Το Τζέζι ή Γιέζι (ιταλικά: Jesi ή Iesi) είναι πόλη στα Μάρκε, στην κεντρική Ιταλία. Είναι κτισμένο δίπλα στον ποταμό Εζίνο, περίπου 15 χιλιόμετρα πριν τις εκβολές στην Αδριατική. Έχει πληθυσμό 39.984 άτομα (2020).
Η πόλη ιδρύθηκε από τους Ουμβρίους αλλά τον 4ο αιώνα κατακτήθηκε από τους ΣήνωνεςΓαλάτες, ένα κελτικό πληθυσμό ο οποίος εγκαταστάθηκε στις Αδριατικές ακτές της Ιταλίας. Οι Σήνωνες ίδρυσαν την Σενιγκάλλια, η οποία έγινε πρωτεύουσά τους, και ενίσχυσαν τον Τζέζι ως τελευταίο προπύργιο εναντίων των Πικήνων.[1] Τους ρωμαϊκούς χρόνους ο ποταμός Εζίνο (λατινικά: Aesis) όριζε αρχικά τα όρια ανάμεσα στην κυρίως Ιταλία και την υπόλοιπη και ύστερα ανάμεσα στην Ουμβρία και το Πικηνόν. Το ίδιο το Τζέζι ήταν αποικία χωρίς ιδιαίτερη σημασία.[2]
Το Τζέζι διατηρεί ακόμα τα γραφικά μεσαιωνικά τείχη του. Το Παλάτσο ντελ Κομούνε είναι ένα ωραίο, απλό, πρώιμο αναγεννησιακό κτίριο (1487-1503) του Φραντσέσκο ντι Τζόρτζο Μαρτίνι. Οι τοίχοι είναι από τούβλο και τα παράθυρα και τα κουφώματα πέτρινα, με πολύ περιορισμένη διακόσμηση. Η αυλή με το λογότυπό της χτίστηκε από τον Αντρέα Σανσοβίνο το 1519. Το κάστρο χτίστηκε από τον Μπάκιο Ποντέλι (1488), αρχιτέκτονα του κάστρου στην Όστια (1483–1486).[2] Ο καθεδρικός του Τζέζι χρονολογείται από τον 13ο-15ο αιώνα. Επίσης στην πόλη βρίσκεται ο γοτθικός ναός Σαν Μάρκο, ο Σαν Νικολό και η Σάντα Μαρία ντέλε Γκράτσιε, του 15ου αιώνα με καμπαναριό του 17ου αιώνα. Άλλα κτίρια περιλαμβάνουν το μπαρόκ Παλάτσο Μπαλεάνι, το ροκοκό Παλάτσο Πιανέτι και το Τεάτρο Περγκολέζι (1790).
↑Tito Livio, Ab Urbe condita libri CXLII, V, 3, 35
↑ 2,02,12,2 Μία ή περισσότερες προτάσεις από το προηγούμενο κείμενο ενσωματώνει κείμενο από έκδοση που είναι πλέον κοινό κτήμα: Chisholm, Hugh, επιμ.. (1911) «Jesi» Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάννικα15 (11η έκδοση) Cambridge University Press, σελ. 335