Γνώθι σαυτόν
Το γνώθι σεαυτόν, ΓΝΩΘΙ ΣΕΑΥΤΟΝ ή Γνῶθι σεαυτόν [2] [3]< γιγνώσκω + ἑαυτός (που σημαίνει, "Γνώρισε τον εαυτό σου » στα λατινικά Nosce te ipsum) είναι ένα από τα Δελφικά Παραγγέλματα.
Προέλευση και ερμηνείες
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Σύμφωνα με τον Χαρμίδη του Πλάτωνος, είναι το παλαιότερο από τα τρία Παραγγέλματα που ήταν χαραγμένα στην είσοδο του Ναού του Απόλλωνος στους Δελφούς. Η περιγραφή των Δελφών από τον περιηγητὴ Παυσανία επιβεβαιώνει την ύπαρξή του [4].
Για την προέλευση του "γνῶθι σαυτόν" οι απόψεις διίστανται. το «γνώθι σαυτόν» του Σωκράτους, η αυτογνωσία είναι λέξη κλειδί του ανθρωπισμού διότι αναθέτει στον άνθρωπο το καθήκον να γνωρίζει το δικό του μέτρο χωρίς να προσπαθεί να ανταγωνιστεί τους θεούς. Πριν του Σωκράτους και της ανέγερσης του Ναού του Απόλλωνος στους Δελφούς, ο Ηράκλειτος της Εφέσου είχε εκφράσει επίσης την ιδέα της αυτογνωσίας, είχε πει «πως ερεύνησε τον εαυτό του κι έμαθε τα πάντα από τον εαυτό του» [5]
Ο Πορφύριος, στο βιβλίο του "περί του γνῶθι σαυτόν"[6] αναρωτιέται για το νόημα και την προέλευση αυτής της επιγραφής. Ο Διογένης Λαέρτιος στο έργο του "Βίοι Φιλοσόφων" γράφει για τον Θαλή τα εξής: "[1.40] Δικό του είναι το Γνώθι σαυτόν , που ο Αντισθένης στις Διαδοχές του λέει πως ήταν της Φημονόης (πρώτη προμάντιδα του Δελφικού Μαντείου), που όμως το ιδιοποιήθηκε ο Χίλων[7].
Ο Αριστοτέλης, σε διάλογο (Περί φιλοσοφίας), ερεύνησε την χρονολογία του Γνῶθι σεαυτόν σε σχέση με την ιστορία του Ναού των Δελφών, το συμπέρασμά του ήταν ότι δεν άνηκε σε κανέναν από τους επτά σοφούς όπως πίστευαν μέχρι τότε και ότι ήταν παλαιότερο από τον Χίλωνα.
Αυτό το Παράγγελμα έδωσε ώθηση στον Σωκράτη και τον οδήγησε στην έρευνά του σχετικά με τις ηθικές απαιτήσεις που του επέτρεψε να ανακαλύψει εκ νέου την ηθική αρχή της Απολλώνιας λατρείας. Με αυτόν τον τρόπο, δημιουργήθηκε ένας σύνδεσμος μεταξύ της ελληνικής θρησκείας και της φιλοσοφίας [8].
Ωστόσο, σύγχρονοι συγγραφείς θεωρούν ότι τα τρία παραγγέλματα ήταν πιθανότατα δημοφιλείς παροιμίες, που αργότερα αποδόθηκαν σε συγκεκριμένους σοφούς. [9]
Ο Χέγκελ βλέπει το "γνῶθι σαυτόν" ως σημάδι μιας σημαντικής στροφής στην ιστορία του πνεύματος, ο Σωκράτης μετατρέπει την εσωτερική συνείδηση ως παράδειγμα της αλήθειας και επομένως της απόφασης.
Σύμφωνα με τον Πλάτωνα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα][164d].μᾶλλον ἀναθείμην, καὶ οὐκ ἂν αἰσχυνθείην μὴ οὐχὶ ὀρθῶς φάναι εἰρηκέναι, μᾶλλον ἤ ποτε συγχωρήσαιμ' ἂν ἀγνοοῦντα αὐτὸν ἑαυτὸν ἄνθρωπον σωφρονεῖν. Σχεδὸν γάρ τι ἔγωγε αὐτὸ τοῦτό φημι εἶναι σωφροσύνην, τὸ γιγνώσκειν ἑαυτόν, καὶ συμφέρομαι τῷ ἐν Δελφοῖς ἀναθέντι τὸ τοιοῦτον γράμμα. Καὶ γὰρ τοῦτο οὕτω μοι δοκεῖ τὸ γράμμα ἀνακεῖσθαι, ὡς δὴ πρόσρησις οὖσα τοῦ θεοῦ τῶν εἰσιόντων ἀντὶ τοῦ χαῖρε, ὡς.....
[164d].Από εκείνα εγώ θα προτιμούσα να αποσύρω χωρίς αισχύνη και να παραδεχτώ ότι δεν μίλησα ορθά διότι δεν μπορώ παρά να συμφωνήσω ότι είναι αδύνατόν άνθρωπος που αγνοεί τον εαυτό του να είναι σώφρων. Διότι τουλαχιστον εγώ αυτό πιστευω ότι σωφροσύνη είναι το να γνωρίζει κανείς τον εαυτόν του καὶ συμφωνώ με εκείνον που τοποθέτησε την επιγραφή αυτή στον Ναό των Δελφών διότι μου φαίνεται ότι η επιγραφή αυτή τοποθετήθηκε στο αέτωμα ως χαιρετισμός του θεού προς τους εισερχομένους αντί του χαίρε.
Πλάτων, Πρωταγόρας [343a - b] [11]
[343a - b] τελέως πεπαιδευμένου ἐστὶν ἀνθρώπου. τούτων ἦν καὶ Θαλῆς ὁ Μιλήσιος καὶ Πιττακὸς ὁ Μυτιληναῖος καὶ Βίας ὁ Πριηνεὺς καὶ Σόλων ὁ ἡμέτερος καὶ Κλεόβουλος ὁ Λίνδιος καὶ Μύσων ὁ Χηνεύς, καὶ ἕβδομος ἐν τούτοις ἐλέγετο Λακεδαιμόνιος Χίλων. οὗτοι πάντες ζηλωταὶ καὶ ἐρασταὶ καὶ μαθηταὶ ἦσαν τῆς Λακεδαιμονίων παιδείας, καὶ καταμάθοι ἄν τις αὐτῶν τὴν σοφίαν τοιαύτην οὖσαν, ῥήματα βραχέα ἀξιομνημόνευτα ἑκάστῳ εἰρημένα· οὗτοι καὶ κοινῇ συνελθόντες [343b] ἀπαρχὴν τῆς σοφίας ἀνέθεσαν τῷ Ἀπόλλωνι εἰς τὸν νεὼν τὸν ἐν Δελφοῖς, γράψαντες ταῦτα ἃ δὴ πάντες ὑμνοῦσιν, «Γνῶθι σαυτόν» καὶ «Μηδὲν ἄγαν». ..
[343a - b] Σ᾽ αυτούς ανήκει κι ο Θαλής ο Μιλήσιος κι ο Πιττακός ο Μυτιληναίος κι ο Βίας από την Πριήνη κι ο Σόλων ο συμπολίτης μας κι ο Κλεόβουλος από τη Λίνδο και ο Μύσων από τις Χηνές· έβδομο μαζί τους λογαριάζουν τον Χίλωνα τον Λακεδαιμόνιο. Όλοι αυτοί ήταν φανατικοί οπαδοί και εραστές και μαθητές της σπαρτιατικής παιδείας. Απόδειξη ότι κάτι τέτοιο ήταν η σοφία τους είναι οι σύντομες φράσεις, οι αξιομνημόνευτες, που έχει πει ο καθένας τους και που, αφού συγκεντρώθηκαν όλοι αυτοί, [343b] τις έκαναν κοινό αφιέρωμα στον Απόλλωνα, στο ναό του στους Δελφούς, σαν τον πρώτο καρπό της σοφίας τους, χαράζοντας τα επιγράμματα που λέει και ξαναλέει όλος ο κόσμος: «γνώρισε τον εαυτό σου» και «μακριά από τις υπερβολές». ....
[11,923](Ἀθηναῖος) ὦ φίλοι, φήσομεν, καὶ ἀτεχνῶς ἐφήμεροι, χαλεπὸν ὑμῖν ἐστιν γιγνώσκειν τὰ ὑμέτερ' αὐτῶν χρήματα καὶ πρός γε ὑμᾶς αὐτούς, ὥσπερ καὶ τὸ τῆς Πυθίας γράμμα φράζει, τὰ νῦν.
[11,923] Ω Φίλοι, θα τους πούμε, που θα ζήσετε ίσως μια μέρα, είναι δύσκολο όχι μόνο να γνωρίζετε ό, τι σας ανήκει, αλλά και τον ίδιο τον εαυτό σας (δηλαδή το «Γνῶθι σαυτόν» όπως λέει η επιγραφή του Μαντείου των Δελφών αυτή τη στιγμή.
Πλάτων,Φίληβος [48c....][13]
[48c....] Σωκράτης: ἔστιν δὴ πονηρία μέν τις τὸ κεφάλαιον, ἕξεώς τινος ἐπίκλην λεγομένη: τῆς δ᾽ αὖ πάσης πονηρίας ἐστὶ τοὐναντίον πάθος ἔχον ἢ τὸ λεγόμενον ὑπὸ τῶν ἐν Δελφοῖς γραμμάτων.
[48d] Πρώταρχος: τὸ γνῶθι σαυτὸν λέγεις, ὦ Σώκρατες;
[48c....] Σωκράτης: - Είναι στην ουσία μια κακότητα που παίρνει το όνομά της από κάποια ιδιαίτερη διάθεση του συνόλου της κακότητας πρόκειται για αντίθετη κατάσταση από εκείνη που λένε τα Δελφικά Παραγγέλματα.
[48d] Πρώταρχος: Εννοείς το "Γνῶσι σαυτόν " Σωκράτη.
Πλάτων,Αλκιβιάδης Α (124b)[14]
(124b) ὦ μακάριε, πειθόμενος ἐμοί τε καὶ τῷ ἐν Δελφοῖς γράμματι, γνῶθι [124b] σαυτόν, ὅτι οὗτοι ἡμῖν εἰσιν ἀντίπαλοι, ἀλλ' οὐχ οὓς σὺ οἴει: ὧν ἄλλῳ μὲν οὐδ' ἂν ἑνὶ περιγενοίμεθα, εἰ μή περ ἐπιμελείᾳ γε ἂν καὶ τέχνῃ
(124b) Ω ευλογημένε μου φίλε (Αλκιβιάδη), ακλούθησε τις συμβουλές μου και πιστέψτε στην επιγραφή των Δελφών: Γνώρισε τον εαυτό σου και να ξέρεις ότι οι αντίπαλοί μας δεν είναι αυτοί που νομίζεις και ότι, για να τους ξεπεράσουμε, δεν υπάρχει άλλος τρόπος από την επιμέλεια και τη γνώση .
Σύμφωνα με τον Αισχύλο
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Στο έργο του Προμηθεὺς Δεσμώτης - ο Αἰσχύλος χρησιμοποίει "γίγνωσκε σαυτὸν""
|
γίγνωσκε σαυτὸν[15] καὶ μεθάρμοσαι τρόπους |
|
Τον εαυτό σου γνώρισε κι άλλαξε τρόπους |
Κινηματογράφος
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Στην ταινία The Matrix η λατινική μετάφραση του Γνῶθι σεαυτόν, «temet nosce»[16] χρησιμοποιείται ως επιγραφή πάνω από την πόρτα του μαντείου.
Βιβλιογραφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Εξωτερικοί σύνδεσμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Δείτε επίσης
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Museo nazionale delle Terme
- ↑ Εισαγωγή στη μελέτη της φιλοσοφίας
- ↑ Γνωθι σεαυτον; sive Tractatus
- ↑ Η περιγραφή των Δελφών του Παυσανία
- ↑ Βίοι καὶ γνῶμαι τῶν ἐν φιλοσοφίᾳ εὐδοκιμησάντων - Διογένης Λαέρτιος - Βιβλίο Θ΄
- ↑ περί του "γνῶθι σαυτόν
- ↑ [1.40 Τούτου ἐστὶ τὸ Γνῶθι σαυτόν, ὅπερ Ἀντισθένης ἐν ταῖς Διαδοχαῖς Φημονόης εἶναί φησιν, ἐξιδιοποιήσασθαι δὲ αὐτὸ Χίλωνα.]
- ↑ Βέρνερ Γιαίγκερ Aristoteles : Grundlegung einer Geschichte seiner Entwicklung
- ↑ H. W. Parke et D. E. W. Wormell, The Delphic Oracle; Vol. I : The History;
- ↑ Χαρμίδης,164d.
- ↑ Πρωταγόρας, 343a - b.
- ↑ Νομοί,11,923.
- ↑ Φίληβος 48c....
- ↑ Αλκιβιάδης Α [(124b)
- ↑ γίγνωσκε σαυτὸν - Αἰσχύλος - Προμηθεὺς Δεσμώτης
- ↑ "temet nosce"