Διονυσιακά
 |
Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. |
 επανέκδοση του έτους 1819 | |
| Συγγραφέας | Νόννος ο Πανοπολίτης |
|---|---|
| Τίτλος | Διονυσιακών βιβλία μη΄ |
| Γλώσσα | ελληνικά |
| Ημερομηνία δημιουργίας | 5ος αιώνας |
| Μορφή | έπος |
| Χαρακτήρες | Διόνυσος, Δίας, Ευρώπη, Τυφών, Αρμονία, Ηλέκτρα, Αφροδίτη και Κάδμος |
 Σχετικά πολυμέσα | |
| δεδομένα () | |
Τα «Διονυσιακά» ή «Διονυσιακών βιβλία μη΄» (μη΄= 48) είναι ελληνικό επικό ποίημα του Νόννου του Πανοπολίτη. Αποτελείται από 21.419 στίχους σε 48 βιβλία. Περιγράφει τη ζωή και τον θρίαμβο του θεού Διονύσου, και κυρίως την εκστρατεία του στην Εγγύς Ανατολή και στις Ινδίες. Οι σκηνές που περιγράφονται εκτυλίσσονται σε όλα τα τότε γνωστά μέρη της Γης.
Ιστορική αναδρομή
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το κείμενο έχει σωθεί ολόκληρο σε ένα μόνο αντίγραφο, το Codex Laurentianus 32.16 που κατασκευάστηκε το 1280 περίπου και αγοράστηκε το 1423 από τον Ιταλό λόγιο και βιβλιοσυλλέκτη Φραγκίσκο Φίλελφο. Η πατρότητα του αρχικού κειμένου ήταν άγνωστη μέχρι τον 15ο και 16ο αιώνα, όταν ο Άντζελο Πολιτζιάνο το 1489 και ο Γκέρχαρντ Φάλκενμπουργκ το 1569 ταξινόμησαν το έπος στα έργα του Νόννου, σύμφωνα με τις πληροφορίες που έδινε ο Αγαθίας στις Ιστορίες (4.23). Η πατρότητα διαβεβαιώθηκε τελικά το 1907, όταν διασταυρώθηκε και με τον Πάπυρο του Βερολίνου 10567. Το 1569 τυπώθηκε για πρώτη φορά στην Αμβέρσα με εκδότη τον Γκέρχαρντ Φάλκενμπουργκ, σε κείμενο ενός αντίγραφου που είχε χαρίσει ο Ιωάννης Σαμπόκι (János Zsámboky) στον Μητροπολίτη Μονεμβασίας Αρσένιο. Ένα άλλο χειρόγραφο καταγράφτηκε το 1444 από τον Κυριακό Αγκωνίτη στη βιβλιοθήκη του Αγίου Όρους, και το οποίο σήμερα έχει χαθεί.
Περιεχόμενο
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το έργο χωρίζεται σε 48 βιβλία που περιέχουν συνολικά 25.000 εξάμετρους στίχους. Πρόκειται για το εκτενέστερο έπος της αρχαίας λογοτεχνίας. Αρχίζει με την εξιστόρηση του μύθου της αρπαγής της Ευρώπης, τη μάχη του Δία με τον Τυφώνα και τη μυθολογία της Βοιωτίας. Στο όγδοο βιβλίο εξιστορείται η γέννηση του Διονύσου, η οποία ακολουθείται από τη νεότητα του θεού, η οποία καταλαμβάνει το 13ο μέχρι και το 24ο βιβλίο. Ακολουθεί η εκστρατεία του στην Ινδία μέχρι και το 40ό βιβλίο, και τελειώνει με την επιστροφή του στην Ευρώπη.
Ραψωδία Α΄
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Επίκληση της Μούσας· Απαγωγή της Ευρώπης. Ο Κάδμος αναζητεί την αδελφή του και συμμαχεί με τον Δία εναντίον του Τυφώνα.
Ραψωδία Β΄
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Κάδμος μεταμφιεσμένος ως βοσκός αποκοιμίζει τον Τυφώνα με τους ήχους της φλογέρας του. Ο Δίας επανακτά τους κεραυνούς του που του είχε κλέψει ο Τυφώνας. Ήτα του Τυφώνα και καταποντισμός του κάτω από την Αίτνα. Οι πρόσφυγες θεοί επιστρέφουν στον Όλυμπο.
Ραψωδία Γ΄
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Κάδμος περιπλανάται αναζητώντας την αδελφή του και φτάνει στη Σαμοθράκη. Εκεί η Αρμονία, θυγατέρα του Άρη και της Αφροδίτης εκπαιδεύεται από τις Πλειάδες. Γάμος του Κάδμου με την Αρμονία.
Ραψωδία Δ΄
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Κάδμος με την Αρμονία εγκαθίστανται στην Ελλάδα και διδάσκει στους Έλληνες το αλφάβητο και την Αστρολογία. Μετά από χρησμό στο Μαντείο των Δελφών σκοτώνει τον Δράκο και σπέρνει τα δόντια του, από τα οποία γεννιούνται οι Σπαρτοί.
Ραψωδία Ε΄
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Κάδμος και πέντε Σπάρτοι ιδρύουν τη Θήβα. Στην τελετή των γάμων του Κάδμου και της Αρμονίας παρευρίσκονται όλοι οι θεοί του Ολύμπου. Γάμος της θυγατέρας του, Αυτονόης με τον Αρισταίο. Ο γιος τους, Ακραίος μεταμορφώνεται από την Άρτεμη σε ελάφι και γίνεται θήραμα των ίδιων του των σκυλιών. Η Ινώ παντρεύεται τον Αθάμα. Αρχή της εξιστόρησης της γέννησης του Βάκχου Ζαγρέα, στην οποία η Περσεφόνη παρευρίσκεται με μορφή δράκου.
Ραψωδία ΣΤ΄
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η Δήμητρα καλεί τον Τιτάνα Αστραίο να της διαβάσει τα άστρα. Ο Αστραίος προειδοποιεί τη Δήμητρα, ότι κάτι κακό πρόκειται να συμβεί στην Περσεφόνη. Η Δήμητρα για να την προφυλάξει, κλείνει την Περσεφόνη σε μια σπηλιά που έχει για φύλακα δράκοντες. Ο Δίας όμως υπερνικάει τους δράκοντες και σμίγει με την Περσεφόνη. Από την ένωση αυτή θα γεννηθεί ο Βάκχος Ζαγρεύς, ο οποίος λίγο μετά θα βρει βάναυσο θάνατο από έναν Τιτάνα. Ο Δίας έξαλλος από θυμό προκαλεί κατακλυσμό για να εκδικηθεί τον θάνατο του παιδιού του.
Ραψωδία Ζ΄
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Αιώνας συμβουλεύει τον Δία να γεννήσει έναν δεύτερο Βάκχο, τον Διόνυσο. Με τη βοήθεια του βέλους του Έρωτα ο Δίας μεταμορφωμένος σε αετό πλησιάζει τη λουόμενη Σεμέλη, επίσης θυγατέρα του Κάδμου.
Ραψωδία Η΄
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Φθόνος σπέρνει ζιζάνια στην Ήρα και Αθηνά, που ορκίζονται εκδίκηση για τη μοιχεία του Δία. Η Ήρα μεταμορφώνεται στη γριά μαμή του Κάδμου και εμφυτεύει στη Σεμέλη τον πόθο να δει τον Δία με όλη του τη μεγαλοπρέπεια. Ο Δίας εκπληρώνοντας την επιθυμία της Σεμέλης εμφανίζεται με τους κεραυνούς του, με αποτέλεσμα η Σεμέλη να καεί ζωντανή. Το αγέννητο έμβρυο όμως θα σωθεί από τον θάνατο.
Ραψωδία Θ΄
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Δίας κρύβει το έμβρυο του Διονύσου στις σάρκες του για να τον επωάσει. Ο Διόνυσος μετά τη γέννησή του θα οδηγηθεί από τον Ερμή στην Ιώ, αδελφή της Σεμέλης, και θα εκπαιδευτεί εκεί μαζί με τη Μύστη. Από εκεί θα σταλεί στη Λυδία για να μεγαλώσει κοντά στη Ρέα, που θα γίνει μαμή του. Η Ήρα θα τιμωρήσει την Ιώ με παραφροσύνη, η οποία έκτοτε θα περιπλανάται στα δάση του Παρνασσού μέχρι να γιατρευτεί από τον Απόλλωνα.
Ραψωδία Ι΄
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η φοβερή εκδίκηση της Ήρας συνεχίζεται. Η Ινώ και τα παιδιά της, Λέαρχος και Μελικέρτης θα πέσουν θύμα του πατέρα τους, Αθάμα, ο οποίος μέσα στην παραφροσύνη τους θα τους σκοτώσει όλους. Στο μεταξύ ο Διόνυσος μεγαλώνει σε ειδυλλιακό βουκολικό περιβάλλον. Θα ερωτευθεί τον συνομήλικο σύντροφό του, τον Άμπελο.
Ραψωδία ΙΑ΄
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Άμπελος θα στολίσει έναν ταύρο και στην προσπάθειά του να τον ιππεύσει θα πέσει και θα τραυματιστεί θανάσιμα. Ο Διόνυσος θρηνεί τον χαμό του αγαπημένου του φίλου. Ο Έρωτας μεταμορφώνεται σε Σάτυρο και για να διασκεδάσει τον Διόνυσο του διηγείται την ιστορία του Κάλαμου και του Κάρπου. Οι Ώρες και οι τέσσερις Εποχές κάνουν επίσκεψη στον Ήλιο.
Ραψωδία ΙΒ΄
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στο παλάτι του Ήλιου οι Ώρες μελετάν τα άστρα για να εξακριβώσουν το πεπρωμένο του σταφυλιού, και αποφασίζουν ότι θα είναι αφιερωμένο στον Διόνυσο. Μεταμορφώνουν τον νεκρό Άμπελο σε σταφύλι και επινοούν την παραγωγή του οίνου. Ο χορός των Σατύρων πίνει και μεθάει.
Ραψωδία ΙΓ΄
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Δίας διατάζει τον Διόνυσο να κάνει εκστρατεία κατά των Ινδών για να συμπεριληφθεί στον Όλυμπο. Η Ρέα στέλνει τον Κορύβαντα Πυρρίχιο να επιστρατεύσει πολεμιστές. Ακολουθεί αναλυτική αναφορά των λαών, με την πατρίδα τους και τον αρχηγό τους.
Ραψωδία ΙΔ΄
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η Ρέα επιστρατεύει και θεούς για να πολεμήσουν στο πλευρό του Διονύσου. Η Ήρα όμως θα πάει με το μέρος των Ινδών. Ακολουθεί αναλυτική αναφορά των στρατευμάτων και των οπλισμών τους. Στην όχθη του ποταμού Αστακού γίνεται μάχη, κατά την οποία ο Διόνυσος μετατρέπει τα ύδατα του ποταμού σε κρασί, μεθώντας και εξουδετερώνοντας με αυτό τον τρόπο τους αντιπάλους του.
Ραψωδία ΙΕ΄
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Οι μεθυσμένοι εχθροί κάνουν ένα σωρό παράλογα καμώματα και τελικά πέφτουν εξουθενωμένοι για ύπνο. Ο Διόνυσος διατάζει τότε να τους δέσουν όλους χειροπόδαρα. Στα άγρια δάση κοντά εκεί στον ποταμό Αστακό διαδραματίζεται και ένας άλλος αξιοπερίεργος μύθος. Είναι αυτός που μας μιλάει για τον Ύμνο που ερωτεύτηκε μια σκληρόκαρδη κόρη παρθένα κυνηγό, τη Νίκαια. Η Νίκαια δεν ανταπέδιδε τον έρωτα του Ύμνου, και γι' αυτό εκείνος της ζήτησε να τον σκοτώσει για να τον λυτρώσει από τον καημό που έκαιγε στην καρδιά του. Η Νίκαια τον σκότωσε με ένα βέλος. Ο Έρωτας για να την τιμωρήσει βάζει τον Διόνυσο να την υποτάξει.
Ραψωδία ΙΣΤ΄
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Διόνυσος δέχεται το βέλος του Έρωτα όταν παρακολουθεί τη Νίκαια που κολυμπάει. Την ακολουθεί ερωτευμένος, και πάλι με τη βοήθεια της επιρροής του κρασιού την κάνει δική του. Η Νίκαια όταν αντιλήφθηκε ότι έγινε πάει να αυτοκτονήσει.
Ραψωδία ΙΖ΄
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Διόνυσος δείχνει στον Βρόνγο την καλλιέργεια του σταφυλιού. Ο Ορόντης θα κάνει εκστρατεία εναντίον του Διονύσου, αλλά ο θεός θα νικήσει με τη βοήθεια του θυρσού του.
Ραψωδία ΙΗ΄
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο βασιλιάς των Ασσυρίων Στάφυλος φιλοξενεί στο παλάτι του τον Διόνυσο. Σύζυγος του Στάφυλου είναι η Μέθη, γιος του ο Βότρυς. Ο θεός θα τους κεράσει όλους κρασί και θα τους μεθύσει. Ο Στάφυλος διηγείται τη μονομαχία του Δία κατά της Κάμπης.
Ραψωδία ΙΘ΄
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Μετά τον αιφνίδιο θάνατο του Στάφυλου, η Μέθη και ο Βότρυς ασπάζονται τη θρησκεία του Διονύσου. Διοργανώνουν επίσημη νεκρώσιμη γιορτή με διαγωνισμό τραγουδιού, μουσικής, χορού και θεάτρου. Νικητής αναδείχνεται ο Οίαγρος, πατέρας του Ορφέα, ενώ δεύτερος έρχεται ο Αθηναίος Ερεχθέας. Ο Σιληνός χάνει τα βήματα στον χορό και μεταμορφώνεται σε ποταμό.
Ραψωδία Κ΄
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ενώ οι γιορτές συνεχίζουν, ο Διόνυσος βλέπει στον ύπνο του ότι πρέπει να συνεχίσει την εκστρατεία του. Ο Βάκχος συνοδευόμενος από τη Μέθη και τον Βότρυ φτάνει στην Αραβία, όπου βασιλεύει ο Λυκούργος, γιος του Άρη. Η Ήρα, από την αιώνια ζήλια της εναντίον του Διονύσου θα δωρίσει στον Λυκούργο ένα μαζικό τσεκούρι που θα τον κάνει ανίκητο στη μάχη, ενώ η Ίριδα μεταμορφωμένη σε Ερμή θα συμβουλέψει τον Διόνυσο να μην εμφανιστεί με την πολεμική του στολή, αλλά βάζοντας τα γιορτινά του και με τη βακχική του συνοδεία να πάει στον Λυκούργο και να τον δωρίσει κρασί. Στη μάχη που θα ακολουθήσει, οι Βάκχοι θα καταφύγουν στα γύρω βουνά, ενώ ο Διόνυσος θα ζητήσει καταφύγιο στον Νηρέα και την Τηθύα στη θάλασσα.
Ραψωδία ΚΑ΄
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Λυκούργος κυνηγάει τη βακχική συνοδεία του Διονύσου. Η Αμβροσία μεταμορφώνεται σε τσαμπί σταφυλιού που συσπειρώνει το κοτσάνι της γύρω από τον Λυκούργο ακινητοποιώντας τον. Ο κακόμοιρος Λυκούργος παρόλο που γίνεται έρμαιο των Βάκχων, οι οποίοι τον μαστιγώνουν, αρνείται να παραδοθεί. Για καλή του τύχη έρχεται η Ήρα και τον ελευθερώνει, επεμβαίνει όμως ο Δίας και τον τιμωρεί με την απώλεια της όρασης.
Πηγές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Nina Aringer: Nonnos von Panopolis. Quellen und Vorbilder der Pentheusgesänge der Dionysiaka. (Diss.) Wien 2002.
- Wolfgang Fauth: Eidos poikilon: zur Thematik der Metamorphose und zum Prinzip der Wandlung aus dem Gegensatz in der Dionysiaka des Nonnos von Panopolis. Hypomnemata Bd. 66. Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen 1981. ISBN 3-525-25162-9
- Barbara Abel-Wilmanns: Der Erzählaufbau der Dionysiaka des Nonnos von Panopolis. Dissertation Univ. Bochum, Abt. f. Philologie. Europäische Hochschulschriften Reihe 15: Klassische Sprachen und Literatur Bd. 11. Lang, Frankfurt + Bern 1977. ISBN 3-261-02395-3
- Maria Blumentritt / Walter Peek (Hrsg.): Lexikon zu den Dionysiaka des Nonnos. Herausgegeben von den Mitarbeitern der Abteilung Klassische Philogie der Sektion Orient- und Altertumswissenschaften an der Martin-Luther-Universität Halle-Wittenberg. Olms, Hildesheim 1975.
- Joachim-Friedrich Schulze: Untersuchungen zu den erotischen Erzählungen in den Dionysiaka des Nonnos von Panopolis. Habilitationsschrift 28. Jan. 1970. Philosophische Fakultät der Universität Halle.
- Werner Peek: Kritische und erklärende Beiträge zu den Dionysiaka des Nonnos. Abhandlungen der Deutschen Akademie der Wissenschaften, Klasse für Sprachen, Literatur und Kunst 1969,1. Akademie-Verlag, Berlin 1969.
- Martin String: Untersuchungen zum Stil der Dionysiaka des Nonnos von Panopolis. Phil. Fakultät der Universität Hamburg vom 4. Feb. 1966.
- Joachim-Friedrich Schulze: Die Erzählung von Hymnos und Nikaia in Nonnos' Dionysiaka Buch 15, 169-422. Phil. Fakultät der Universität Halle vom 29. April 1961.
- Viktor Stegemann: Astrologie und Universalgeschichte. Studien und Interpretationen zu den Dionysiaka des Nonnos von Panopolis. Studien zur Geschichte des antiken Weltbildes und der griechischen Wissenschaft Bd. 9. Teubner, Leipzig 1930.
- Reinhold Köhler: Über die Dionysiaka des Nonnus von Panopolis. Pfeffer, Halle 1853
- Sergej Semenovič Uvarov: Nonnos von Panopolis der Dichter. Ein Beytrag zur Geschichte der griechischen Poesie. Pluchart, St. Petersburg 1842