Αμβρακικός κόλπος

Ο Αμβρακικός κόλπος, από το διαστημικό λεωφορείο, Νοέμβριος 2004

Λεπτομερής χάρτης του Αμβρακικού κόλπου, σχεδιασμένος από το Βρετανικό Ναυαρχείο το 1830

Χάρτης του Αμβρακικού κόλπου από τον Πίρι Ρέις.

Ηλιοβασίλεμα στον Αμβρακικό κόλπο.

Αργυροπελεκάνος, το πουλί σύμβολο του Αμβρακικού κόλπου

Ο Αμβρακικός Κόλπος είναι ένας από τους μεγαλύτερους κλειστούς κόλπους της Ελλάδας και αποτελεί ένα από τα εθνικά πάρκα της Ελλάδας λόγω της οικολογικής σημασίας του και των περιβαλλοντικών πιέσεων που δέχεται. Τα νερά του βρέχουν τις βόρειες ακτές του Νομού Αιτωλοακαρνανίας , και τις νότιες ακτές των νομών Άρτας και Πρέβεζας. Η είσοδος του κόλπου είναι στο στενό πέρασμα μεταξύ του Ακτίου (από την πλευρά της Αιτωλοακαρνανίας) και της Πρέβεζας. Ο κόλπος πήρε το όνομά του από την αρχαία Αμβρακία, πόλη κτισμένη στον ποταμό Άραχθο, στη θέση της σημερινής Άρτας. Στον κόλπο χύνουν τα νερά τους οι ποταμοί Λούρος και Άραχθος, στον βορρά, και το μικρότερο ποτάμι της Νήσσας στο νότο. Στον μυχό του Αμβρακικού είναι κτισμένη η Αμφιλοχία. Κοντά στην Αμφιλοχία είναι το ακρωτήρι του Αγίου Γεωργίου, όπου λειτουργεί φάρος. Η Βόνιτσα είναι επίσης μια άλλη σημαντική κωμόπολη στην νότια πλευρά του κόλπου στο δρόμο από Αμφιλοχία προς Πρέβεζα και Λευκάδα.

Στην είσοδο του κόλπου κατασκευάστηκε και δόθηκε στη κυκλοφορία το 2002 υποθαλάσσια σήραγγα η οποία συνδέει το Άκτιο με την Πρέβεζα . Στον κόλπο και ιδιαίτερα στον λιμένα της Αμφιλοχίας παρουσιάζεται κατά τους θερινούς μήνες (ιδιαίτερα τον Αύγουστο) το φαινόμενο φωσφορισμού της θάλασσας, το οποίο οφείλεται σε συσσώρευση μικροοργανισμών (πλαγκτού).

Σημαντική πανίδα

Στον Αμβρακικό συναντώνται θαλάσσιες χελώνες, δελφίνια και σαλάχια. Είναι επίσης σημαντικό μέρος για τα πτηνά καθώς στο βόρειο τμήμα του παρατηρούνται σε πολύ μεγάλη πυκνότητα. Είναι γνωστός για την γαρίδα του (γάμπαρη).

Οικοσύστημα και διαχείριση

Άποψη του όρμου Βαθύ Πρέβεζας

Η ευρύτερη λεκάνη του Αμβρακικού Κόλπου αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά και πολύπλοκα οικοσυστήματα στην Ελλάδα. Δύο ποταμοί εισβάλλουν στον κόλπο και έχουν δημιουργήσει αφενός μεν έφορες πεδιάδες που σήμερα διασχίζονται από πλήθος αρδευτικών και αποστραγγιστικών καναλιών, αφετέρου δε παράκτιους υγροβιότοπους με μεγάλη οικολογική και οικονομική σημασία. Στις μορφολογικές ιδιαιτερότητες που δημιούργησαν οι ποταμοί Λούρος και Άραχθος προστίθεται και φυσιογραφικός χαρακτήρας του κόλπου. Η επικοινωνία του κόλπου με τα νερά του ιονίου πελάγους γίνεται μέσω ενός στενού διαύλου στην περιοχή της Πρέβεζας.

Η θέση και η μορφή του κόλπου δημιουργούν μια μεγάλη (400 τ. χλμ) και προστατευμένη θάλασσα με πλούσια και ποικίλη παράκτια ζώνη. Ο φυσικός αυτός πλούτος παίζει σημαντικό ρόλο τόσο στην επιβίωση όσο και στην κουλτούρα των κατοίκων του Αμβρακικού.

Από το 2008 ο Αμβρακικός έχει θεσμοθετηθεί ως Εθνικό Πάρκο και οι δράσεις για την προστασία και ανάδειξή του συντονίζονται από τοπικό Φορέα Διαχείρισης (σχετική ΚΥΑ με θέμα: χαρακτηρισμός των χερσαίων, υδάτινων και θαλάσσιων περιοχών του Αμβρακικού Κόλπου ως εθνικού πάρκου). Η σύσταση του Φορέα Διαχείρισης προάγει την προσπάθεια διατήρησης της πλούσιας φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς του.

Οι πιέσεις που δέχεται ο Αμβρακικός Κόλπος είναι πολλές και πολυποίκιλες. Βιομηχανικής κλίμακας χοιροτροφία και πτηνοτροφία, φράγματα, αλιεία και ιχθυοκαλλιέργειες, πόλεις και λιμάνια, σημαντική αγροτική παραγωγή και τουρισμός, στηρίζονται, εκμεταλλεύονται αλλά και πιέζουν την πλούσια και ενδιαφέρουσα φύση.

Δυστυχώς τις τελευταίες δεκαετίες καταγράφεται μια υποβάθμιση της ποιότητας των νερών του κόλπου. Πάνω από το 50% της έκτασής του καλύπτεται από μάζες νερού φτωχές σε οξυγόνο (υποξικές ή ανοξικές). Κάτω από τα 20m βάθος η συγκέντρωση του οξυγόνου είναι τόσο χαμηλή που δύσκολα συντηρεί ζωντανούς οργανισμούς. Σε αρκετές περιπτώσεις η άνοδος των νερών αυτών στην επιφάνεια προκαλεί μαζικούς θανάτους ψαριών. Ο Αμβρακικός εντάσσεται πλέον στην ταχύτατα αυξανόμενη λίστα των “νεκρών“ θαλάσσιων ζωνών του πλανήτη επηρεάζοντας άμεσα την αλιευτική δραστηριότητα και κατά συνέπεια τις παράλληλες δραστηριότητες και συνολικά την κουλτούρα της περιοχής.

Είναι εύκολα αντιληπτό ότι οι δραστηριότητες του ανθρώπου έχουν συμβάλλει στην διαμόρφωση του τοπίου και της σημερινής περιβαλλοντικής κατάστασης του Αμβρακικού. Οι επεμβάσεις του ανθρώπου στο τοπίο και στα φυσικά οικοσυστήματα πήραν μεγάλες διαστάσεις, ιδιαίτερα στον 20ό αιώνα. Στο όνομα της ανάπτυξης εκτροπές ποταμών, φράγματα, χιλιάδες γεωτρήσεις, εκτεταμένες αποστραγγίσεις, τεχνικά έργα, οδικοί άξονες και άλλες σοβαρές επεμβάσεις έλαβαν χώρα στην περιοχή. Ορισμένες, ωστόσο επεμβάσεις, έγιναν χωρίς σχεδιασμό, απρογραμμάτιστα, δίχως να ληφθεί υπόψη η αειφορία και τα σπάνια οικοσυστήματα του Αμβρακικού.

Πολλές προσπάθειες έχουν γίνει τα προηγούμενα χρόνια και συνεχίζουν να γίνονται προκειμένου να αποτυπωθεί η κατάσταση του κόλπου, να αναδειχθούν τα προβλήματα και να οριστούν οι προτεραιότητες με στόχο μια ολιστική προσέγγιση του ζητήματος. Πολλοί υποστηρίζουν πως, μια πιο ολοκληρωμένη και αποδοτική διαχείριση της θαλάσσιας ζώνης της περιοχής είναι απαραίτητη, στηριζόμενη στην καλύτερη γνώση της δομής και της δυναμικής της ανοξικής ζώνης. Προϋπόθεση είναι η ανάπτυξη υποδομής για μια αποδοτική παρακολούθηση του περιβάλλοντος αλλά και των δραστηριοτήτων που συνδέονται με την ποιότητα των νερών και η βελτίωση της ροής πληροφορίας ανάμεσα σε ευαισθητοποιημένες υπηρεσίες και πολίτες

Βεβαίως η συνεχής καταγραφή και αξιολόγηση των ανθρώπινων δραστηριοτήτων που αναπτύσσονται στην ευρύτερη περιοχή του Αμβρακικού, ως προς τις συνέπειές τους στην προστατευόμενη περιοχή είναι μεγάλης σημασίας.

Οι προτάσεις συγκλίνουν στα μέτρα αποκατάστασης, διαχείρισης και προστασίας του οικοσυστήματος. Στην διαχείριση των πηγών γλυκού νερού με αποκατάσταση της κοίτης των ποταμών και των εκβολών τους, την υδρολογική ισορροπία, την βελτίωση της ποιότητας των νερών των ποταμών, χειμάρρων και αποστραγγιστικών τάφρων και με εφαρμογή νέων τεχνολογιών. Στην εύρεση τρόπων αύξησης του ρυθμού και του όγκου ανανέωσης των νερών του κόλπου από το Ιόνιο Πέλαγος.

Όλοι οι εμπλεκόμενοι κρίνουν σκόπιμο τα μέτρα να αφορούν στους περιβαλλοντικούς τομείς στους οποίους έχουν εκτιμηθεί οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις (βιοποικιλότητα, πληθυσμός, ανθρώπινη υγεία, πανίδα και χλωρίδα, στερεά απόβλητα, υδατικοί πόροι, αέρας, κλιματικοί παράγοντες, ενέργεια, υλικά περιουσιακά στοιχεία, πολιτιστική κληρονομιά και τοπίο).

Τεράστια σημασία προσδίδουν οι μελετητές και στην Εκπαίδευση-Επιμόρφωση-Ενημέρωση του κοινού στον στόχο για την προώθηση της αειφόρου ανάπτυξης με την υψηλού επιπέδου προστασία του περιβάλλοντος και την ενσωμάτωση των περιβαλλοντικών ζητημάτων στην προετοιμασία και θέσπιση σχεδίων και προγραμμάτων.

Η συνδρομή των περιφερειακών και κεντρικών υπηρεσιών αλλά και ο συντονισμός των δράσεων αποτελούν ένα στοίχημα στην διαχείριση του περιβαλλοντικού πόρου.

Λιμνοθάλασσες

Στον Αμβρακικό κόλπο υπάρχουν 26 λιμνοθάλασσες και καλύπτουν μία έκταση 85 τ.χλμ. Οι λιμνοθάλασσες είναι:

• Αγίου Γεωργίου
• Άγριλος
• Άκτιο
• Αυλερή
• Βαθύ (Γκαβογιάννη)
• Βούβαλος
• Κατάφουρκου
• Κοκκάλα
• Κόφτρα-Παλιομπούκα
• Κωνσταντία
• Λιμένι Βόνιτσας
• Λογαρού
• Μάζωμα
• Μαρτινί
• Μικρή Σαλτίνη
• Μπούκας
• Πλαματερό
• Πλατανάκι (Νεοχώρι Άρτας), (Κομμένο Άρτας)
• Πογονίτσα (Πογωνίτσα)
• Ροδιάς
• Ρούγας
• Σακολέτσι
• Τσοπέλι
• Τσουκαλιό
• Χαλίκι
• Ψαθάκι

Σημείωση

Λεπτομερείς ναυτιλιακές πληροφορίες για τον Αμβρακικό κόλπο παρέχει ο Ελληνικός Πλοηγός 1ος τόμος και ιδιαίτερα ο χάρτης ελληνικής έκδοσης: ΧΕΕ-2131, που τυγχάνει Λιμενοδείκτης του Αμβρακικού κόλπου.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Μετεωρολογικός Σταθμός Πρέβεζας SV6GMQ - Καιρικές Συνθήκες

Ψηφιακό αρχείο ΕΡΤ

• Αμβρακικός κλειστός κόλπος (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
• Αμβρακικός (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
• Τα αποδημητικά πουλιά και ο κόλπος της Άρτας (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
• Οι επτά πληγές του παραδείσου-Αμβρακικός (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)