Γιαν Ταρνόφσκι
Ο Γιαν Άμορ Ταρνόφσκι (πολωνικά: Jan Amor Tarnowski, λατινικά: Joannes Tarnovius) (1488 – 16 Μαΐου 1561[6]) ήταν Πολωνός ευγενής, ιππότης, στρατιωτικός διοικητής, στρατιωτικός θεωρητικός και πολιτικός του Στέμματος του Βασιλείου της Πολωνίας. Ήταν Μεγάλος Χετμάνος του Στέμματος από το 1527 και ήταν ο ιδρυτής της πόλης Ταρνόπολ, όπου έχτισε το Κάστρο του Τερνόπιλ και τη λίμνη Τερνόπιλ.
Ιστορία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Ταρνόφσκι γεννήθηκε το 1488. Οι γονείς του ήταν ο Γιαν Άμορ Ταρνόφσκι ο πρεσβύτερος, καστελάνος της Κρακοβίας και η δεύτερη σύζυγος του, Μπαρμπάρα του Ρόζνουφ, εγγονή του ιππότη Ζαβίσα του Μαύρου. Ήταν γόνος μιας σημαντικής οικογενειακής φαστριάς που ξεκίνησε στα μέσα του 14ου αιώνα από τον Σπιτσίμιρ Λελιβίτα, καστελάνο της Κρακοβίας. Ο Ταρνόφσκι είχε πέντε ετεροθαλή αδέρφια από τον πρώτο γάμο του πατέρα του: τους Γιαν Άμορ το νεώτερο, Γιαν Αλεξάντερ (π. 1497), Καταζίνα, Ζόφια και Ελζμπιέτα.[7] Είχε επίσης πέντε ετεροθαλείς αδερφές από τον πρώτο γάμο της μητέρας του.[8] Πέρασε τα πρώτα του χρόνια στο Ρόζνουφ και το Στάρε Σιόουο. Αρχικά προοριζόταν να γίνει ιερέας, αλλά μετά το θάνατο του πατέρα του το 1500, ο μέντοράς του, Μάτσεϊ Ντζεβιέτσκι, έπεισε τη Μπαρμπάρα του Ρόζνουφ να εγκαταλείψει αυτό το σχέδιο. Το 1501, ο Ταρνόφσκι στάλθηκε στην αυλή του βασιλιά. αλλά στις 17 Ιουνίου 1501, ο Βασιλιάς Ιωάννης Α΄ Αλβέρτος της Πολωνίας πέθανε και ο Ταρνόφσκι επέστρεψε στο Ρόζνουφ, στην επικράτεια της μητέρας του.[9]
Το 1508, ο Ταρνόφσκι πολέμησε εναντίον της Μοσχοβίας στη Μάχη της Όρσα. Το 1509, εναντίον της Μολδαβίας στη Μάχη του Χότσιμ, και στον Δνείστερο ως διοικητής του δικού του chorągiew (λάβαρο/εταιρία).[10] Το 1512, συμμετείχε στη Μάχη της Γουοπούσνα, στην οποία οι Τάταροι ηττήθηκαν από τις πολωνικές δυνάμεις.[11]
Έκανε προσκύνημα στους Αγίους Τόπους και το 1518 έγινε ιππότης του Τάγματος του Παναγίου Τάφου στην Ιερουσαλήμ. Ταξίδεψε πολύ σε όλη την Ευρώπη και χρίστηκε ιππότης από τον Βασιλιά Εμμανουήλ Α΄ της Πορτογαλίας για τις υπηρεσίες του εναντίον των Μαυριτανών στην Αφρική.
Ο Ταρνόφσκι ήταν ιδιοκτήτης των Τάρνουφ, Βιεβιούρκα, Ρόζνουφ, Πσέβορσκ και Στάρε Σιόουο. Το 1522, έγινε καστελάνος του Βόινιτς, το 1527, βοεβόδας του Βοεβοδάτου Ρουθηνίας και το 1535, βοεβόδας του Βοεβοδάτου Κρακοβίας. Το 1536, έγινε καστελάνος της Κρακοβίας και σταρόστα των Σαντόμιες, Στρύι, Ζιντάτσουφ, Ντολίνα, Σάντετς, Χμιέλνουφ, Λουμπάτσουφ και Χορόντουο.
.jpg)
Το 1521 συμμετείχε στους Πολέμους Αψβούργων-Οθωμανών. Ήταν από τους πρώτους χετμάνους του Πολωνικού Στρατού μετά τις μεγάλες μεταρρυθμίσεις του. Οδήγησε τον Πολωνικό Στρατό σε πολλές νίκες, μεταξύ των οποίων στη Μάχη του Ομπερτίν εναντίον των Μολδαβών το 1531 και στη Μάχη του Σταρόντουμπ εναντίον των Μοσχοβιτών το 1535 κατά τη διάρκεια των Πολέμων Μοσχοβίας-Λιθουανίας.[12]
Ο Ταρνόφσκι ανέπτυξε, μεταξύ άλλων, πυροβολικό ιππικού, νοσοκομεία υπαίθρου που χρηματοδοτούνταν από την κυβέρνηση, υπηρεσίες κεντρικών γραφείων και σκαπανείς πεδίου μάχης. Καθ΄ όλη τη διάρκεια της υπηρεσίας του ως χετμάνος, κήρυττε ένα δόγμα ευελιξίας.[12]
Ο ποιητής Γιαν Κοχανόφσκι έγραψε ένα ποίημα O śmierci Jana Tarnowskiego (Σχετικά με το θάνατο του Γιαν Ταρνόφσκι). Είναι επίσης ένας από τους χαρακτήρες που απεικονίζονται στον πίνακα του Γιαν Ματέικο, Πρωσικός φόρος τιμής.
Οικογένεια
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Περίπου το 1511, ο Ταρνόφσκι παντρεύτηκε την Μπαρμπάρα Τεντσίνσκα, κόρη του Μικόουαϊ Τεντσίνσκι, βοεβόδα του Βοεβοδάτου Ρουθηνίας. Ήταν ανιψιά του πρώτου συζύγου της μητέρας του.[11] Μετά το θάνατό της, ο Ταρνόφσκι παντρεύτηκε τη Ζόφια Σινουοβιέτσκα το 1530. Είχε τέσσερα παιδιά, μεταξύ των οποίων η Ζόφια Ταρνόφσκα και ο Γιαν Κσίστοφ Ταρνόφσκι.
Σημαντικά έργα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Terminatio ex itinerario, αποσπασματικό ogł. K. Hartleb "Itinerarium J. Tarnowskiego z pobytu w Ziemi Św. z r. 1518", Kwartalnik Historyczny 1930; rękopis: Biblioteka Czartoryskich, Teki Naruszewicza nr 33, r. 1518, (dziennik podróży do Ziemi Świętej w roku 1517; cz. 1 po łacinie, cz. 2 po polsku)
- Pouczenie hetmana podskarbiemu koronnemu dane, powst. 1528, ogł. S. Kutrzeba "Polskie ustawy i artykuły wojskowe od XV do XVIII wieku", Κρακοβία 1939, PAU Archiwum Komisji Historii Wojskowej nr 3, σελ. 38-39
- 4 ομιλίες από το 1537, στο Annales του Στανίσουαφ Οζεχόφσκι, Ντομπρόμιλ 1611 και μεταγενέστερες εκδόσεις
- 2 ομιλίες (σημ. Głos... miany... na sejmie piotrkowskim 1548 roku ; Mowa... na sejmie lubelskim 1554 miana ), στο A. Małecki "Wybór mów staropolskich", Κρακοβία 1860, Biblioteka Polska, series V, βιβλίο 6-8, σελ. 33-34
- Consilium rationis bellicae, Tarnów 1558, τυπογραφείο του Γουάζας Αντρισόβιτς; στο Stanisława Łaskiego, wojewody sieradzkiego, prace naukowe i dyplomatyczne του Μ. Μαλινόφσκι, Βίλνο 1864, σελ. 173-249; επίσης στο A. Πιλίνσκι, Πόζναν 1879; pt. "Zasady sztuki wojskowej", Λβουφ 1882, Biblioteka Mrówki nr 147,
- Artykuły wojenne, στο I. Πολκόφσκι «Sprawy wojenne króla Stefana Batorego. Dyjaryjusze, relacyje, listy i akta z lat 1576-1586", Kraków 1887, Acta Historica Res Gestas Poloniae Illustrantia, τ. 11, σ. 240 nn.· εκεί: Oprawianie zamków albo miast.P6tr1 ;ba. ustawy i artykuły wojskowe od XV do XVIII wieku», Κρακοβία 1939, PAU Archiwum Komisji Historii Wojskowej nr 3, σελ. 313-319;
- De bello cum iuratissimis Christianae fidei hostibus Turcis gerendo disputatio sapientissima, Würzburg 1595, printshop of G. Fleichsamnn, (έκδοση JG Schedius με επεξήγηση). επόμενη εκτύπωση: Selectissimarum orationum et consultationum de bello Turcico variorum et diversorum auctorum libri XIV, Frankfurt 1598-1599; επίσης στο 2, τόμος 4, μέρος 2, Λειψία (1595), σελ. 1-17; Conring De bello contra Turcas gerendo, 1664,
- O obronie koronnej io sprawie i powinności urzędników wojennych, Κρακοβία 1579, τυπογραφείο Γουάζας (δημοσίευση από το Ustawy prawa ziemskiego polskiego... αποδίδεται στον Γιαν Παλτσόφσκι); ανατύπωση: M. Μαλινόφσκι Stanisława Łaskiego, wojewody sieradzkiego, prace naukowe i dyplomatyczne, Wilno 1864, σελ. 173-249; Έκδοση KJ Turowski, Κρακοβία 1858, Biblioteka Polska, τετράδιο 133-134,
- Kronika polska, χαμένο έργο
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ 1,0 1,1 1,2 8.431.9.
- ↑ «Tarnowski, Johann Magnus» (Γερμανικά) σελ. 90.
- ↑ (Πολωνικά) Internetowy Polski Słownik Biograficzny. jan-amor-tarnowski-hetman-wiesz.
- ↑ Ανακτήθηκε στις 14 Ιουνίου 2019.
- ↑ «Urzędnicy centralni i nadworni Polski XIV-XVIII wieku» (Πολωνικά) Βιβλιοθήκη του Κούρνικ. Κούρνικ. 1992. σελ. 42. ISBN-10 83-85213-04-X.
- ↑ «Słowo o Hetmanie Janie Tarnowskim». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Φεβρουαρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 2 Απριλίου 2022.
- ↑ Ποντχοροντέτσκι, Λέσεκ (1994). Sławni hetmani Rzeczypospolitej. Βαρσοβία: Wydawnictwo MADA. σελ. 17. ISBN 83-86170-06-9.
- ↑ Ντβοζάτσεκ, Βουοντζίμιες (1985). Hetman Jan Tarnowski. Z dziejów możnowładztwa małopolskiego. Βαρσοβία: Instytut Wydawniczy PAX. σελ. 17. ISBN 83-211-0584-X.
- ↑ Ποντχοροντέτσκι, Λέσεκ (1994). Sławni hetmani Rzeczypospolitej. Βαρσοβία: Wydawnictwo MADA. σελ. 18. ISBN 83-86170-06-9.
- ↑ Ποντχοροντέτσκι, Λέσεκ (1994). Sławni hetmani Rzeczypospolitej. Βαρσοβία: Wydawnictwo MADA. σελίδες 20–21. ISBN 83-86170-06-9.
- ↑ 11,0 11,1 Ποντχοροντέτσκι, Λέσεκ (1994). Sławni hetmani Rzeczypospolitej. Βαρσοβία: Wydawnictwo MADA. σελ. 21. ISBN 83-86170-06-9.
- ↑ 12,0 12,1
Chisholm, Hugh, επιμ.. (1911) «Tarnowski, Jan» Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάννικα 26 (11η έκδοση) Cambridge University Press
Πηγές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Consilium rationis bellicae Jana Tarnowskiego, Κρακοβία 1858
- Ustawy prawa ziemskiego Polskiego, DLA pamięci lepszej krótko i porządnie z statutów iz konstytucyj zebrane, z przydatkiem: O obronie koronnej, io sprawie i powinności urzędników wojennych, Jégo Μ Πάνα Jana Tarnowskiego niekiedy kasztelana krakowskiego κ.λπ. κ.λπ., θέματα czasy rycerskiemu stanowi barzo potrzebne, Κρακοβία 1858
- Κάσπερ Νιεσιέτσκι, Polish Armorial - «Korona Polska przy złotey wolnosci starożytnemi Rycerstwa Polskiego y Wielkiego Xięstwa Litewskiego kleynotami naywyższymi Honorami Heroicznym, Męstwem y odwagą, Wytworną Nauką a naypierwey Cnotą, nauką Pobożnością, y Swiątobliwością ozdobiona Potomnym zaś wiekom na zaszczyt y nieśmiertelną sławę Pamiętnych w tey Oyczyźnie Synow podana TOM ... Przez X. Kaspra Niesieckego Societatis Jesu», Λβουφ (Λβιβ), 1738, τόμος 9.
- Στανίσουαφ Οζεχόφσκι, Η ζωή και ο θάνατος του Γιαν Ταρνόφσκι, Żywot i śmierć Jana Tarnowskiego (γραπτή 1561), Franciszek Bohomolec ed., Ράντομ 1830.