Χάβαρι Ηλείας

Χάβαρι
Χάβαρι Χάβαρι
Διοίκηση
Χώρα	Ελλάδα
Περιφέρεια	Δυτικής Ελλάδας
Δήμος	Ήλιδας, Δημοτική Κοινότητα Χαβαρίου Ηλείας
Δημοτική Ενότητα	Αμαλιάδας
Δημοτική Κοινότητα	Χαβαρίου
Γεωγραφία
Γεωγραφικό διαμέρισμα	Πελοποννήσου
Νομός	Ηλείας
Υψόμετρο	89 μέτρα
Έκταση	0,34
Πληθυσμός
Μόνιμος	899
Έτος απογραφής	2021
Πληροφορίες
Ταχ. κώδικας	270 59
Τηλ. κωδικός	2622

Το Χάβαρι (και του Χάβαρη, παλιότερα) είναι χωριό, που βρίσκεται επί της επαρχιακής οδού Αμαλιάδας-Σιμόπουλου, σε απόσταση 8χλμ. από την Αμαλιάδα και σε υψόμετρο 89 μέτρων. Πρόκειται για ένα από τα κεντρικά και όμορφα χωριά της περιοχής γύρω από την Αμαλιάδα. Το Χάβαρι από το 1997, σύμφωνα με το νόμο Καποδίστρια, έγινε δημοτικό διαμέρισμα και ανήκει στο Δήμο Αμαλιάδας ενώ από το 2010 αποτελεί την έδρα της ομώνυμης Τοπικής Κοινότητας της Δημοτικής Ενότητας Αμαλιάδας του καλλικρατικού Δήμου Ήλιδας.

Δημογραφική εξέλιξη

Η δημογραφική εξέλιξη του πληθυσμού του χωριού είναι η εξής:

1879	1889	1896	1907	1914	1920	1928	1940	1951	1961	1971	1981	1991	2001	2011
366	690	850	1.184	1.596	1.617	1.973	2.219	2.158	2.021	1.707	1.431	1.392	1.279	1.183

Ιστορία

Πρώτοι οικιστές-Ονομασία

Ιστορικά το χωριό δημιουργήθηκε στα μισά του 19ου αιώνα από τους Λασταίους, Αγριδαίους και Καμενιτσιώτες της Αρκαδίας που ξεκίνησαν ως τσοπάνηδες που ξεχείμαζαν τα κοπάδια τους στην περιοχή και ως εργάτες γης. Οι τσοπάνηδες εγκαθίστανται σε τέσσερις λόφους με μεγάλους βοσκότοπους και δημιουργούνται τρεις συνοικισμοί με τις επωνυμίες Ντανασαίικα, Ραμπαβιλαίικα, Σιαχαμαίικα. Οι Λασταίοι έρχονταν εδώ του Αγ. Δημητρίου (26 Οκτ.) ή Αγ. Φιλίππου (14 Νοεμ.) και έφευγαν για τη Λάστα του Αγ. Κων/νου (21 Μαΐου). Μετέπειτα οι συνοικισμοί ενώνονται και δημιουργείται το Χάβαρι, έτσι ονομαζόταν η τοποθεσία, και η εκεί πηγή Χαβαρόβρυση. Η ονομασία Χάβαρι ήταν από πριν γνωστή και σύμφωνα με μια εκδοχή οφείλεται στα «χάβαρα», δηλ. τα θαλασσινά κοχύλια που βρίσκονταν στην περιοχή. Σύμφωνα όμως και με την Ακαδημία Αθηνών η ονομασία Χάβαρι είναι ανθρωπονυμικό, δηλ. οφείλεται μάλλον στο επώνυμο «Χάβαρης» κάποιου που ζούσε εκεί πολύ παλιότερα. Ειρήσθω εν παρόδω ότι, havari στα Τουρκικά σημαίνει «απόστολος».

Ανάπτυξη του χωριού

Γύρω στο 1870 άρχισαν να μένουν μόνιμα στο Χάβαρι όλο και περισσότεροι Λασταίοι και Αγριδαίοι. Αιτία ήταν η άνοδος της τιμής της σταφίδας λόγω καταστροφής της σταφίδας στη Γαλλία. Οι Χαβαραίοι λοιπόν που είχαν φυτέψει σταφίδες στην περιοχή από τα προηγούμενα χρόνια, εκμεταλλεύτηκαν το γεγονός και κέρδιζαν αρκετά χρήματα. Στα μέσα της δεκαετίας του 1890 εμφανίστηκε η μετανάστευση για Αμερική. Υπολογίζεται ότι μέχρι το 1910 είχαν φύγει για Αμερική περίπου 150 κάτοικοι. Το 1903 οι κάτοικοι έφτιαξαν το νεκροταφείο του χωριού στον ψηλότερο λόφο της περιοχής. Την 1η Οκτωβρίου 1903 ιδρύθηκε Ταχυδρομείο. Το Μάιο του 1908 ιδρύθηκε και Τηλεφωνείο.

Ο σεισμός του 1909

Τη νύχτα της 1ης προς 2α Ιουλίου 1909 έγινε στην περιοχή καταστρεπτικός σεισμός που κατέστρεψε όλο το χωριό. Οι νεκροί ήταν 25 ενώ οι τραυματίες περισσότεροι. ο γεωλόγος που εξέτασε το έδαφος υπέδειξε καταλληλότερο έδαφος για να ξανακτιστεί το χωριό τη θέση Μηλίτσες 1 χμ. νοτιότερα του παλιού. Έτσι λοιπόν μετά από σχεδιαγράμματα μηχανικών χτίστηκε το χωριό στη θέση που είναι σήμερα και με σχέδιο πόλης. Το κάθε οικοδομικό τετραγωνο διαιρέθηκε σε οικόπεδα, όπου εν συνεχεία δώθησαν με παραχωρητήρια του Ελληνικού κράτους στους κατοίκους του χωριού. Ο παλιός οικισμός ονομάστηκε Παλιοχάβαρι η Παλιοχωρι. Στο επικεντρο του σεισμου εχει τοποθετηθει μαρμαρινη πλακα για να θυμιζει στους γηραιοτερους και να μαθαινουν οι νεοτεροι. Το μόνο που σώζεται μεχρι και σημερα ειναι το Τρανο Πηγαδι, (Τρανο λογω του μεγεθους του). Συμφωνα με δοξασιες η ανυπαντρη κορη που θα κοιτουσε στον πυθμενα του, θα εβλεπε τον αντρα που θα παντρευοταν. Τελος σε μικρη αποσταση απο το επικεντρο του σεισμου, εχει κατασκευαστει μνημειο για τους νεκρους εκεινης της μοιραιας νυχτας.

Χρονολόγιο

• Το 1912 ιδρύθηκε η Κοινότητα Χαβαρίου με το ΦΕΚ 256Α της 28/08/1912. Την ίδια χρονιά ιδρύθηκε ο Γεωργικός Πιστωτικός Συνεταιρισμός Χαβαρίου.
• Το Σεπτέμβρη του 1928 ιδρύθηκε Σταθμός Χωροφυλακής ο οποίος λειτουργούσε μέχρι πριν από λίγα χρόνια.
• Τον Ιούλιο του 1930 ιδρύθηκε και Τηλεγραφείο. Την ίδια χρονιά με δαπάνη 450.000 δρχ. το Χάβαρι απέκτησε 20 βρύσες με τρεχούμενο πόσιμο νερό σε διάφορα σταυροδρόμια του χωριού.
• Το 1955 ιδρύθηκε Αγροτικό Ιατρείο το οποίο λειτουργεί μέχρι σήμερα. Το 1955 επίσης φτιάχτηκε το γήπεδο του χωριού και το 1956 το καινούριο νεκροταφείο.
• Το 1957 στήθηκε το Ηρώο στο γήπεδο του χωριού το οποίο αργότερα μεταφέρθηκε και σήμερα βρίσκεται στην πλατεία.
• Το 1969 ιδρύθηκε η Κοινοτική Βιβλιοθήκη.
• Το 1972 τσιμεντοστρώθηκαν ένας-δυο δρόμοι του χωριού, ενώ σήμερα όλοι είναι στρωμένοι με άσφαλτο ή τσιμέντο.
• Το 1976 ιδρύθηκε Αγροτικός Σύλλογος.
• Το 1990 έγιναν τα εγκαίνια του Μπεκιάρειου Πνευματικού Κέντρου, το οποίο έχει μεγάλη αίθουσα εκδηλώσεων. Σ’ αυτό στεγάζονται το γραφείο του προέδρου του τοπ. Συμβουλίου Χαβαρίου, η βιβλιοθήκη και το Αγροτικό Ιατρείο. Το κτίριο έγινε με δωρεά του Χρύσανθου Μπεκιάρη, αποστρ. Αστυνομικού Δ/ντή της Αστυνομίας Πόλεων καθώς και του γιατρού Γεωργίου Κωνσταντόπουλου.
• Στο προαύλιο της εκκλησίας της Αγ. Τριάδας κατασκευάστηκε το 1994 το Μπιλιάνειο Πνευματικό Κέντρο το οποίο δημιουργήθηκε από δωρεές Χαβαραίων μεταναστών της Αμερικής αλλά και άλλων χωρών τα οποία συγκέντρωσε ο Νικόλαος Μπιλιάνης.

Εκκλησίες-ξωκλήσια

Το 1870 κτίστηκε η πρώτη εκκλησία, ο Αγ. Γεώργιος στο σημείο που είναι και σήμερα. Το 1880 κτίστηκε μεγαλύτερη αλλά κάηκε στις 6 Δεκεμβρίου 1892. Διορθώθηκε όμως και το 1906 χτίστηκε και το καμπαναριό της. Στις 26/9/1929 ετέθη ο θεμέλιος λίθος της Αγ. Τριάδας και στις 26/9/1934 έγιναν τα θυρανοίξια της εκκλησίας. Η Αγ. Τριάδα είναι βυζαντινού ρυθμού και ίδιου μεγέθους με τον Άγιο Τρύφωνα Αμαλιάδας.

Στο χωριό υπάρχουν πολλά ξωκλήσια: Αγ. Παρασκευής, Αγ. Θεοδώρων, Αγ. Νικολάου, Αγ. Κυριακής, Αγ. Μαρίνας και του Προφήτη Ελισαίου, δίπλα στον Ελισαίο (Γκουρλέσα) ποταμό.

Οικονομία

Οι κάτοικοι ασχολούνται με τη γεωργία (ελιές, σταφίδες παλαιότερα, κηπευτικά, δημητριακά κ.ά.) και την κτηνοτροφία. Παράλληλα υπάρχουν μονάδες επεξεργασίας αγροτικών και κτηνοτροφικών προϊόντων. Λειτουργούν 3 ελαιοτριβεία, 2 τουρσοποιεία και 1 τυροκομείο. Ένας μεγάλος αριθμός κατοίκων εργάζεται στην Αμαλιάδα σε διάφορα επαγγέλματα.

Εκπαίδευση

Το πρώτο σχολείο φαίνεται ότι ξεκινά τη λειτουργία του το 1890 ως Ιδιωτικό Σχολείο Αρρένων και στεγαζόταν στο Παλιό Σχολειό του Ραμπαβίλλα κοντά στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου. Το 1892 ιδρύεται το Δημόσιο Δημοτικό Σχολείο Αρρένων και λειτουργεί ως 1/θ ώσπου γίνεται 2/θ το 1896. Το 1905 ιδρύεται Σχολείο Θηλέων που συστεγάζεται στο Σχολειό Ραμπαβίλλα. Το 1929, έτος μικτοποίησης των σχολείων, το σχολείο μεταφέρεται στο νέο οικισμό, προάγεται σε 4/θ και έτσι λειτουργεί ως το 1962. Το 1935 ιδρύεται και δεύτερο σχολείο, στον συνοικισμό του Αγίου Γεωργίου. Τελικά τα δυο Σχολεία συγχωνεύονται και το 1967 στεγάζονται σε νέο διδακτήριο. Η θεμελίωση του διδακτηρίου έγινε το 1943 και η αποπεράτωσής του το 1967. Το διδακτήριο είναι αντισεισμικής κατασκευής, με μεγάλο προαύλιο. Το Δημοτικό Σχολείο είναι 6/θ. Το σχολικό έτος 1999-2000 αριθμούσε 62 μαθητές. Στο Χάβαρι λειτουργεί Παιδικός Σταθμός και Νηπιαγωγείο. Από το 1977 στο χωριό λειτουργεί και Γυμνάσιο, το οποίο από το 1996 στεγάζεται σε νέο κτίριο.

Πηγές

• Αποτελέσματα της Απογραφής Πληθυσμού-Κατοικιών 2011 που αφορούν στο Μόνιμο Πληθυσμό της Χώρας, Εφημερίδα της Κυβερνήσεως της Ελληνικής Δημοκρατίας, τχ. 2ο, φ. 3465 (28 Δεκεμβρίου 2012)
• Ε.Σ.Υ.Ε. - Μόνιμος Πληθυσμός της Ελλάδος. Απογραφή 2001, Αθήνα 2004. ISBN 960-86704-8-9.
• Μιχαήλ Γεωργ. Δημητρόπουλος (Μιχαλάκος), Το Χάβαρι και οι Χαβαραίοι: Ιστορία, λαογραφική θεώρηση της καθημερινής και κοινωνικής ζωής των Χαβαραίων, έθιμα, προλήψεις, καλλιέργειες, οικονομία (1845-1991), Πάτρα 1991.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Ε.Ε.Τ.Α.Α. - Διοικητικές μεταβολές Χαβαρίου Ηλείας, eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 10/09/2016.
• Ε.Ε.Τ.Α.Α. - Διοικητικές μεταβολές Κοινότητας Χαβαρίου Ηλείας, eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 10/09/2016.
• Επίσημη ιστοσελίδα Δήμου Αμαλιάδας Αρχειοθετήθηκε 2004-09-24 στο Wayback Machine.
• Ιστοσελίδα σχετική με το Χάβαρι