Αλισματώδη
| Αλισματώδη | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Το είδος Alisma plantago-aquatica
| ||||||||||
| Συστηματική ταξινόμηση | ||||||||||
|
Τα αλισματώδη (επιστημονική-λατινική ονομασία Alismatales) είναι τάξη αγγειόσπερμων φυτών, που περιλαμβάνει περίπου 4.500 είδη κυρίως υδρόβιων ή τροπικών φυτών. Ορισμένα φύονται στο γλυκό νερό, ενώ άλλα στο θαλάσσιο. Το πλέον σημαντικό από οικονομικής απόψεως είδος φυτού στην τάξη αυτή είναι ίσως η κολοκασία η εδώδιμος, Colocasia esculenta, της οποίας τρώγεται ο βολβοκόνδυλος και πιστεύεται ότι αποτελεί ένα από τα πρώτα φυτά που καλλιεργήθηκαν ποτέ.
Περιγραφή
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Τα αλισματώδη περιλαμβάνουν πόες, κυρίως υδρόφιλες ή υδρόβιες. Εκτός από την οικογένεια αμαρυλλιδοειδή, είναι τα μοναδικά μονοκοτυλήδονα φυτά που έχουν πράσινα έμβρυα. Επίσης περιλαμβάνουν τα μοναδικά θαλάσσια αγγειόσπερμα φυτά που περνούν όλη τη ζωή τους εντελώς βυθισμένα κάτω από το νερό (θαλάσσια φανερόγαμα).[2] Τα άνθη τους είναι συνήθως διατεταγμένα σε ταξιανθίες, ενώ οι ώριμοι σπόροι δεν διαθέτουν ενδοσπέρμιο.
Τόσο στα θαλάσσια όσο και στα άλλα υδρόβια είδη αλισματωδών, υπάρχουν ορισμένα με αρσενικά άνθη που αποσπώνται από το φυτό τους και επιπλέουν στην επιφάνεια του νερού. Από εκεί μπορούν να επικονιάσουν θηλυκά που φθάνουν μέχρι την επιφάνεια χάρη στους μακριούς μίσχους τους.[3] Σε άλλα είδη η επικονίαση γίνεται υποβρυχίως, όπου η γύρη μπορεί να σχηματίζει μακριές αλυσίδες κόκκων, αυξάνοντας την πιθανότητα επιτυχίας. Στα περισσότερα υδρόβια είδη, τα φυτά αρχίζουν την ανάπτυξή τους τελείως βυθισμένα κάτω από το νερό και αργότερα τα άνθη τους είτε επιπλέουν στην επιφάνεια, είτε βρίσκονται πάνω από αυτή. Τα φύλλα μπορεί να βρίσκονται κάτω ή πάνω από την επιφάνεια, ή να επιπλέουν σε αυτή.[4]
Ταξινομική
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Στα αλισματώδη αποδίδονται σήμερα 14 οικογένειες και περίπου 165 γένη, που συναντώνται σε όλες τις ηπείρους της Γης εκτός από την Ανταρκτική. φυλογενετικώς, είναι «μονοκοτυλήδονα βάσεως», που απέκλιναν ενωρίς στην εξέλιξη των μονοκοτυλήδονων από τα λειριώδη, τα ασπαραγώδη και από την άλλη από τα φυτά της υφομοταξίας κομμελινίδες.[5] Συγγενεύουν περισσότερο με τη νέα τάξη ακορώδη.[6]
Παλαιά ταξινομικά σχήματα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το σύστημα Cronquist (1981) τοποθετεί τα αλισματώδη στην υφομοταξία Alismatidae, στην ομοταξία λειριόψιδα (= μονοκοτυλήδονα) και δέχεται στα αλισματώδη μόνο τρεις οικογένειες, τις εξής:
- Αλισματοειδή (Alismataceae)
- Βουτομοειδή (Butomaceae)
- Λιμνοχαριτοειδή (Limnocharitaceae)
Η υφομοταξία Alismatidae κατά Cronquist αντιστοιχούσε σε μεγάλο βαθμό με την τάξη Alismatales όπως ορίζεται από το APG, μείον την οικογένεια Araceae.
Το σύστημα Dahlgren τοποθετεί τα αλισματώδη στην υπέρταξη Alismatanae και στην υφομοταξία λειριίδες (= μονοκοτυλήδονα) των μανολιόψιδων (= αγγειόσπερμα), με τις εξής οικογένειες:
- Αλισματοειδή
- Απονογειτονοειδή (Aponogetonaceae)
- Βουτομοειδή
- Υδροχαριτοειδή (Hydrocharitaceae)
- Λιμνοχαριτοειδή
Στην ταξινόμηση του Tahktajan (1997) η τάξη αλισματώδη περιλαμβάνει μόνο τις οικογένειες αλισματοειδή και λιμνοχαριτοειδή, καθιστάμενη έτσι ισοδύναμη με τα αλισματοειδή όπως αναθεωρήθηκαν στο APG-III. Οι άλλες οικογένειες που περιλαμβάνονται σήμερα στα αλισματώδη κατανέμονται κατά Tahktajan σε 10 πρόσθετες τάξεις, οι εννέα από τις οποίες εντάσσονται στην υφομοταξία Alismatidae και η δέκατη, τα αρώδη (Arales), στην υφομοταξία Aridae.[7]
Ομάδα Φυλογένειας των Αγγειόσπερμων
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Τα ταξινομικά σχήματα της Ομάδας Φυλογένειας των Αγγειόσπερμων APG του 1998 και APG II (2003) εντάσσουν τα αλισματώδη στα μονοκοτυλήδονα. Η μεγαλύτερη διαφορά από τα προγενέστερα συστήματα είναι η ενσωμάτωση της μεγάλης οικογένειας Araceae (αροειδή). Με αυτή, η τάξη μεγάλωσε πολύ σε αριθμό ειδών, καθώς τα αροειδή έχουν περίπου εκατό γένη με περισσότερα απο δύο χιλιάδες είδη. Οι υπόλοιπες οικογένειες έχουν όλες μαζί μόνο πεντακόσια είδη περίπου, πολλά εκ των οποίων ενταγμένα σε πολύ μικρές οικογένειες.[8]
Το σύστημα APG III (2009) διαφέρει μόνο στο ότι τα λιμνοχαριτοειδή είναι ενοποιημένα με τα αλισματοειδή.
Στο σύστημα APG IV (2016) αποφασίσθηκε ότι υπάρχουν αρκετά δεδομένα ώστε να «προαχθεί» το γένος Maundia ως η δική του μονοτυπική οικογένεια Maundiaceae.[8] Κατόπιν αυτού, οι οικογένειες των αλισματωδών στο APG IV είναι οι εξής 14:
- Αλισματοειδή (Alismataceae), που περιλαμβάνει τα πρώην Limnocharitaceae
- Απονογειτονοειδή (Aponogetonaceae), περιλαμβάνει μόνο το γένος απονογείτων
- Αροειδή (Araceae)
- Βουτομοειδή (Butomaceae), περιλαμβάνει μόνο 1 γένος
- Κυμοδοκεοειδή (Cymodoceaceae)
- Υδροχαριτοειδή (Hydrocharitaceae)
- Γιουνκαγινοειδή (Juncaginaceae)
- Μωντιοειδή (Maundiaceae)
- Ποσειδωνιοειδή (Posidoniaceae), περιλαμβάνει μόνο το γένος ποσειδωνία
- Ποταμογειτονοειδή (Potamogetonaceae)
- Ρουππιοειδή (Ruppiaceae), περιλαμβάνει μόνο το γένος ρουππία
- Σεουχτσεροειδή (Scheuchzeriaceae), περιλαμβάνει μόνο το γένος σεουχτσερία
- Τοφηλδιοειδή (Tofieldiaceae)
- Ζωστηροειδή (Zosteraceae), περιλαμβάνει μόνο 2 γένη
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Angiosperm Phylogeny Group (2009), «An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III», Botanical Journal of the Linnean Society 161 (2): 105-121, doi:
- ↑ Stevens, P.F. (2022). «Alismatales». Angiosperm Phylogeny Website. 14. Βοτανικός Κήπος του Μιζούρι. Ανακτήθηκε στις 28 Οκτωβρίου 2022.
- ↑ Sullivan, G.; Titus, J.E. (1996), «Physical site characteristics limit pollination and fruit set in the dioecious hydrophilous species, Vallisneria americana», Oecologia 108 (2): 285-292, doi:, PMID 28307841
- ↑ «Alismatales (Water Plantains)» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 12 Ιουνίου 2010. Ανακτήθηκε στις 27 Μαΐου 2010.
- ↑ Wilkin & Mayo 2013.
- ↑ RBG 2010.
- ↑ «-Flowering Plant Gateway». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Οκτωβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 27 Μαΐου 2010.
- ↑ 8,0 8,1 APG IV 2016.
Βιβλιογραφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- B.C.J. du Mortier: Analyse des Familles de Plantes avec l'indication des principaux genres qui s'y rattachent, τύποις J. Casterman, Tournay 1829
- W.S. Judd, C.S. Campbell, E.A. Kellogg, P.F. Stevens, M.J. Donoghue: Plant Systematics: A Phylogenetic Approach, 2η έκδοση, Sinauer Associates, Sunderland Μασαχουσέτης 2002, ISBN 0-87893-403-0
- Wilkin, Paul· Mayo, Simon J., επιμ. (2013). Early events in monocot evolution. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-1-107-01276-9. Ανακτήθηκε στις 9 Δεκεμβρίου 2015.
- Royal Botanic Gardens, Kew (2016), Monocots I: General Alismatids & Lilioids, http://www.kew.org/science/directory/teams/MonocotsI/index.html, ανακτήθηκε στις 26 January 2016
- Chase, Mark W.; Reveal, James L. (2009), «A phylogenetic classification of the land plants to accompany APG III», Botanical Journal of the Linnean Society 161 (2): 122-127, doi:, http://reflora.jbrj.gov.br/downloads/APG2.pdf
- Les, Donald H.· Tippery, Nicholas P. In time and with water ... the systematics of alismatid monocotyledons (PDF). σελίδες 118–164. Αρχειοθετήθηκε (PDF) από το πρωτότυπο στις 9 Οκτωβρίου 2022., στο Wilkin & Mayo (2013)
- Angiosperm Phylogeny Group (2016). «An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG IV». Botanical Journal of the Linnean Society 181 (1): 1-20. doi:.
- Christenhusz, Maarten J.M.; Vorontsova, Maria S.; Fay, Michael F.; Chase, Mark W. (Αύγουστος 2015), «Results from an online survey of family delimitation in angiosperms and ferns: recommendations to the Angiosperm Phylogeny Group for thorny problems in plant classification», Botanical Journal of the Linnean Society 178 (4): 501-528, doi:
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Alismatales στο Wikimedia Commons
