Γιασάντα

Η νήσος Πλάτη (Yassıada)

Χάρτης του νησιού στη προποντίδα

Η Πλάτη (τουρκ. Yassıada) είναι ένα από τα ακατοίκητα βραχονήσια του συμπλέγματος των Πριγκηπονήσων της Προποντίδας. Έχει έκταση μόλις 0,05 τ.χλμ. Βρίσκεται σε απόσταση τριών περίπου ναυτικών μιλίων από την Πρώτη και την Αντιγόνη.

Το όνομα

Το όνομα του νησιού είναι πολύ παλαιό, αφού στα βυζαντινά χρονικά αναφέρεται είτε ως "νήσος Πλάτη" είτε ως "Πλατεία νήσος". Το οφείλει στο πλατύ σχήμα της σε αντίθεση με την κοντινή "Οξεία" ή Οξειά.

Το τουρκικό όνομά της είναι Yassıada.

Ιστορικές αναφορές

Η Πλάτη αναφέρεται από τα χρόνια της εικονομαχίας. Πριν από τα μισά του 9ου αιώνα ο πατριάρχης Ιγνάτιος έκτισε στο μέσο του νησιού επιβλητικό μοναστήρι, τα ερείπια του οποίου σώζονταν μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα. Στο κοινόβιο αυτό εμόνασαν πλήθος ασκητών και αναχωρητών, υπό την πρόνοια του Ιγνατίου, που ήταν βασιλόπαις και είχε την οικονομική δύναμη να το συντηρεί.

Το καθολικό της μονής ήταν αφιερωμένο στους Αγ. Τεσσαράκοντα μάρτυρες, ενώ υπήρχε και ναός της Θεοτόκου. Στη μονή αναφέρονται πολλοί βυζαντινοί συγγραφείς, όπως: Θεοφάνης, Γεώργιος Μοναχός, Γεώργιος Κεδρηνός, Ιωάννης Ζωναράς, Γεώργιος Φραντζής, Γεώργιος Παχυμέρης κ.ά.

Το 860 η μονή δέχτηκε την επιδρομή των Ρως. Αλλά συνέχισε να λειτουργεί. Βρισκόταν σε ακμή την εποχή των Κομνηνών και λειτουργούσε στα χρόνια των Παλαιολόγων. Στα σωζόμενα υπόγεια κτίσματα, κατά το μεσαίωνα φυλακίστηκαν πολλοί επιφανείς άρχοντες της Κωνσταντινούπολης, κυρίως στασιαστές. Μετά την Άλωση δεν αναφέρεται. Ελάχιστα ερείπια σώζονται σήμερα.

Μετά τον 15ο αιώνα το νησί απόμεινε ακατοίκητο και οι περιηγητές δεν είχαν λόγο να το επισκεφτούν. Το 17ο αιώνα εκτοπίστηκαν εδώ Χιώτες, οι οποίοι καλλιέργησαν αγριόχορτα και κρεμμύδες για να τραφούν, πριν τελικά μεταφερθούν στην Αντιγόνη. Τα υπολείμματα των καλλιεργειών αυτών βρήκε ο Άγγλος ιερέας Robert Walsh το 1821 που περπάτησε στο νησί.

Το 1854 ο ιδιόρρυθμος Άγγλος αριστοκράτης Sir Henry Lytton Bulwer έκτισε στην έρημη Πλάτη δυο κάστρα, αγγλοσαξωνικού στύλ, απομιμήσεις των μεσαιωνικών κάστρων των προγόνων του στην Αγγλία, δαπανώντας 75.000 λίρες. Το ένα κτίστηκε στην ακτή και το δεύτερο στο εσωτερικό του νησιού στα ερείπια της παλιάς μονής, τα οποία σχεδόν εξαφάνισε. Ο Άγγλος ευγενής επισκεπτόταν τα κάστρα του με πλήθος προσκεκλημένων ως το 1865 που παρέμεινε πρέσβης της χώρας του στην Πόλη. Στη συνέχεια, τα κτίρια πέρασαν στην ιδιοκτησία του χεδίβη της Αιγύπτου Ισμαήλ Πασά, που τα άφησε να ερειπωθούν. Το 1894 έπαθαν σοβαρές ζημιές από ένα μεγάλο σεισμό.

Τα επόμενα χρόνια στα χαλάσματα έμενε ο Έλληνας ψαράς Βασίλης με τα σκυλιά του, που αναλάμβανε να προσέχει τα αμνοερίφια όσων τα έφερναν στο νησί για βοσκή. Ώσπου τον σκότωσαν κάποιοι ληστές Λαζοί.

Νεότερη περίοδος

Από το 1947 η νησίδα περιήλθε στην ιδοκτησία του τουρκικού ναυτικού που τη μετέτρεψε σε βάση. Χρησιμοποίησε μέρος των υπαρχόντων κτισμάτων αλλά έκτισε και νέα κτίρια.

Το Μάιο του 1960, στο στρατιωτικό πραξικόπημα, φυλακίστηκαν εδώ ο πρωθυπουργός Αντνάν Μεντερές, ο πρόεδρος της δημοκρατίας Τζελάλ Μπαγιάρ και όλο το υπουργικό συμβούλιο. Τους είχαν απομονώσει στα βαθιά βυζαντινά μπουντρούμια, που χρησιμοποιήθηκαν για άλλη μια φορά ως φυλακές.

Από το 1993 τα κτίρια της ναυτικής βάσης έχουν εγκαταλειφθεί και έχουν παραχωρηθεί στο Πανεπιστήμιο Κωνσταντινούπολης για τη μελέτη του ενάλιου πλούτου. Ακόμα δεν έχουν αξιοποιηθεί.

Πηγή

• Ακύλα Μήλλα, "Πριγκηπόνησα", εκδ. ΤΑ ΝΕΑ, 2008.

Πρότυπο:Πριγκηπονήσια