Ζένιτσα

Ζένιτσα
; Σημαία	; Έμβλημα
	Ζένιτσα 44°12′6″N 17°54′14″E
Χώρα	Βοσνία και Ερζεγοβίνη
Διοικητική υπαγωγή	City of Zenica
Διοίκηση
• Δήμαρχος	Fuad Kasumović (από 2016)
Έκταση	43,01 km²
Υψόμετρο	330 μέτρα
Πληθυσμός	70.553
Ταχ. κωδ.	72000
Ζώνη ώρας	UTC+01:00
Ιστότοπος	Επίσημος ιστότοπος
	Σχετικά πολυμέσα
	δεδομένα (π • σ • ε )

Η Ζένιτσα (σερβοκροατική προφορά: zě.ni.tsa ( ακούστε)) είναι η τέταρτη μεγαλύτερη πόλη της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης και το διοικητικό κέντρο του καντονιού Ζένιτσα-Ντόμποϊ της Ομοσπονδίας της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης. Βρίσκεται περίπου 70 χιλιόμετρα βόρεια του Σεράγεβο και βρίσκεται στο ποταμό Μπόσνα. Η πόλη βρίσκεται σε υψόμετρο 316 μέτρων και τα περίχωρά της είναι ορεινά. Στην απογραφή του 2013, έχει πληθυσμό 110,663 κατοίκους.^[3]

Η Ζένιτσα ήταν σημαντικό οικονομικό και στρατιωτικό κέντρο κατά τη διάρκεια της ύπαρξης του βανάτου της Βοσνίας και του Βασιλείου της Βοσνίας, και ένα από τα κειμήλια των εποχών αυτών είναι το οχυρό Βράντουκ. Η παλιά συνοικία της πόλης περιέχει πολλά αξιοθέατα, συμπεριλαμβανομένης της πρώην συναγωγής, που χρονολογείται από το 1906, η οποία είναι μέρος του Μουσείου της Πόλης. Στη πόλη βρίσκεται ένα τζαμί, ένα Αυστριακό σιντριβάνι και η αγροικία ενός παλαιού μπέη (Hadžimazića Kuća).

Ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αρχαία ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το αστικό μέρος της σημερινής Ζένιτσα κατοικείται έστω και ασυνεχώς εδώ και χιλιάδες χρόνια. Στην περιοχή της πόλης έχουν βρεθεί ερείπια από την νεολιθική εποχή, ερείπια παλαιών ιλλυρικών πόλεων, ρωμαϊκά κτίσματα, μια πρώιμη Χριστιανική διπλή βασιλική (2ος-4ος αιώνας) και άλλα ευρήματα. Κοντά στο Μπιλίμιστσε βρέθηκαν τα ερείπια ενός μεγάλου αρχαίου οικισμού (ένα προάστιο στη νότια πλευρά της πόλης), ενώ κοντά στα χωριά Πουτόβιτσι και Τίσινα βρέθηκαν χώροι με λουτρά, ειδωλολατρικούς ναούς και άλλα κτίσματα.

Μεσαιωνική[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι ρωμαίοι έδωσαν στην πόλη την ονομασία Νέα Βίστουα (Βίστουα Νόβα). Στον μεσαίωνα η πόλη μετονομάστηκε σε Μπίλινο Πόλιε. Αργότερα μετονομάστηκε σε Μπροντ και το σύγχρονο όνομα Ζένιτσα χρησιμοποιείται επισήμως από τις 20 Μαρτίου 1436. Κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα, η πόλη ήταν σημαντική για το βασίλειο της Βοσνίας, ιδίως κατά τη βασιλεία του μπάνου Κουλίν τον 12ο αιώνα. Κοντά στην Ζένιτσα κατοικούσαν άτομα ζωτικής σημασίας για το βασίλειο: οι βασιλείς της Βοσνίας κατοικούσαν στο Μπόμποβατς, ενώ ο Ντιντ, επικεφαλής της βοσνιακής εκκλησίας, κατοικούσε στο Γιάνγιτσι. Στα κοντινά χωριά Πούχοβατς και Πόισκε βρέθηκαν πολλές επιτύμβιες στήλες Στέτσακ, μοναδικό γνώρισμα της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης και των γειτονικών χωρών της Κροατίας, του Μαυροβουνίου και της Σερβίας.

Οθωμανική Αυτοκρατορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Επί τουρκοκρατίας (1463-1878), οι αλλαγές στις κύριες εμπορικές διαδρομές έθεσαν την πόλη στο περιθώριο, ιδιαίτερα από το 1557 και μετά. Έως το 1557 η Ζένιτσα ήταν η κατοικία των Οθωμανών καδήδων του Μπροντ. Η Ζένιτσα μεταμορφώθηκε σε μια μικρή πόλη με πολλά τζαμιά. Από το 1737, η πόλη διέθετε μεντρεσέ (Ισλαμικό θρησκευτικό σχολείο). Επίσης διέθετε διάφορα κατώτερα δημοτικά σχολεία, Οθωμανικές επιτύμβιες στήλες, κήπους, πανδοχεία και στάσεις για καραβάνια.

Σε μια περιγραφή του 1697, η Ζένιτσα συγκρίνεται με το δέλτα του Νείλου, όπου καλλιεργούνται πεπόνια και έχει ευχάριστο τοπίο. Εκτιμάται ότι η Ζένιτσα είχε 2.000 κατοίκους εκείνη την εποχή, κυρίως Μουσουλμάνους. Επίσης υπήρχαν Καθολικοί και Ορθόδοξοι Χριστιανοί. Στο τέλος του 18ου αιώνα και κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα, αναφέρεται η ύπαρξη σημαντικής κοινότητας Εβραίων.

Οι επιδρομές του Ευγένιου της Σαβοίας κατά τη διάρκεια του Μεγάλου Τουρκικού Πολέμου κατά τη δεκαετία του 1680 θεωρούνται σκοτεινή και καταστροφική εποχή για την πόλη. Αρκετοί κάτοικοι εγκατέλειψαν την πόλη, αλλά γύρω στο 1697 η Ζένιτσα είχε αρχίσει να σταθεροποιείται και άρχιζε να επανακτά την θέση της.

Αυστροουγγρική αυτοκρατορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στο τέλος του 19ου αιώνα, κατά τη διάρκεια της Αυστροουγγρικής κατοχής της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, υπήρχαν επενδύσεις σε σχέδια στρατηγικής σημασίας που επηρέασαν καθοριστικά την πόλη. Τα έργα αυτά περιλαμβάνουν την σιδηροδρομική σύνδεση Μποσάνσκι Μπροντ-Ζένιτσας η οποία ολοκληρώθηκε το 1879, ένα ορυχείο άνθρακα (1880), τη κατασκευή ενός εργοστασίου χάλυβα (1892) και φυλακής (1886).

Στην αρχή του 20ου αιώνα, η πόλη αναπτύχθηκε ταχέως και τα κρατικά μητρώα για το 1910 αναφέρουν ότι σε λίγα χρόνια ο πληθυσμός έφτασε τους 7.215 κατοίκους. Μια Ορθόδοξη Εκκλησία χτίστηκε το 1882, δύο ρωμαιοκαθολικές εκκλησίες χτίστηκαν το 1910, μια συναγωγή χτίστηκε το 1903 και η πόλη ήδη διέθετε πολλές άλλες υπηρεσίες και κτίρια πέρα από τα θρησκευτικά.

Γιουγκοσλαβία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, κάτοικοι της πόλης υπέγραψαν το Ψήφισμα των Μουσουλμάνων της Ζένιτσα το Μάιο του 1942. Οι μουσουλμανικές παραστρατιωτικές ομάδες της Ζένιτσα και των γύρω χωριών συμμάχησαν με τους Γιουγκοσλάβους Παρτιζάνους. Η πόλη πέρασε τον πόλεμο χωρίς μεγάλες απώλειες, ανθρώπινες ή υλικές.

Μετά την απελευθέρωση της Ζένιτσα από τους Παρτιζάνους το 1945, η πόλη άρχισε να αναπτύσσεται ραγδαία. Η πόλη εξαπλώθηκε και κατέλαβε τα πρώην χωριά Μπίλινο Πόλιε, Κλόπτσε και Ραντάκοβο, ενώ χτίστηκαν νέες πολυκατοικίες χτίστηκαν για να στεγάσουν τους νέους ανθρακωρύχους και εργάτες χαλυβουργίας. Το 1948 ο πληθυσμός ήταν 12.000 κάτοικοι, αλλά το 1961 είχε αυξηθεί σε πάνω από 30.000. Το 1981, η πόλη είχε πληθυσμό που ξεπερνούσε τα 63.000 άτομα και στην τελευταία απογραφή επί Γιουγκοσλαβίας, το 1991, ο πληθυσμός έφτασε τα 96.027 άτομα.

Πόλεμος της Βοσνίας[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το 1992 ξεκίνησε ο Πόλεμος της Βοσνίας. Το 1991, στην Ζένιτσα ιδρύθηκε ένας από τους πρώτους ιδιωτικούς και ανεξάρτητους ραδιοφωνικούς σταθμούς στην Ανατολική Ευρώπη, ο ραδιοφωνικός σταθμός CD-CEMP. Την άνοιξη του 1993, ο Ζόραν Μίσετιτς, ιδιοκτήτης του σταθμού, κέρδισε το Βελγικό Βραβείο Ανεξάρτητης Δημοσιογραφίας.

Στις 19 Απριλίου του 1993, κατά τη διάρκεια του Κροατοβοσνιακού Πολέμου, 15 πολίτες σκοτώθηκαν και άλλοι 50 τραυματίστηκαν όταν ρίχθηκαν έξι χειροβομβίδες στην κεντρική αγορά της Ζένιτσας. Οι χειροβομβίδες εκτοξεύτηκαν από το χωριό Πουτίτσεβο, 15 χιλιόμετρα μακριά από τη Ζένιτσα. Οι χειροβομβίδες εκτοξεύτηκαν σε δυάδες, στις 12.10, 12.24 και 12.29 μ.μ. Η τέταρτη μεγαλύτερη πόλη της Βοσνίας έμεινε χωρίς ρεύμα και νερό, ενώ απομονώθηκε από τον υπόλοιπο κόσμο για ένα χρόνο.

Κατά τη διάρκεια του πολέμου, η δημογραφική σύνθεση της πόλης αλλοιώθηκε με την εισροή Βόσνιων προσφύγων και τη φυγή Σέρβων προς περιοχές που ήλεγχαν οι Σέρβοι. Το ορυχείο της πόλης έχει ιδιωτικοποιηθεί.

Δημογραφικά στοιχεία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πληθυσμός δήμου[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Έτος	Σέρβοι	%	Βόσνιοι	%	Κροάτες	%	Γιουγκοσλάβοι	%	Άλλοι	%	Συνολικά
Εθνοτική σύνθεση
1961	20.369	24.15%	31.177	36.97%	20.509	24.32%	10.755	12.75%	-	-%	84.341
1971	21.875	19.45%	61.204	54.43%	24.658	21.93%	2.133	1.90%	2.577	2.29%	112.447
1981	21.204	15.97%	66.930	50.42%	23.595	17.78%	17.536	13.21%	-	-%	132.733
1991	22.592	15.52%	80.377	55.21%	22.651	15.56%	15.651	10.75%	4.306	2.96%	145.577
2013	2.409	2.17%	92.988	84.02%	8.279	7.48%	-	-	6.987	6.31%	110.663

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Official results from the book: Ethnic composition of Bosnia-Herzegovina population, by municipalities and settlements, 1991. census, Zavod za statistiku Bosne i Hercegovine – Bilten br. 234, Sarajevo 1991.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Zenica στο Wikimedia Commons

[b274fcf269561b48c5c04cf03c4c55b4d44a983e-1] .ba/vijesti/nezavisni-kandidat-fuad-kasumovic-pobijedio-kandidata-koalicije-sdasbb.

[c4285cf707f4ad946452769d3491a44d5d9135bf-2] www.statistika.ba?show=11#link139.

[ds-3] Census 2013th official data Αρχειοθετήθηκε 2018-11-23 στο Wayback Machine..

[1]

[2]

[3]