονομιά
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Κατά τη διάρκεια της ζωής του, θεωρήθηκε ως υπόδειγμα ιπποσύνης.[7] Μετά τον θάνατό του, υμνήθηκε από τον Πολωνό ιστορικό Γιαν Ντουούγκος, τον ποιητή και κανόνα του Γκνιέζνο, Άνταμ Σφίνκα και από τον Βασιλιά Σιγισμούνδο του Λουξεμβούργου. Ο Ζαβίσα έγινε λαϊκός ήρωας στην Πολωνία, φημισμένος για την αξιοπιστία και την πίστη του. Ο όρκος των Πολωνών Προσκόπων λέει εν μέρει: « ...polegać na nim jak na Zawiszy» («μπορείτε να βασιστείτε σε αυτόν όπως στον Ζαβίσα»). Διάφοροι πολωνικοί ποδοσφαιρικοί σύλλογοι και άλλες αθλητικές ομάδες πήραν το όνομά του, συμπεριλαμβανομένου της Ζαβίσα Μπίντγκοστς.
Στη Σερβία, όπου βρίσκεται το Φρούριο του Γκόλουμπατς και όπου είναι γνωστός ως Zaviša Crni (σερβικά κυριλλικά: Завиша Црни), τον τιμούσαν ως γενναίο ιππότη. Ένα μνημείο του Ζαβίσα στο Φρούριο του Γκόλουμπατς φέρει την επιγραφή: «Στο Γκόλουμπατς, η ζωή του αφαιρέθηκε από τους Τούρκους το 1428, ο διάσημος Πολωνός ιππότης, το σύμβολο του θάρρους και της τιμής, Ζαβίσα ο Μαύρος. Δόξα στον ήρωα!». Επίσης, στο ανακατασκευασμένο φρούριο, υπάρχει μόνιμη έκθεση για τους ιππότες που υπερασπίστηκαν το φρούριο, με ειδικό τμήμα αφιερωμένο στη Ζαβίσα.[8][9] Στο Βελιγράδι, τη σερβική πρωτεύουσα, υπάρχει ένας δρόμος με το όνομά του στη συνοικία Σένιακ (Улица Завише Црног).[10]
Πολλά δραματικές ταινίες έχουν γυριστεί με βάση τη ζωή του.
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ 1,0 1,1 1,2 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. 130881244. Ανακτήθηκε στις 15 Οκτωβρίου 2015.
- ↑ (Γερμανικά) Κατάλογος της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γερμανίας. 130881244. Ανακτήθηκε στις 17 Απριλίου 2024.
- ↑ Τσεχική Εθνική Βάση Δεδομένων Καθιερωμένων Όρων. mub2018996804. Ανακτήθηκε στις 1 Μαρτίου 2022.
- ↑ «Najmężniejszy rycerz króla Polski – Zawisza Czarny». trojka.polskieradio.pl (στα Πολωνικά). 19 Ιουνίου 2018.
- ↑ informacje z zeszytu historycznego Rzeczpospolitej "Batalie i wodzowie wszech czasów", Nr 21, "Władysław III pod Warną", 7 ΙΟυνίου 2008, str. 13 – "Zgubna decyzja Władysława"
- ↑ «Zawisza Czarny z Grabowa – Herbu Sulima». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Σεπτεμβρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 26 Μαρτίου 2024.
- ↑ Obszerny życiorys, wg informacji ze strony 77 DSH im. Zawiszy Czarnego (hufiec Bytom)
- ↑ Dragoljub Stevanović (30 Σεπτεμβρίου 2018). «Крузери под Голубачком тврђавом - Легенде уз мед и вино» (στα σερβικά). Politika-Magazin, No. 1096: σελ. 20–21.
- ↑ Andrijana Cvetićanin (14 Ιανουαρίου 2018). «Zanimljiva Srbija: Golubački grad - Bele kule na Dunavu» (στα σερβικά). Politika-Magazin, No. 1059: σελ. 20–21.
- ↑ «[Official Gazette of City of Belgrade, No. 119/18]». Službeni List Grada Beograda (Βελιγράδι: City of Belgrade): 80. 21 December 2018. ISSN 0350-4727.
Βιβλιογραφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Beata Możejko· Sobiesław Szybkowski (2003). Zawisza Czarny z Garbowa herbu Sulima. Wydawn. WiM. ISBN 978-83-918873-4-9.
- Anna Klubówna (1974). Zawisza Czarny w historii i legendzie. Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
- Katarzyna Beliniak (2007). Zawisza Czarny - człowiek legenda. De Agostini Polska. ISBN 978-83-248-0627-0.
- Stefan M. Kuczyński (1983). Zawisza Czarny: powieść historyczna. Śląsk. ISBN 978-83-216-0317-9.
- Ignacy Kozielewski (1928). Zawisza Czarny. Dobra Prasa.