Ex oriente lux
Το ex oriente lux είναι λατινική έκφραση και μεταφράζεται κυριολεκτικά ως φως εξ ανατολής. Με τον συγκεκριμένο όρο εννοείται η πεποίθηση ότι στην Ανατολή σε θρησκευτικό και πολιτισμικό πλαίσιο απαντάται μεγαλύτερη σοφία και πνευματικότητα. Τούτη η συγκεκριμένη πεποίθηση έδωσε το έναυσμα σε συγγραφείς και επιστήμονες της εποχής του κινήματος του Ρομαντισμού αρχικά να ασχοληθούν με τη μελέτη των ανατολικών θρησκειών και να προχωρήσουν στην έκδοση σχετικών μεταφράσεων κειμένων.[1]
Ανατολισμός[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η συγκεκριμένη έκφραση έγινε κεντρικό σύνθημα του Ανατολισμού ή Οριενταλισμού, ενός κινήματος που στόχευε στην αναγνώριση και την κατανόηση της ανατολικής φιλοσοφίας και θρησκείας. Αν και αρκετοί εκπρόσωποι του Διαφωτισμού, όπως ο Ντενί Ντιντερό, ο Ντέιβιντ Χιουμ ή ο Ελβέτιος είχαν επηρεαστεί ιδιαίτερα από την κινεζική φιλοσοφία, η απαρχή του σοβαρού ενδιαφέροντος για τη φιλοσοφική και θρησκευτική σκέψη της Ανατολής έγινε με την ίδρυση της Ασιατικής Εταιρείας της Βεγγάλης το 1780 από τον γλωσσολόγο, ποιητή και λόγιο Ουίλιαμ Τζόουνς (William Jones), μαζί με τη δημοσίευση της πρώτης περιοδικής έκδοσης Ανατολικών Σπουδών, το Asiatic Researches. Στη συνέχεια η μετάφραση της Μπαγκαβάτ Γκίτα από τον Τσαρλς Ουίλκινς (Charles Wilkins) άσκησε σημαντική επίδραση στην ευρωπαϊκή και αμερικανική διανόηση,[2] με αποτέλεσμα να εξαπλωθεί η κεντρική ιδέα της εξ ανατολών επίδρασης σε εκπροσώπους του Ρομαντισμού και άλλων κινημάτων.
Γερμανοί ρομαντικοί[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Γερμανοί ρομαντικοί που επηρεάστηκαν από ανατολικές γραφές ήταν ο Γκαίτε, ο Άρθουρ Σοπενχάουερ, ο Γιόχαν Γκότφριντ Χέρντερ, ο Γιόχαν Γκότλιμπ Φίχτε, ο Νοβάλις κ.ά. Ωστόσο, εκείνος που συνέδεσε ιδιαίτερα την Ανατολή με τις επιδιώξεις του Ρομαντισμού ήταν ο Χέρντερ.[3] Ο Φρίντιρ Σλέγκελ, (Friedrich Schlegel) με τη σειρά του, ακολουθώντας ουσιαστικά τον Χέρντερ, θεώρησε πως η Ανατολή είναι αδιαμφισβήτητα η πρωταρχική πηγή διανόησης και πολιτισμού.[4] Η αναζήτηση του φωτός από την ανατολή επηρέασε βαθειά και τον Σοπενχάουερ που πίστευε ότι η Ινδία ήταν η γη της αρχαιότερης σοφίας και από την οποία αντλήθηκαν πολλά ρεύματα του ευρωπαϊκού πολιτισμού, περιλαμβανόμενου του χριστιανισμού.[5]
Αμερικανοί υπερβατιστές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Ραλφ Γουάλντο Έμερσον, Χένρι Ντέιβιντ Θόρω είναι δύο βασικοί εκπρόσωποι αυτής της σχολής σκέψης που επηρεάστηκαν από ην Ανατολή. Ιδιαίτερα ο Χένρι Ντέιβιντ Θόρω υιοθέτησε ως γνωμικό το ex oriente lux. Ο Ουόλτ Ουίτμαν με τη σειρά του, ένας από τους μεγαλύτερους Αμερικανούς συγγραφείς και ποιητές αναφέρει ότι τον απορρόφησαν ιδιαίτερα τα αρχαία ινδουιστικά ποιήματα όταν προετοίμαζε το μεγαλύτερο έργο του, Τα φύλλα της χλόης. Σε ένα από τα ύστερα έργα του, το Πέρασμα στην Ινδία, ο Ουίτμαν ανιχνεύει το ταξίδι του όχι μόνο στη γη και τη θάλασσα αλλά στην πρωταρχική σκέψη στη γέννηση της ίδιας της φιλοσοφίας.[6]
Μοντερνιστές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Από την εμφάνιση των Υπερβατιστών στην Αμερική έως τον μεγάλο πόλεμο αναπτύχθηκε ένας πυρήνας ινδολογικών μελετών σε ευρωπαϊκά πανεπιστήμια με τον Μαξ Μίλερ τον Πολ Ντόισεν, τον Χάινριχ Τσίμερ ή άλλους όπως ο Έντουϊν Άρνολντ ο Πολ Κάρους και ο Λευκάδιος Χερν, που ασχολήθηκαν αφενός με την εκλαΐκευση των ανατολικών διδασκαλιών, αφετέρου με την ανάπτυξη των εκδόσεων ανατολικών κειμένων. Η Αλεξάνδρα Ντέιβιντ-Νηλ, ο Ουόλτερ Έβανς-Γουέντζ ή μορφές όπως ο Σουάμι Βιβεκανάντα και ο Νταϊσέτζ Τ. Σουζούκι φαίνεται πως άσκησαν μια σχεδόν υπνωτιστική επίδραση στη δυτική διανόηση.[7]
Τα χρόνια του πολέμου[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Τα χρόνια του πολέμου διαμόρφωσαν μια διανοητική και πολιτισμική κρίση, τα θεμέλια της οποίας, ωστόσο, είχαν ήδη περιγράψει συγγραφείς σαν τον Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι, ποιητές σαν τον Σαρλ Μποντλέρ ή φιλόσοφοι όπως ο Σέρεν Κίρκεγκορ. Εδώ ως αντιπροσωπευτικοί εκπρόσωποι της πεποίθησης ότι το φως έρχεται από την Ανατολή φέρονται ο Ουίλιαμ Μπάτλερ Γέιτς και ο Τόμας Στερνς Έλιοτ. Ο πρώτος γοητεύτηκε από τις Ουπανισάντ τις οποίες μετέφρασε με τη συνεργασία του Σβάμι Πουροχίτ. Υπό την επίδραση του Έζρα Πάουντ έγινε θαυμαστής του ιαπωνικού θεάτρου Νο. Μελετώντας τον Σουζούκι διαμόρφωσε την άποψη ότι ο Ζεν Βουδισμός ήταν ο κολοφώνας της ανατολικής σοφίας.[8]
Το 1911 ο Τ.Σ. Έλιοτ παρακολούθησε ένα εντατικό πρόγραμμα μεταπτυχιακών μελετών του Χάρβαρντ πάνω στη Σανσκριτική, την Ινδική φιλοσοφία και τη θρησκευτική σκέψη της Κίνας και της Ιαπωνίας[9] που φαίνεται ότι άσκησε βαθιά επίδραση στο ποιητικό του έργο ιδιαίτερα στα ποιητικά του αριστουργήματα Έρημη Χώρα (1922) και Τέσσερα κουαρτέτα, όπου αποτυπώνονται ομιλίες του Βούδα αρκετές Ουπανισάντ και το όγδοο κεφάλαιο της Μπαγκαβάντ Γκίτα.
Ύστερες επιδράσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στους ύστερους χρόνους προσωπικότητες όπως ο Άλντους Χάξλεϊ και το Αιώνια Φιλοσοφία, ο Ρενέ Γκενόν, ο Ανάντα Κουμαρασβάμι και ο Έρμαν Έσσε έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην επανεμψύχωση της πεποίθησης ότι το φως έρχεται από την ανατολή. Το κίνημα της γενιάς μπιτ και των χίπι συνδέθηκε ανέκκλητα με επιδράσεις εξ ανατολών. Τούτη η ανάμειξη με την ανατολική θρησκευτική και φιλοσοφική σκέψη αποδείχτηκε ανθεκτική στο πέρασμα του χρόνου αποδίδοντας καρπούς στην ευρωπαϊκή διανόηση έως σήμερα.
Παραπομπές σημειώσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ John Bowker. "Ex oriente lux." The Concise Oxford Dictionary of World Religions. 1997. Ανάκτηση 24 Νοε, 2012 από Encyclopedia.com: [1]
- ↑ Sharpe, Eric J. 1985, 10.
- ↑ Clarke,J.J. 1997, 61.
- ↑ Clarke,J.J. 1997, 65.
- ↑ Clarke,J.J. 1997, 68.
- ↑ Fields, R. 1992, 66.
- ↑ Eric Ziolkowski, "The Literary Bearing of Chicago's World's Parliament of Religions", The Eastern Buddhist, NS, vol. 26, no. 1, (1993), σσ. 10-25.
- ↑ Clarke,J.J. 1997, 102.
- ↑ Perl, J. and Tuck, A., "The hidden advantage of tradition: the significance of T.S. Eliot's Indic studies", Philosophy East and West, vol. 35, no. 2, (1985), 115.
Βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Sharpe, Eric J. 1985, The Universal Gita: Western Images of the Bhagavad Gita a Bicentenary Survey, Open Court Publishing Company, Chicago, Illinois ISBN 0812691296.
- Clarke, J.J. 1997, Oriental Enlightenment: The Encounter Between Asian and Western Thought, Routledge, ISBN 0415133769
- Fields, R. 1992, How the Swans Came to the Lake: A Narrative History of Buddhism in America, Shambhala Publications, Boston, ISBN 0877736316