Δασεία

Η δασεία

Η δασεία ( ῾ ) είναι το ένα από τα δύο πνεύματα στο πολυτονικό σύστημα γραφής της ελληνικής γλώσσας. Χρησιμοποιήθηκε κατά τους Ελληνιστικούς χρόνους για να δηλώσει τον ήχο [h] (βλ. ΔΦΑ) στην αρχή των λέξεων. Το άλλο πνεύμα είναι η ψιλή (᾿) και χρησιμοποιήθηκε για να δηλώσει την απουσία δάσυνσης, του [h] δηλαδή. Η δασεία, όπως και η ψιλή, σημειώνεται επάνω από τα φωνηεντικά γράμματα και το γράμμα ρω. Αν η λέξη ξεκινάει από δίφθογγο σημειώνεται επάνω από το δεύτερο φωνήεν του διφθόγγου. Σε μερικές εκδόσεις η δασεία μαζί με μια ψιλή σημειώνονται πάνω από το διπλό <ρ> που βρίσκεται στη μέση και όχι στην αρχή της λέξης π.χ. Καλλιῤῥόη.

Χρήση

Οι λέξεις που παίρνουν δασεία υπολογίζεται ότι είναι το 5% — 10% του συνόλου και περιλαμβάνουν:

• όλες τις λέξεις που αρχίζουν με ύψιλον
• τα οριστικά άρθρα
• τις αναφορικές αντωνυμίες
• και άλλες όπως:

Ἅδης, ἅγιος, ἁγνός,

ἁπαλός, ἁβρός, ἁδρός,

ἅμα, ἅμαξα, ἁμαρτία,

ὅτι, ὅ,τι, ὅπως,

ὃπου, ὃταν, ὁποῖος,

ἅρμα, ἁρμόζω, ἁρμονία,

ἁλωνίζω, ἁλιεία,

ἅπας, αἵμα, ἁδηφαγία, κ.λπ., κ.λπ., ή ακόμα Ἑλλάς, ἥρως, ὁρώ, ἁρπάζω, αἱρέω, ἁλάτι κ.ά.

Η προφορά

Ο ήχος που συμβόλιζε η δασεία και η γραπτή απόδοσή του διατηρήθηκε σε λέξεις (βλ. Ὅμηρος-Homer, Ἕκτωρ-Hector, ὕπνωσις-hypnosis) που δανείστηκαν τα λατινικά και άλλες γλώσσες (είτε άμεσα είτε έμμεσα από τα λατινικά). Στο λατινικό αλφάβητο, όπως και στην αττική διάλεκτο, αποδόθηκε γραπτά με το γράμμα Η, από το οποίο άλλωστε προέρχεται και η δασεία. Συγκεκριμένα, το σύμβολο της δασείας αποτελεί απλοποίηση του ├ (το αριστερό μισό του Ήτα).

Τα πνεύματα και τα τονικά σημεία εκτός από την οξεία καταργήθηκαν από τη δημόσια εκπαίδευση και διοίκηση με την οριστική επικράτηση του μονοτονικού ορθογραφικού συστήματος επί κυβερνήσεως Ανδρέα Παπανδρέου (1982).

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Spiritus asper στο Wikimedia Commons
• Λεξιλογικός ορισμός του δασεία στο Βικιλεξικό