Ψύχωση
| Ψύχωση | |
|---|---|
| Ειδικότητα | ψυχιατρική και κλινική ψυχολογία |
| Ταξινόμηση | |
| ICD-10 | F20-F29 [1] |
| ICD-9 | 290-299 |
| OMIM | 603342 608923 603175 192430 |
| MedlinePlus | 001553 |
| MeSH | F03.700.675 |
Η ψύχωση (psychosis-psychοse) ή ψυχωτική διαταραχή είναι ψυχιατρική πάθηση που περιγράφει νοητική κατάσταση συνυφασμένη επί μακρόν με ψευδαισθήσεις, παραλήρημα και συνεχή νοητική έκπτωση.
Στους ασθενείς που πάσχουν από ψύχωση προκαλείται νοητική εξασθένηση, επέρχεται κοινωνική απόσυρση και αυξάνεται ο κίνδυνος αυτοκτονίας λόγω των παραισθήσεων, αυταπατών και διαταραχών στη σκέψη. Η ψύχωση χαρακτηρίζεται επιπροσθέτως από ανοργάνωτη συμπεριφορά, διαταραχή στο λόγο και κατατονία.
Οι νοσούντες συχνά εμφανίζουν έλλειψη φυσιολογικής συμπεριφοράς και αδιάκοπτη απώλεια επαφής με την πραγματικότητα για μεγάλα χρονικά διαστήματα, συχνά με την εμφάνιση αγχωδών διαταραχών.[2] Αναλόγως του βαθμού εξέλιξής της, μπορεί να συνοδεύεται από παράξενη και αλλόκοτη συμπεριφορά καθώς και δυσκολία στην κοινωνική συναναστροφή.
Η συμπεριφορά των νοσούντων διαφέρει από αυτές οι οποίες χαρακτηρίζονται ως επικρατούσες. Η επικρατούσα προσδοκόμενη κοινωνική συμπεριφορά προκαλεί δυσφορία,[3] και η αδυναμία προσαρμογής στις προσδοκώμενες υποχρεώσεις (κοινωνικός έλεγχος) προκαλεί επιθετικότητα κατά προσώπων κύρους, όπως γονείς και δάσκαλοι. Οι διαφοροποιήσεις της συμπεριφοράς του πάσχοντα από την κοινά αποδεκτή και αναμενόμενη συμπεριφορά από τα άλλα μέλη της κοινωνίας, οφείλονται στον τρόπο κατά τον οποίο το σύστημα των αξιών, των αντιλήψεων και των πεποιθήσεων του έχουν δομηθεί στη προσωπικότητα του.[4]
Η χρόνια παραληρηματική ψύχωση εμφανίζεται ως υποκατηγορία της ψύχωσης («άλλες μη οργανικές ψυχώσεις» F28/ICD-10/V) χαρακτηριζόμενη κυρίως από ακουστικές παραισθήσεις. Οι νοσούντες ισχυρίζονται ότι ακούνε φωνές να τους ομιλούν, μολονότι ουδείς είναι παρών. Οι παραισθήσεις προκαλούν ελαφρά κατάθλιψη και μελαγχολία.
Η ψύχωση μπορεί να εμφανιστεί υπό τη μορφή ψυχωτικής κατάθλιψης, οπότε επί εδάφους μείζονος κατάθλιψης εμφανίζεται ταυτοχρόνως και ψύχωση, με εμφανή τα συμπτώματα αμφοτέρων.
Η ψυχωτική διαταραχή αντιμετωπίζεται με αντιψυχωτική αγωγή. Η καταστολή του μηχανισμού έκκρισης ντοπαμίνης στον υποθάλαμο έχει περιορισμένη επιτυχία, υποδηλώνοντας ότι ο μηχανισμός της ψύχωσης είναι πιο περίπλοκος από απλή υπερέκκριση ντοπαμίνης.
Είδη Ψύχωσης
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Μεταξύ της φυσιολογικής (αναμενόμενης) συμπεριφοράς και της συμπεριφοράς που χαρακτηρίζει την Ψύχωση (αποκλίνουσα) εμφανίζονται ποσοτικές διαφοροποιήσεις με βάση τις οποίες μπορεί μια συμπεριφορά να κατηγοριοποιηθεί σε φυσιολογική, παθολογική ή ψυχωσική. Χαρακτηρισμοί της προσωπικότητας με βάση την κατηγοριοποίηση αυτή είναι: Σχιζοθυμική, Σχιζοειδής, Σχιζοφρενής, Κυκλοθυμική και Καταθλιπτική.[5]
Μια άλλη σύντομη ταξινόμηση με βάση κλινικά συμπτώματα είναι:[6]
1. Λειτουργικές Ψυχώσεις:
α) Σχιζοφρένεια
β) Συναισθηματικές Ψυχώσεις
γ) Παραφρένεια
2. Οργανικές Ψυχώσεις:
α) Σύγχυση (Οξεία - Χρόνια)
β) Οργανική Άνοια (Πρωτοπαθής - Δευτεροπαθής)
3. Ιδεοληπτικές Ψυχώσεις:
α) Ψυχολογικό Σιρίλο ή Ψυχωσικό Σιρίλο (Psychotic Sirilo, ακρωνύμιο για Seriously Ideoleptic Recurring Ideas of Loneliness). Χαρακτηρισμός επεισοδίου υπαρξιακής κρίσης συνοδευόμενο από συμπτώματα εφίδρωσης, ταχυκαρδίας και διαρκούς αίσθησης απώλειας επαφής με την αντικειμενική πραγματικότητα. Έλαβε την ονομασία του από τον λατινοαμερικανικής καταγωγής ψυχολόγο Marco Sirilo Rodriguez (1968-σήμερα), ο οποίος επηρεάστηκε για την ονομασία και την ανεπιτυχή προσπάθεια ένταξης στο DSM του συγκεκριμένου επεισοδίου με τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά από τα βιώματα του πρωταγωνιστή της αργεντίνικης σειράς Καρουζέλ (Carousel) Σιρίλο.
Ενδείξεις
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Τα συμπτώματα της ψύχωσης συνήθως εμφανίζονται σε ηλικίες από δεκαέξι έως τριανταπέντε χρονών στο ίδιο ποσοστό σε άντρες και γυναίκες - αν και στους άντρες ξεκινά ηλικιακά λίγο νωρίτερα- επίσης το βεβαρημένο οικογενειακό ιστορικό με ψυχικά νοσήματα είναι παράγοντας που αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης της ψύχωσης. Όταν πρωτοεμφανιστεί η ψύχωση είναι δύσκολο να καθοριστεί η αιτία.[2]
Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν σύμφωνα με το DSM V:[7]
- παραληρηματικές ιδέες
- ψευδαισθήσεις
- αποδιοργανωμένο λόγο (συχνά παραληρηματικό ή ακατανόητο)
- ιδιαίτερα αποδιοργανωμένη ή κατατονική συμπεριφορά
Αποτελέσματα των συνεπειών της ψύχωσης στον πάσχοντα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]α) με αποτέλεσμα τη θνησιμότητα του πάσχοντα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]η πάθηση της ψύχωσης είναι το ένα από τα πιθανά αίτια θανάτων που οφείλονται σε:[5]
- δυστυχήματα
- αυτοκτονίες
- ξεκαθάρισμα λογαριασμών
- επιπλοκές από τη χρήση αλκοόλ (αλκοολισμός)
- κατάχρηση τοξικών ουσιών
- κρανιοεγκεφαλικούς τραυματισμούς
- αφροδίσια νοσήματα
β) με αποτέλεσμα τον εγκλεισμό του πάσχοντα σε ψυχιατρική κλινική ή και σε φυλακή
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]η πάθηση της ψύχωσης είναι το ένα από τα πιθανά αίτια εγκλεισμού του πάσχοντα που οφείλεται σε:[5]
- διανοητική αδυναμία του πάσχοντα πρόγνωσης των επιπτώσεων της συμπεριφοράς του σε συνδυασμό με χαμηλό νοητικό επίπεδο
- εμφάνιση τάσεων διαστροφής και εκρηκτικής-αντιδραστικής συμπεριφοράς
- αλητοποίηση-παρασιτισμός
γ) με αποτέλεσμα τη βελτίωση του πάσχοντα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]παράγοντες (αιτίες) που μπορούν να οδηγήσουν σε βελτίωση της υγείας του πάσχοντα:[5]
- η ωρίμανση της προσωπικότητας του πάσχοντα με την πάροδο της ηλικίας
- μετά από μακροχρόνια παραμονή σε οργανώσεις, ομάδες ή πλαίσια με αυστηρές δομές που προτάσσουν συλλογικά ιδεώδη τα οποία με τη σειρά τους εμποδίζουν την εμφάνιση των χαρακτηριστικών διαφοροποιήσεων της προσωπικότητας του πάσχοντα
- έκφραση των διαφοροποιήσεων του πάσχοντα και της δυσφορίας που αισθάνεται μέσα από καλλιτεχνικές δραστηριότητες.
Τα αίτια της εμφάνισης της ψύχωσης
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Τα αίτια της εμφάνισης της ψύχωσης προκαλούνται από:[2]
- Παθολογικές αλλαγές στη δομή και τη χημεία του εγκεφάλου με συνεπακόλουθες βλάβες στην εγκεφαλική λειτουργία (οργανικά).
- Γενική ψυχιατρική κατάσταση ή γενετική προδιάθεση. Η σχιζοφρένεια και η διπολική διαταραχή αποδίδονται σε κοινά γενετικά αίτια. Το άγχος, η αγωνία και η κατάθλιψη μπορούν να προκαλέσουν ψύχωση. Η υποβόσκουσα ψυχιατρική κατάσταση επηρεάζει το είδος της ψυχωτικής διαταραχής. Κάποιος με διπολική διαταραχή είναι πιθανόν να παρουσιάσει αυταπάτες μεγαλείου, ενώ κάποιος με κατάθλιψη ή σχιζοφρένεια είναι πιθανό να παρουσιάσει αυταπάτες καταδίωξης.
- Γενική ιατρική κατάσταση, ορμόνες/ύπνος ή ουσίες. Η επιλόχεια ψύχωση εμφανίζεται πολύ σύντομα μετά τον τοκετό και πιθανολογείται σε αλλαγές στα επίπεδα των ορμονών και σε διαταραχές του ύπνου. Κατάχρηση ουσιών μπορεί να προκαλέσει ψύχωση.
Αναλυτική Ψυχοθεραπεία και Ψύχωση.
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Αν και προτείνονται διάφορες ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις στην αντιμετώπιση της ψύχωσης σύμφωνα με την Πανκόφ (2004) όπως αναφέρει: "Σύμφωνα με το Freud, ο ψυχωσικός άρρωστος δεν μπορεί να υποβληθεί σε αναλυτική ψυχοθεραπεία επειδή δεν υπάρχει διαλεκτική ανάμεσα σε εκείνον και τους άλλους". [8]
Άλλες προσεγγίσεις (Αντιψυχιατρικές)
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Κοινωνιολογική Προσέγγιση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Τα αίτια της ψυχικής αρρώστιας πρέπει να αναζητούνται στις κοινωνικές δομές και στη λειτουργία των θεσμών (π.χ. οικογένεια), δηλαδή σε παράγοντες έξω από τον πάσχοντα. Η έννοια του ψυχικού νοσήματος καθορίζεται κάθε φορά με βάση της επικρατούσες ηθικές και νομικές αντιλήψεις. Ιδιαίτερα στις κοινωνίες βιομηχανικού τύπου, επειδή εμφανίζονται ταχύτερες κοινωνικές μεταβολές από ότι στο παρελθόν, το περιεχόμενο των προτύπων συμπεριφοράς, που ενσωματώνονται μέσω του μηχανισμού της κοινωνικοποίησης, είναι αντιφατικό (τα μέλη των κοινωνιών αυτού του τύπου ενστερνίζονται ταυτόχρονα, πρότυπα συμπεριφοράς τα οποία αφορούν το παρελθόν , το παρόν και το μέλλον της συγκεκριμένης κοινωνίας). Αποτέλεσμα οι διάφορες μορφές ψύχωσης (όπως π.χ η σχιζοφρένεια) είναι τρόποι συμπεριφοράς που προέρχονται από βιώματα που εμποδίζουν το άτομο να ολοκληρώσει την προσωπικότητά του (αυτοπραγμάτωση) στις συγκεκριμένες κοινωνικές δομές.[6]
Με βάση αυτή τη προσέγγιση, η εμφάνιση ψυχικών διαταραχών είναι έντονη σε πληθυσμούς προσφύγων και μεταναστών, οι οποίοι εξαναγκάζονται να συμβιώσουν σε κοινότητες που κυριαρχούν πολιτιστικά πρότυπα διαφορετικά από αυτά του πολιτισμού, που ενσωμάτωσαν σε παιδική, εφηβική και νεανική ηλικία. Σχετικό εύρημα που επιβεβαιώνει την ύπαρξη ψυχικών διαταραχών σε μετανάστες, αφορά έρευνα του 1976 σε Έλληνες μετανάστες στη Νέα Υόρκη στο Μαδιανός 2000.[9]
Το βασικό κριτήριο κατάταξης μιας συμπεριφοράς στις ψυχικές διαταραχές με βάση τα πιο πάνω είναι ο μεγάλος βαθμός απόκλισης από το στατιστικό κριτήριο της μέσης συμπεριφοράς. Προϋπόθεση είναι ότι αυτά τα άτομα είναι σχετικά λίγα και έχουν διαγνωστεί "κλινικά".[10]
Ψυχοκοινωνική Προσέγγιση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η οικογένεια, ως πρωτογενής φορέας κοινωνικοποίησης, αναπαράγει τα αντιφατικά πολιτιστικά πρότυπα των βιομηχανικών κοινωνικών. Στα πλαίσια της οικογένειας δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στο φαινόμενο του διπλού μηνύματος (double bind) μεταξύ μητέρας και μελλοντικού σχιζοφρενούς, η οποία μητέρα με την αντιφατική και αμφιθυμική συμπεριφορά της δημιουργεί "προβληματικά" πρότυπα συμπεριφοράς, στα οποία δυσκολεύεται να ανταποκριθεί το παιδί της.[6]
Υπαρξιακή - Φαινομενολογική Προσέγγιση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Αντίθετα με τις κλασσικές προσεγγίσεις οι οποίες αντιμετωπίζουν την ψύχωση ως είτε ως βιολογική είτε ως κοινωνιο-ψυχολογική αποτυχία του πάσχοντα να προσαρμοστεί στην εξωτερική πραγματικότητα και ταυτόχρονα αποτυχία (ανικανότητα) να παρατηρεί και να κρίνει τον εαυτό του, η προσέγγιση αυτή δίνει έμφαση στο βαθμό κατά τον οποίο ο πάσχοντας συμμορφώνεται ή διαφοροποιείται από την συμπεριφορά συγκεκριμένου προσώπου (π.χ. θεραπευτής) το οποίο πρόσωπο σε συγκεκριμένη κοινωνία και χρονική περίοδο θεωρείται "υγιές".[11]
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ «Schizophrenia, schizotypal and delusional disorders (F20-F29)». ICD-10 Version:2010. World Health Organization.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 http://www.klimaka.org.gr/js/index.php/homepage-psyxiki-geia/mental-illnesses/psychosis «Κλίμακα» Check
|url=value (βοήθεια). Ανακτήθηκε στις Απρίλιος 5, 2016.[νεκρός σύνδεσμος] - ↑ Kaplan· Sadock's (2007). Ζέρβας, επιμ. Εγχειρίδιο Κλινικής Ψυχιατρικής. Αθήνα: Ιατρικές Εκδόσεις Λίτσας. σελ. 50. ISBN 978-960-372-115-4.
- ↑ Weinberg, κ (1972). Λεξικό Κοινωνικών Επιστημών. Αθήνα: Ελληνική Παιδεία. σελ. 1094-1095.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 Lempepiere· Feline (1995). Α΄Εγχειρίδιο Ψυχιατρικής Ενηλίκων. Αθήνα: Παπαζήση. σελ. 236-245. ISBN 960-7081-53-6.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 Ρασιδάκι, Ν (1979). Στοιχεία Ψυχιατρικής. Αθήνα: ΜωραΪτου - Σιδέρη. σελ. 56-57 & 71-72.
- ↑ (στα αγγλικά) Table 3.20, DSM-IV to DSM-5 Psychotic Disorders. 2016-06. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK519704/table/ch3.t20/.
- ↑ Πανκόφ, Γκιζέλα (2004). Συνοδινού, Κλαίρη, επιμ. Ο ΄Ανθρωπος και η Ψύχωσή του. Αθήνα: Καστανιώτη. σελ. 38. ISBN 960-03-3798-5.
- ↑ Μαδιανός, Μιχάλης (2000). Κοινοτική Ψυχιατρική και Κοινωτική Ψυχική Υγειινή. Αθήνα: Καστανιώτη. σελ. 39-41. ISBN 960-03-2868-4.
- ↑ Μαδιανός, Μ (2000). Εισαγωγή στη Κοινωνική Ψυχιατρική. Αθήνα: Καστανιώτη. σελ. 32. ISBN 978-960-03-4132-4.
- ↑ Laing, B (1975). Διχασμένος Εαυτός. Αθήνα: Καστανιώτη. σελ. 33. ISBN 960-03-0299-5.
Πηγές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Gelder, Michael G.; Mayou, Richard; Geddes, John (2005). Psychiatry. New York: Oxford University Press. p. 12. ISBN 978-0-19-852863-0.
- Murray, Robin; Hill, P.D. (Peter David); McGuffin, P. (Peter) (1997). The essentials of postgraduate psychiatr. Cambridge ; New York, NY, US: Cambridge University Press. p. 231. ISBN 978-0-521-57801-1.
- National Collaborating Centre for Mental Health (25 March 2009). "Schizophrenia: Full national clinical guideline on core interventions in primary and secondary care" (PDF). Retrieved 25 November2009.
- Leucht, S.; D. Arbter; R.R. Engel; W. Kissling; J.M. Davis (April 2009). "How effective are second-generation antipsychotic drugs? A meta-analysis of placebo-controlled trials" (PDF). Molecular Psychiatry. 14 (4): 429–447. doi:10.1038/sj.mp.4002136. PMID 18180760. Retrieved 24 March 2013.
- Rattehalli, R.D.; Jayaram, M.B.; Smith, M. (5 April 2010). "Risperidone Versus Placebo for Schizophrenia". Schizophrenia Bulletin. 36 (3): 448–449. doi:10.1093/schbul/sbq030. PMC 2879694 . PMID 20368309.