Τζελαλεντίν Ρουμί

Ο Τζελαλεντίν Ρουμί (30 Σεπτεμβρίου 1207 - 1273) ήταν Πέρσης ποιητής και δάσκαλος θεολογίας και δικαίου στο Ικόνιο (Κόνια, Τουρκία) με μεγάλη επιρροή στον ιδεολογικό-θρησκευτικό χώρο του Ισλάμ και ιδιαίτερα στον μουσουλμανικό μυστικισμό. Τα σπουδαιότερα έργα του είναι το "Ντιβάν", συλλογή λυρικών ποιημάτων και το "Μεσνεβί" (δίστιχα) που περιέχει 40.000 δίστιχα σε ηθικά και ασκητικά θέματα, μέσα από μυστικισμό και αλληγορίες. Ίδρυσε το Σουφικό τάγμα των Μεβλεβί.

Τα ονόματα του Ρουμί

Το όνομά του Jalal-Al-Din Rumi προέρχεται από το πλήρες όνομα Jalal al-Din Mohammad Ibn Mohammad Ibn Mohammad Ibn Husain al-Rumi, (Περσικά: مولانا جلال الدين محمد رومي‎ ​ , Τουρκικά: Mevlânâ Celâleddin Mehmed Rumi). Από τους συγχρόνους του, του δόθηκε το όνομα «Μεβλανά» που σημαίνει «ο δάσκαλός μας». Έτσι λοιπόν τον αποκαλούσαν και Μεβλανά Τζελαλεντίν (όπως φαίνεται και στην Τουρκική έκδοση του ονόματός του) ή και Muhammad Balkhī (Περσικά: محمد بلخى‎ ​ ) ("ο Μωάμεθ από το Μπάλκ"), στα πέρσικα. Αναφέρεται επίσης και απλά ως Ρουμί. Το τελευταίο αυτό κομμάτι του ονόματός του, Ρουμί, σημαίνει Ρωμαίος, Ρωμιός, προερχόμενος από την Ρουμ, όπως ήταν γνωστή η Ανατολία (η Ρώμη της Ανατολής).

Η ζωή του

Γεννήθηκε το 604 έτος Εγίρας (1207 μ.Χ.) στο Μπαλκ (τότε μέρος του Μεγάλου Κορασάν, σημερινό Αφγανιστάν) και πέθανε στο Ικόνιο (σημερινή Κόνια της Τουρκίας) το 1273. Έγραψε τα ποιήματά του στα περσικά και τα έργα του διαβάζονται στο Ιράν και το Αφγανιστάν, όπου μιλιέται η γλώσσα. Έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στην Αυτοκρατορία των Σελτζούκων και ιδιαίτερα στο Σουλτανάτο του Ρουμ, δηλαδή το Σουλτανάτο των Σελτζούκων του Ικονίου.

Ο πατέρας του, Μπαχά αλ-Ντιν (Baha al-Din) ήταν φημισμένος λόγιος. Υπό την κηδεμονία του ο Ρουμί έλαβε την πρώτη του μόρφωση από τον Σιέντ Μπουρχάν-αλ-Ντιν (Syed Burhan-al-Din). Όταν έγινε 18 ετών, η οικογένεια ξεφεύγοντας από τις επιδρομές των Μογγόλων, μετά από αλλεπάλληλες μεταναστεύσεις εγκαταστάθηκε στο Ικόνιο και στην ηλικία των 25 ο Ρουμί πήγε στη Δαμασκό για να συμπληρώσει την εκπαίδευσή του.

Στο μυστικισμό τον εισήγαγε ένας περιπλανώμενος δερβίσης, ο Σαμσουντίν του Ταμπρίζ. Ο Ρουμί είναι ο συγγραφέας ενός εξάτομου διδακτικού έπους, του Μασναβί (Mathnawi) ή "Masnavi-ye Manavi", που αποκαλείται ενίοτε και "Qur'an-e Farsi", δηλαδή "Κοράνιο στα Περσικά", από ορισμένους λόγιους. Έγραψε επίσης και διαλόγους Φιχί μα Φιχί (Fihi ma Fihi), που γράφτηκαν για να εισάγουν τους μαθητές του στη μεταφυσική. Το συνολικό ποιητικό έργο του άσκησε βαθιά επίδραση σε όλες τις μορφές αισθητικής έκφρασης του ισλαμικού κόσμου και κυριαρχείται από την απόλυτη αγάπη προς τον Θεό.

Η διδασκαλία του καλούσε ανθρώπους από οποιαδήποτε πίστη, θεωρώντας ότι ο Θεός Μουσουλμάνων, Χριστιανών και Εβραίων είναι ένας.

Ο τάφος του Ρουμί στο Ικόνιο

Όταν πέθανε, στις 17 Δεκεμβρίου του 1273, άνθρωποι από πέντε διαφορετικές πίστεις και θρησκείες ακολούθησαν τη νεκρική πομπή του. Η νύχτα της ταφής ονομάστηκε Σεμπούλ Αρούζ (Sebul Arus), δηλαδή Νύχτα της Ένωσης. Από τότε οι Μεβλεβί Ντερβίς κράτησαν αυτή την ημερομηνία ως γιορτή.

Η επιρροή του Τζελαλεντίν

Το μουσείο του Ρουμί στο Ικόνιο

Η σημασία του Τζελαλεντίν Ρουμί περνά τα σύνορα των χωρών και των εθνοτήτων και έχει επηρεάσει ιδιαίτερα και την Περσική και την Τουρκική λογοτεχνία. Τα ποιήματά του έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες του κόσμου.

Ήταν ο ιδρυτής του τάγματος των δερβίσηδων Μεβλεβί (Μεβλεβί Ντερβίς).

Ενδεικτικό της επιρροής του Τζελαλεντίν και του σεβασμού που του έτρεφαν και του τρέφουν ακόμη οι Χριστιανοί, είναι η επίσκεψη του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Βαρθολομαίου στο Ικόνιο (Δεκέμβριος 2004) για να λάβει μέρος στους εορτασμούς της 731ης επετείου του θανάτου του Μεβλανά.

Στις ελληνικές επιρροές στο έργο του Ρουμί αναφέρεται το άρθρο «Τα ελληνικά ποιήματα του Μαυλανά Ρουμή και του γυιού του Βαλέντ κατά τον 13ο αιώνα» . Από εκεί συνάγονται τα εξής:

Στο έργο του Ρουμί υπάρχουν πολλά νεοπλατωνικά και γνωστικά στοιχεία. Αυτό οφείλεται – πέρα από τις ελληνικές επιδράσεις που υπήρχαν ήδη στην ισλαμική φιλοσοφία και θεολογία – στο ότι ο Ρουμί είχε ο ίδιος επαφή με έλληνες διανοούμενους της περιοχής, κυρίως κληρικούς. Ο Αφλακί, βιογράφος του Ρουμί, περιγράφει τις φιλοσοφικές συζητήσεις του Ρουμί με τον ηγούμενο της Ι. Μονής του Αγίου Χαρίτωνος (κατά τους τούρκους Άκ Μαναστίρ), κοντά στην ελληνική κωμόπολη Σίλλη του Ικονίου, την οποία μάλιστα αναφέρει ως «μονή του Πλάτωνος» (ντέιρε Αφλατούν). Από τα λίγα ποιήματα του Ρουμί σε τοπικό ελληνικό ιδίωμα δεν είναι εμφανές σε ποιον βαθμό γνώριζε την ελληνική. Φαίνεται όμως ότι ο γιος του Σουλτάν Βαλέντ γνώριζε πολύ καλά τα ελληνικά διότι έγραψε αρκετά ποιήματα σ’ αυτή τη γλώσσα. Οι τελετουργίες που αυτοσχεδίασε ο Ρουμί (μουσική, χορός, απαγγελίες) φαίνεται ότι είχαν ως στόχο περισσότερο να προσελκύσουν στον ισλαμισμό τους έλληνες της περιοχής παρά απευθύνονταν στους μουσουλμάνους. Κατά τον Αφλακί ο Ρουμί έλεγε: «Ο Ύψιστος επεφύλαξε μεγάλες χαρές στους κατοίκους της Μικράς Ασίας. … Η περιοχή της έχει το καλύτερο κλίμα αλλά οι κάτοικοί της αγνοούσαν τον μυστικόν έρωτα προς τον αληθινόν Κύριο των δυνάμεων» … «Με πήρες (ώ Θεέ) από το Χορασάν και μ’ έφερες στην χώρα των Ελλήνων για να συναναστραφώ μ’ αυτούς και να τους οδηγήσω στο ορθό δόγμα. Όταν είδαμε ότι δεν στρέφονταν κατά κανένα τρόπο προς τον δρόμο του Θεού, και στερούνταν τα θεία μυστήρια, τους υποβάλαμε τις ιδέες αυτές με τρόπο πιο ευχάριστο, με μουσικές συναυλίες και με τον ρυθμό της ποίησης, πράγματα που αναταποκρίνονται στις ορέξεις των ανθρώπων. Διότι οι κάτοικοι της Μικρασίας είναι χαροκόποι και υπόκεινται στην επιρροή του πλανήτη της Αφροδίτης». Μερικοί ερευνητές υποστηρίζουν ότι οι εκστατικοί χοροί των δερβισών είναι επιβιώσεις αρχαίων διονυσιακών λατρειών που ήταν διαδεδομένες στη Μ. Ασία. Υπάρχουν μαρτυρίες για την επιβίωση διονυσιακών τελετουργιών κατά τους μεσαίους χρόνους, ίσως και μέχρι την εποχή του Ρουμί. Ο ΞΒ’ κανών της Πενθέκτης οικουμενικής Συνόδου Κωνσταντινουπόλεως, το 691, ορίζει στους τρυγητές όπως «μη το του βδελυκτού Διονύσου όνομα επιβοάν» και «έτι και τας ονόματι των παρ’ Έλλησι ψευδώς ονομασθέντων θεών ή εξ ανδρών ή γυναικών γινομένας ορχήσεις, και τελετάς … αποπεμπόμεθα». Ένα σχόλιο του Ιωάννου Ζωναρά (12ος αιών) στον ανωτέρω κανόνα επιβεβαιώνει ότι και στην εποχή του (έναν αιώνα πριν τον Ρουμί) επιβίωναν οι ίδιες διονυσιακές τελετές μεταξύ των αγροτών.

Η μελέτη των ελληνικών στίχων του Ρουμί από δυτικούς ερευνητές είναι αρκετά δύσκολη διότι είναι γραμμένοι στην αραβική γραφή. Λόγω της άγνοιας της ελληνικής γλώσσας από τους Τούρκους και Πέρσες αντιγραφείς χειρογράφων, αλλά και λόγω της ελλειπτικότητας του αραβικού αλφαβήτου, λείπουν τα πολύ σημαντικά για την ελληνική γλώσσα φωνήεντα, ενώ υπάρχουν και λάθη στον αριθμό των στιγμών που διαφοροποιούν μερικά αραβικά γράμματα μεταξύ τους. Υπάρχουν ελάχιστες μεταγραφές των ελληνικών στίχων του Ρουμί σε ελληνικό αλφάβητο.

Ένα ποίημα του Ρουμί με ελληνικούς και περσικούς στίχους. Σε αγκύλες είναι η μετάφραση των περσικών στίχων.

Αφέντης μας έν κι αγαπούμεν τον
Κι απ’ εκείνον έν καλή η ζωή μας.
Γιατί γύρισες γιατί βρώμισες;
Πέ με τι έπαθες, πέ με τι έχασες;
Άι καρδιά μου, άι ψυχή μου!
Άι το ετούτο μου, άι το εκείνο μου,
Άχ σπί τμου,άχ στέγη μου!
Άχ θησαυρέ μου, αχ χρυσοπηγή!
Έλα καλέ μου, έλα σάχη μου,
Χαρά δεν δίδεις, δός μας άνεμο!
Πού διψά πίνει, πού πονεί λαλεί,
Μηδέν τσάκωσες,καλέ, το γυαλί;

Yπόμνημα:

• έν: είναι, πβ. τον τύπο «ένι» του ιδιώματος της Σίλλης.
• Το γυαλί, περσικά «τζάμ» (εδώ σημαίνει «ποτήρι»), είναι ένα αγαπητό σύμβολο στην περσική ποίηση.

Η σημασία του Ρουμί περνά τα εθνικά και κρατικά σύνορα. Όσοι μιλούν την περσική γλώσσα στο Ιράν, Αφγανιστάν και το Τατζικιστάν, τον θεωρούν σαν ένα από τους πιο σημαντικούς κλασσικούς ποιητές που έχει επηρεάσει πολλούς ποιητές στην ιστορία. Είχε επίσης σημαντικότατη επίδραση στην Τουρκική λογοτεχνία. Η ποίησή του είναι η βάση της κλασικής Ιρανικής και Αφγανικής μουσικής.

Βιβλιογραφία

Στα Αγγλικά

• Rumi, The Masnavi: Book One, trans. J. Mojaddedi, Oxford World's Classics, Oxford University Press, 2004 ISBN 0-19-280438-3
• The Mesnevi of Mevlānā Jelālu'd-dīn er-Rūmī. Book first, together with some account of the life and acts of the Author, of his ancestors, and of his descendants, illustrated by a selection of characteristic anecdotes, as collected by their historian, Mevlānā Shemsu'd-dīn Ahmed el-Eflākī el-'Arifī, translated and the poetry versified by James W. Redhouse, London: 1881. Contains the translation of the first book only.
• Masnaví-i Ma'naví, the Spiritual Couplets of Mauláná Jalálu'd-din Muhammad Rúmí, translated and abridged by E. H. Whinfield, London: 1887; 1989. Abridged version from the complete poem. On-line editions at sacred-texts.com and on wikisource.
• The Masnavī by Jalālu'd-din Rūmī. Book II, translated for the first time from the Persian into prose, with a Commentary, by C.E. Wilson, London: 1910.
• The Mathnawí of Jalálu'ddín Rúmí, edited from the oldest manuscripts available, with critical notes, translation and commentary by Reynold A. Nicholson, in 8 volumes, London: Messrs Luzac & Co., 1925–1940. Contains the text in Persian. First complete English translation of the Mathnawí.
• The Essential Rumi, translated by Coleman Barks with John Moyne, A. J. Arberry, Reynold Nicholson, San Francisco: Harper Collins, 1996 ISBN 0-06-250959-4; Edison (NJ) and New York: Castle Books, 1997 ISBN 0-7858-0871-X. Selections.
• The Illuminated Rumi, translated by Coleman Barks, Michael Green contributor, New York: Broadway Books, 1997 ISBN 0-7679-0002-2.
• Rumi and the Sufi tradition, by John A. Moyne, Global Publications, IGCS, Binghamton University (1998).

Προτεινόμενη βιβλιογραφία

• Δημήτρης Δέδες, Τα ελληνικά ποιήματα του Μαυλανά Ρουμή και του γιου του Βαλέντ κατά τον 13ον αιώνα , Τα Ιστορικά, τομ.10, τ/χ.18-19 (Ιούνιος-Δεκέμβριος 1993),σελ.3-22

Δείτε επίσης

• Μεβλεβί Ντερβίς

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Κείμενα on-line του Ρουμί

• Wikisource:Masnavi I Ma'navi, συντομευμένη έκδοση, μεταφρασθείσα από τον E.H. Whinfield, 1898.
• The Masnavi I Ma'navi, από Maulana Jalalu-'d-din Muhammad Rumi, συντομευμένη έκδοση, μεταφρασθείσα από τον E.H. Whinfield, E.H. Whinfield στο sacred-texts.com
• Dar al Masnavi, αρκετές Αγγλικές εκδόσεις επιλογών από διαφορετικούς μεταφραστές.
• 700 επιλεγμένα πρωτότυπα Masnavis, στα Περσικά.
• Molana Jalal-eldin Mohamad Balkhi, επιλεγμένα ποιήματα, στα Περσικά.
• Rumi's little-known biography and poems (Quatrains and Odes) στα αγγλικά από τον Shahram Shiva

Για τον Ρουμί

• Wikisource:Author:Jalaluddin Rumi
• Επίσημος ιστοτόπος της οικογένειας του Jalal al-Din Muhammad Rumi
• Jalaluddin Rumi
• Για τον Ρουμί, Αγγλικές μεταφράσεις και προσωπική βιογραφία
• Ιστοτόπος Ιρανικών Σπουδών
• Ο Σύλλογος Threshold και το τάγμα των Μεβλεβί
• το τάγμα των Μεβλεβί της Αμερικής. [Αυτή η οργάνωση δεν έχει σχέση με την προηγούμενη]
• Books/Σχετικά με τον Ρουμί
• RumiOnFire.com - Αφιέρωμα στο Ρουμί
• Rumi, Jalal al-Din, μια βιογραφία από τον Καθηγητή Iraj Bashiri, Πανεπιστήμιο της Μινεσσότα.
• Αποφθέγματα
• Mevlana Jalal al-Din Rumi Σχόλιο για τον Ρουμί από τον Fethullah Gülen
• Επανένωση με το Θεό Seb-i Arus
• Ότι γυρίζει... - Εφημερίδα The Guardian, Νοέμβριος 5, 2000
• Μαθήματα για τον Ρουμί στο Harvard University
• Ο Ρουμί και η παράδοση της ποίησης των Σούφι
• Ρουμί και ανακάλυψη του εαυτού μας
• Mewlana Jelal Ad-Din Rumi
• Θησαυροί της Περσικής λογοτεχνίας, από τον Καθηγητή Behrouz Homayoun Far