Παιδαγωγική

Ο όρος Παιδαγωγική, ο οποίος κατέστη διεθνής, αφορά την επιστήμη της αγωγής των παίδων, (εξ ου και η σύνθετη ονομασία), κατά την αρμόζουσα ανατροφή και μόρφωση αυτών. Η Παιδαγωγική πραγματεύεται ειδικότερα τις αρχές και τις μεθόδους της ορθής αγωγής των παίδων.

Η Παιδαγωγική είναι μια ανθρωπολογική, πνευματική και εφαρμοσμένη κοινωνική Επιστήμη, η οποία προέκυψε από τη Φιλοσοφία και έχει ως έργο την έρευνα όλων των προβλημάτων που έχουν σχέση με την αγωγή του παιδιού. Η επιστήμη ενδιαφέρεται για την ολόπλευρη εξέλιξη του παιδιού από άποψη σωματική, διανοητική και ηθική, καθώς και την καλλιέργειά του. Η Παιδαγωγική είναι θεωρητική και πρακτική επιστήμη.

Σήμερα, ο όρος παιδαγωγική θεωρείται ανεπαρκής για να καλύψει το ευρύ φάσμα των φαινομένων της αγωγής. Η αντίληψη για τον χρόνο της αγωγής που περιέχεται στη λέξη παιδαγωγική (αγωγή του παιδιού) έχει διαφοροποιηθεί σημαντικά, εφόσον θεωρείται ότι ο άνθρωπος επιδέχεται αγωγή σε όλη τη διάρκεια της ζωής του.

Ετυμολογία

Ο όρος «Παιδαγωγική» προέρχεται από την αρχαία ελληνική γλώσσα. Ο όρος ετυμολογείται από τις λέξεις παιδί και άγω (οδηγώ), και σημαίνει αγωγή, καθοδήγηση του παιδιού.

Σκοποί και επιδιώξεις

Η Παιδαγωγική διαπιστώνει τα κοινά προβλήματα των παιδιών και τα ατομικά κάθε παιδιού και προσπαθεί να τα αντιμετωπίσει. Τέτοια προβλήματα είναι αυτά που σχετίζονται με κάθε βαθμίδα εξέλιξης, τα προβλήματα που δημιουργούνται από εξωτερικές επιδράσεις, από το πρόγραμμα των μαθημάτων, από τις σχέσεις δασκάλου και μαθητή, από τις σχέσεις των μαθητών μεταξύ τους, από το οικογενειακό και το κοινωνικό περιβάλλον.

Επιπλέον, η σύγχρονη Παιδαγωγική επιδιώκει τη διατήρηση των πολιτιστικών αγαθών του παρελθόντος, τη διεύρυνσή τους και τη μετατροπή τους σε μορφωτικά για να μπορούν να επιδράσουν στην παιδική φύση, να συντελούν στη διαρκή ανασυγκρότηση της πείρας του παιδιού και στη διαπαιδαγώγησή του.

Η Παιδαγωγική δεν περιορίζεται στην παιδική ηλικία και μάλιστα στην αγωγή του παιδιού στο σχολείο, αλλά αφορά γενικότερα την μόρφωση του ατόμου και κάθε πλευρά της αγωγής.

Κλάδοι

Περιλαμβάνει πολλούς κλάδους, ορισμένοι από τους οποίους ανήκουν στην Θεωρητική και άλλοι στην Εφαρμοσμένη Παιδαγωγική. Οι βασικοί κλάδοι αποτελούνται από τη Θεωρητική, την Πρακτική, την Πειραματική, την Κοινωνική και την Ειδική Παιδαγωγική, ενώ και αυτοί με τη σειρά τους αποτελούνται από επιμέρους κλάδους.

Ιστορία

Την Παιδαγωγική την συναντάμε από την αρχαιότητα με θεωρητικές προσεγγίσεις από τον Σωκράτη, τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη. Στη συνέχεια, την συναντάμε στο χριστιανισμό και το Μεσαίωνα, στην Αναγέννηση, στην εποχή Μπαρόκ, στον αιώνα του Διαφωτισμού, κατά τη Βιομηχανική Επανάσταση και στον 20ό αιώνα.

Κατά το 17ο-18ο αιώνα, δεν απαιτείται γνώση βιβλίου, αλλά γνώση του κόσμου και ικανότητα για το καθετί. Η εκπαίδευση αποκτά προσωπικό χαρακτήρα και προσλαμβάνονται ιδιωτικοί παιδαγωγοί. Κυριαρχεί γενικά ο ευσεβισμός.

Κατά το Διαφωτισμό, βασικός σκοπός είναι να διαφωτιστούν όλοι οι άνθρωποι, ενώ στην ιδεαλιστική εποχή παρατηρούνται ευρείες μεταρρυθμίσεις στο εκπαιδευτικό σύστημα. Κατά την εποχή της εκβιομηχάνισης, παρατηρείται στροφή προς τον κόσμο, τις φυσικές επιστήμες με τις πειραματικές μεθόδους, ενώ τον 20ό αιώνα εμφανίζεται το Σχολείο Εργασίας και το Σχολείο Παραγωγής.

Μέχρι να διαμορφωθεί σε αυτοτελή επιστήμη, η Παιδαγωγική πέρασε από διάφορα εξελικτικά στάδια. Αρχικά ήταν η ενστικτώδης Παιδαγωγική, που αφορά την αγωγή που παίρνει το παιδί στα πρώτα χρόνια της ζωής του από τους γονείς του. Η παραδεδομένη Παιδαγωγική αφορά την αγωγή που παίρνει το παιδί στα πρώτα χρόνια της ζωής του μέσω αποφθεγμάτων και γνωμικών. Στην αξιωματική/δημιουργική Παιδαγωγική, διατυπώνονται αρχές και αξιώματα εξεχουσών προσωπικοτήτων. Στη συστηματική Παιδαγωγική έχουμε τη δημιουργία ενός συστήματος παιδαγωγικών γνώσεων. Τέλος, εμφανίζεται η επιστημονική Παιδαγωγική με τη δημιουργία πανεπιστημίων της Παιδαγωγικής και ακολουθούν η νεότερη και η σύγχρονη Παιδαγωγική.

Παιδαγωγική επιστήμη και πράξη

Την παιδαγωγική ορολογία χαρακτηρίζουν επιμέρους τομείς της παιδαγωγικής επιστήμης, όπως αγωγή, μάθηση, διδασκαλία, εκπαίδευση, κοινωνικοποίηση, παιδεία κλπ. Κατά τον Gaston Mialaret, «η παιδαγωγική είναι πρώτα μια πρακτική της θεωρητικής αγωγής και στηρίζεται σε ένα ποσό γνώσεων που θέλουμε να μεταδώσουμε με έναν καλό χειρισμό, ο οποίος διευκολύνει αυτή την μετάδοση». Με αυτή την έννοια, η παιδαγωγική αφορά ένα σύνολο εφαρμοσμένων επιστημών, τις παιδαγωγικές επιστήμες, οι οποίες ανήκουν στο ευρύτερο σύνολο των Επιστημών της Αγωγής. Ο Rene Hubert θεωρεί ότι «η παιδαγωγική πράξη είναι υποταγμένη σε τελεολογικές αρχές που δεν είναι καθόλου ζήτημα επιστήμης ούτε τεχνικής, αλλά συνείδησης ή και, κατά συνέπεια, φιλοσοφίας». Ο Raymond Buyse θεωρεί ότι η παιδαγωγική, έχοντας περάσει από τα στάδια του εμπειρισμού και από την προώθησή της από την φιλοσοφική σκέψη μεγάλων μυσταγωγών, έφθασε σήμερα στο στάδιο της αληθινής επιστήμης και παίρνει θέση ανάμεσα στην ιεραρχία των πανεπιστημιακών σπουδών.

Βιβλιογραφία

• Ηλία Γ. Μετοχιανάκη, Εισαγωγή στην Παιδαγωγική, Ηράκλειο 2008
• Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα
• A. Reble, Ιστορία της Παιδαγωγικής, εκδ. Παπαδήμα
• Παιδαγωγική Ψυχολογική Εγκυκλοπαίδεια-Λεξικό, εκδ. Ελληνικά Γράμματα