Ελληνικά τάγματα αριστείας

Τα Ελληνικά Τάγματα Αριστείας καθιερώθηκαν το 1829 κατά τη διάρκεια της Δ' Εθνικής Συνέλευσης του Άργους, όμως το σχετικό Διάταγμα υπεγράφη στο Ναύπλιο από τον Βασιλιά Όθωνα στις 20 Μαΐου 1833. Αρχικά δημιουργήθηκε το Τάγμα του Σωτήρος για να τιμηθούν οι αγωνιστές της Απελευθέρωσης. Η απονομή του Μεγαλόσταυρου του Τάγματος του Σωτήρος αποτελεί την ύψιστη τιμητική διάκριση και μεταξύ των πρώτων τιμηθέντων ήταν ο Ανδρέας Μιαούλης το 1835, οι Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης, Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος και Λάζαρος Κουντουριώτης το 1836, οι Ανδρέας Ζαΐμης, Θεόδωρος Κολοκοτρώνης και Γεώργιος Κουντουριώτης το 1837 και ο Κωνσταντίνος Κανάρης το 1864.

Τα Ελληνικά Τάγματα Αριστείας

Με την πάροδο του χρόνου δημιουργήθηκαν διαφορετικά Τάγματα Αριστείας. Όλα τα Τάγματα λειτουργούν ως αναμνηστικά: για παράδειγμα το Τάγμα του Σωτήρος έχει ως θέμα τη Θεία αρωγή στον Αγώνα του 1821.

Ιεραρχία ενεργών ταγμάτων αριστείας ανά περίοδο

1833-1915

1. Τάγμα του Σωτήρος

1915-1925

1. Τάγμα του Σωτήρος
2. Τάγμα του Γεωργίου Α΄ (νέο)

1925-1926

1. Τάγμα του Σωτήρος

1926-1935

1. Τάγμα του Σωτήρος (από το 1927 μόνον για αλλοδαπούς πολίτες)
2. Τάγμα του Φοίνικος (νέο, από το 1927 μόνον για αλλοδαπούς πολίτες)

1935-1936

1. Τάγμα του Σωτήρος
2. Τάγμα του Γεωργίου Α΄
3. Τάγμα του Φοίνικος

1936-1948

1. Τάγμα του Σωτήρος
2. Τάγμα των Αγίων Γεωργίου και Κωνσταντίνου (για άνδρες) / Τάγμα των Αγίων Όλγας και Σοφίας (για γυναίκες) (νέα)
3. Τάγμα του Γεωργίου Α΄
4. Τάγμα του Φοίνικος

1948-1973

1. Τάγμα του Σωτήρος
2. Τάγμα των Αγίων Γεωργίου και Κωνσταντίνου (για άνδρες) / Τάγμα των Αγίων Όλγας και Σοφίας (για γυναίκες)
3. Τάγμα του Γεωργίου Α΄
4. Τάγμα του Φοίνικος
5. Τάγμα της Ευποιίας (για γυναίκες)

1973-1975

1. Τάγμα του Σωτήρος
2. Τάγμα της Αξίας (νέο, μόνο νομοθετική πρόβλεψη)
3. Τάγμα του Φοίνικος

1975-σήμερα

1. Τάγμα του Σωτήρος
2. Τάγμα της Τιμής
3. Τάγμα του Φοίνικος
4. Τάγμα της Ευποιίας (για γυναίκες)

Το Τάγμα του Γεωργίου Α΄, δεύτερο ιστορικά, καταργήθηκε όσες φορές και το πολίτευμα της μοναρχίας: το 1925, το 1973 και οριστικά το 1975, με τον ισχύοντα νόμο περί ταγμάτων αριστείας. Νεότερο τάγμα αποτελεί το Τάγμα της Τιμής, που ιδρύθηκε το 1975. Τα τάγματα Αγίων Γεωργίου και Κωνσταντίνου και Αγίων Όλγας και Σοφίας, συνεχίζουν να απονέμονται ως δυναστικά τάγματα από τον Βασιλικό Οίκο της Ελλάδας. Απονομές μετά το 1973 δεν αναγνωρίζονται από το Ελληνικό Κράτος.

Το Τάγμα της Αξίας θεσπίστηκε το 1973 ως αναμνηστικό για την ίδρυση του Ελληνικού Κράτους το 1822 με το Σύνταγμα του 1822. Ωστόσο, δεν καθορίστηκε ποτέ ο τύπος του με Προεδρικό Διάταγμα και παρέμεινε ανενεργό μέχρι την κατάργηση του Ν.Δ. 179/1973 το 1975.

Οι βαθμοί των ταγμάτων

Όπως τα περισσότερα τάγματα αριστείας διεθνώς, που ακολουθούν το πρότυπο της γαλλικής Λεγεώνας της Τιμής, τα ελληνικά τάγματα αριστείας αποτελούνται από πέντε βαθμούς και ιεραρχικά είναι οι εξής:

1. Μεγαλόσταυρος
2. Ανώτερος Ταξιάρχης
3. Ταξιάρχης
4. Ιππότης του Χρυσού Σταυρού
5. Ιππότης του Αργυρού Σταυρού

Με το Ν.Δ. 179/1973, οι βαθμοί του Ιππότη του Χρυσού Σταυρού και του Ιππότη του Αργυρού Σταυρού μετονομάζονταν σε Μέλος και Εταίρο του εκάστοτε τάγματος. Ο ισχύων νόμος 106/1975 αντέστρεψε αυτή την αλλαγή.

Μεταβίβαση Ταγμάτων Αριστείας

Στο παρελθόν, τα διάσημα επιστρέφονταν μετά το θάνατο του τιμηθέντος, πλέον όμως διατηρούνται μεταβιβαζόμενα ως αναμνηστικά στους κληρονόμους του τιμηθέντος.

Αρχηγός Ταγμάτων Αριστείας και Απονομή

Αρχηγέτης των Ταγμάτων Αριστείας θεωρείται ο εκάστοτε Πρόεδρος της Δημοκρατίας ο οποίος είναι αρμόδιος για την απονομή τους, σύμφωνα με το άρθρο 46 παράγραφο 2 του Συντάγματος και τις διατάξεις του νόμου 106/1975, με πρόταση του Υπουργού Εξωτερικών.

Επιλογή για απονομή τιμητικής διάκρισης

Σύμφωνα με τον Νόμο 106/1975, στις προτάσεις του Υπουργού Εξωτερικών γνωμοδοτεί το Συμβούλιο Ταγμάτων Αριστείας, για απονομή σε Έλληνες πολίτες, ομογενείς, Αξιωματικούς και Δημοσίους Λειτουργούς. Η επιλογή των προσώπων που θα τιμηθούν γίνεται ως επιβράβευση για το έργο τους στην πατρίδα και μπορεί να είναι άνθρωποι των επιστημών, των γραμμάτων, του αθλητισμού, των τεχνών, της ναυτιλίας, της φιλανθρωπίας κ.λ.π

Το Συμβούλιο Ταγμάτων Αριστείας, που συγκροτείται με απόφαση του Υπουργού Εξωτερικών για θητεία δύο χρόνων, απαρτίζεται από:

• τον Πρόεδρο του Συμβουλίου της Επικρατείας
• τον Πρόεδρο του Αρείου Πάγου
• δύο Έλληνες πολίτες, στους οποίους έχει απονεμηθεί Μεγαλόσταυρος
• από έναν από τους αρχαιότερους, σύμφωνα με την επετηρίδα των Διπλωματών του Υπουργείου Εξωτερικών Πρέσβη ή Πληρεξούσιο Υπουργό Α'
• από έναν Ανώτατο Αξιωματικό, που ορίζεται από το Γενικό Επιτελείο Εθνικής Άμυνας
• από έναν εκπρόσωπο της Προεδρίας της Δημοκρατίας

Όσοι έχουν τιμηθεί με Τάγμα Αριστείας

Όσοι έχουν ήδη τιμηθεί με Τάγμα Αριστείας δικαιούνται να φέρουν τα απονεμηθέντα παράσημά τους, εφ' όρου ζωής, εκτός από αυτούς που έχουν διαγραφεί από το μητρώο τάγματός τους λόγω περιπτώσεων που γράφονται στον Ποινικό Κώδικα ή με απόφαση του Συμβουλίου των Ταγμάτων Αριστείας αν κρίνουν ότι η διατήρηση της τιμής και της ανάρτησης των παρασήμων προκαλεί κοινή δυσφορία και θίγει το γόητρο του Τάγματος. Μετά το θάνατο των τιμηθέντων, τα απονεμηθέντα σ΄ αυτούς παράσημα, περνούν για φύλαξη στην κατοχή των νόμιμων κληρονόμων τους.