Βιολοντσέλο
 |
Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν. |
Το βιολοντσέλο ή, απλούστερα, τσέλο, είναι έγχορδο μουσικό όργανο που παίζεται με δοξάρι (μερικές φορές χρησιμοποιείται και ως νυκτό όργανο). Ανήκει στην οικογένεια των Βιολοειδών οργάνων. Έχει τέσσερις χορδές (από τη χαμηλότερη: ντο, σολ, ρε, λα), όπως και τα υπόλοιπα έγχορδα της οικογένειας και τονίζεται σε καθαρές πέμπτες. Έχει τις ίδιες χορδές με την βιόλα, αλλά χαμηλότερες κατά μία οκτάβα. Η μουσική για το βιολοντσέλο γράφεται γενικά στο κλειδί του μπάσου, με το κλειδί τενόρου και το κλειδί πρίμων που χρησιμοποιούνται για περάσματα υψηλότερης εμβέλειας.
Παίζεται από τσελίστα ή βιολοντσελίστα, απολαμβάνει ένα μεγάλο σόλο ρεπερτόριο με και χωρίς συνοδεία, καθώς και πολλά κοντσέρτα. Ως σόλο όργανο, το τσέλο χρησιμοποιεί όλο το φάσμα του, από μπάσο έως σοπράνο, και σε μουσική δωματίου όπως κουαρτέτα εγχόρδων και το τμήμα εγχόρδων της ορχήστρας, παίζει συχνά το μπάσο, όπου μπορεί να ενισχυθεί μια οκτάβα χαμηλότερα από τα κοντραμπάσα. Η μουσική μπάσο της εποχής του Μπαρόκ συνήθως προϋποθέτει ένα τσέλο, βιόλα ντα γκάμπα ή φαγκότο ως μέρος της ομάδας basso continuo μαζί με χορδιακά όργανα όπως εκκκλησιαστικό όργανο, τσέμπαλο, λαούτο ή θεόρμπο. Τα τσέλα βρίσκονται σε πολλά άλλα σύνολα, από σύγχρονες κινεζικές ορχήστρες μέχρι συγκροτήματα ροκ με τσέλο.
Ο τσελίστας, είναι πάντα καθιστός, τοποθετεί το βιολοντσέλο ανάμεσα στα πόδια του και το στηρίζει στο έδαφος με τη βοήθεια μίας ρυθμιζόμενης μεταλλικής ράβδου στήριξης. Πρόγονος του βιολοντσέλου είναι η βιόλα ντα γκάμπα, την οποία ο εκτελεστής συγκρατούσε ανάμεσα στις γάμπες του.
Το βιολοντσέλο έχει ένα πλούσιο και δυνατό ήχο. Είναι ένα απο τα πιο βασικά όργανα τόσο στη μουσική δωματίου όσο και στη συμφωνική ορχήστρα. Το σκάφος του (το ξύλινο σώμα) έχει μήκος 75 εκ. ενώ οι χορδές του είναι πιο παχιές από του βιολιού και της βιόλας και χρησιμοποιείται συνήθως μαζί με το Κοντραμπάσο για να παίξει τις μπάσες νότες ενός μουσικού έργου, λόγω όμως της μεγάλης μουσικής του έκτασης, είναι εξίσου αξιόλογο και ως σόλο όργανο.
Το βιολοντσέλο πρωτοεμφανίστηκε στην Ευρώπη στα μέσα του 16ου αι. και αρχικά ονομαζόταν βιολοντσίνο. Κατά καιρούς υπέστη πολλές τροποποιήσεις, ενώ στον Στραντιβάρι οφείλεται κυρίως ο καθορισμός του οριστικού τύπου και των διαστάσεων του βιολοντσέλου που είναι διπλό σε μέγεθος από τη βιόλα. Η άνοδος του οργάνου άρχισε στην Ιταλία τον 17o αι., με τον Μπαχ και τις Σουίτες του για σόλο βιολοντσέλο και σταδιακά άρχισαν να ανακαλύπτονται οι τεχνικές και οι εκφραστικές δυνατότητές του. Με τον ρομαντισμό, το βιολοντσέλο πήρε ξεχωριστή θέση στην ορχήστρα ως στοιχείο αυτόνομο, στο οποίο οι συνθέτες εμπιστεύονταν ορισμένα χαρακτηριστικά μουσικά θέματα ενώ έπαιξε αξιόλογο ρόλο και ως βασικός συντελεστής του κουαρτέτου εγχόρδων.
Ο Μπετόβεν, οι ρομαντικοί και ιδιαίτερα ο Βάγκνερ, συνέτειναν στην πλήρη ανεξαρτησία του και έγραψαν ειδικά έργα γι αυτό (Κοντσέρτα, Σονάτες Σονατίνες κ.ά), και το χρησιμοποίησαν στα είδη της μουσικής δωματίου, ισότιμα με το βιολί.
Ετυμολογία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το όνομα τσέλο προέρχεται από την κατάληξη του ιταλικού violoncello,[1] που σημαίνει «μικρό Βιολόνε». Το Βιολόνε ("μεγάλη βιόλα") ήταν ένα μεγάλου μεγέθους μέλος της οικογένειας των Βιόλ (viola da gamba) ή της οικογένειας βιολιών (viola da braccio). Ο όρος «βιολόνε» σήμερα αναφέρεται συνήθως στο πιο χαμηλόφωνο όργανο των βιόλ, μια οικογένεια έγχορδων οργάνων που έφυγε από τη μόδα γύρω στα τέλη του 17ου αιώνα στις περισσότερες χώρες εκτός από την Αγγλία και, ιδιαίτερα, τη Γαλλία, όπου επέζησαν άλλον μισό αιώνα πριν η οικογένεια των πιο δυνατών βιολιών ευνοηθεί και σε εκείνη τη χώρα. Στις σύγχρονες συμφωνικές ορχήστρες, είναι το δεύτερο μεγαλύτερο έγχορδο όργανο (το κοντραμπάσο είναι το μεγαλύτερο). Έτσι, το όνομα «βιολοντσέλο» περιείχε τόσο το επαυξητικό «-one» («μεγάλο») όσο και το υποκοριστικό «-τσέλο» («μικρό»). Μέχρι το γύρισμα του 20ού αιώνα, είχε γίνει συνηθισμένο να συντομεύεται το όνομα σε 'τσέλο, με την απόστροφο να δείχνει το στέλεχος που λείπει.[2] Είναι πλέον σύνηθες να χρησιμοποιείται "τσέλο" χωρίς απόστροφο ως πλήρης ονομασία.[2] Το Viol προέρχεται από τη ρίζα viola, η οποία προήλθε από το μεσαιωνικό λατινικό vitula, που σημαίνει έγχορδο όργανο.
Γενική περιγραφή
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Τονισμός
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Τα τσέλο τονίζονται σε πέμπτες, ξεκινώντας με την Ντο 2 (δύο οκτάβες κάτω από την μεσαία Ντο), ακολουθούμενο από την Σολ 2, την Ρε 3 και μετά την Λα 3. Κουρδίζεται στα ίδια ακριβώς διαστήματα και χορδές με τη βιόλα, αλλά μια οκτάβα χαμηλότερα. Παρόμοια με το κοντραμπάσο, το τσέλο έχει μια ακίδα που στηρίζεται στο πάτωμα για να υποστηρίξει το βάρος του οργάνου. Το βιολοντσέλο συνδέεται στενότερα με την ευρωπαϊκή κλασική μουσική. Το όργανο είναι μέρος της τυπικής ορχήστρας, ως μέρος του τμήματος εγχόρδων, και είναι η μπάσα φωνή του κουαρτέτου εγχόρδων (αν και πολλοί συνθέτες του δίνουν και μελωδικό ρόλο), καθώς και μέρος πολλών άλλων ομάδων δωματίου.
Έργα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ανάμεσα στα πιο γνωστά έργα μπαρόκ για το βιολοντσέλο είναι οι έξι ασυνόδευτες σουίτες του Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ. Άλλα σημαντικά έργα περιλαμβάνουν Σονάτες και Κοντσέρτα του Αντόνιο Βιβάλντι και σόλο σονάτες των Φραντζέσκο Τζεμινιάνι και Τζιοβάνι Μπονοντσίνι. Ο Ντομένικο Γκαμπριέλι ήταν ένας από τους πρώτους συνθέτες που αντιμετώπισε το τσέλο ως σόλο όργανο. Ως όργανο basso continuo basso continuo το τσέλο μπορεί να χρησιμοποιήθηκε σε έργα των Φραντσέσκα Τσακίνι (1587–1641), Μπάρμπαρα Στρότσι (1619–1677) με κομμάτια όπως Il primo libro di madrigali, ανά 2–5 voci e basso continuo, όπ. 1 και της Ελίζαμπεθ Ζακουέ ντε λα Γκιέρ (1665–1729) που έγραψε έξι σονάτες για βιολί και μπάσο συνεχές. Το παλαιότερο γνωστό εγχειρίδιο για την εκμάθηση του βιολοντσέλου, το Principij da imparare a suonare il violoncello e con 12 Toccate a solo (πριν από το 1753) του Φραντζέσκο Σουπρίανι[3] χρονολογείται από αυτή την εποχή. Όπως υποδηλώνει ο τίτλος του έργου, περιέχει 12 τοκάτα για σόλο τσέλο, που μαζί με τις Σουίτες Τσέλο του Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ, είναι μερικά από τα πρώτα έργα αυτού του τύπου.
Από την κλασική εποχή ξεχωρίζουν τα δύο κοντσέρτα του Τζόσεφ Χάιντν σε ντο μείζονα και ρε μείζονα, όπως και οι πέντε σονάτες για βιολοντσέλο και πιάνοφόρτε του Λούντβιχ βαν Μπετόβεν, που καλύπτουν τις τρεις σημαντικές περιόδους της συνθετικής του εξέλιξης. Άλλα εξαιρετικά παραδείγματα περιλαμβάνουν τα τρία Concerti του Καρλ Φίλιπ Εμάνουελ Μπαχ και σονάτες των Φλάκτον, Μποίσμόρτιερ και Λουίτζι Μποτσκερίνι. Ένα Divertimento για πιάνο, κλαρινέτο, βιόλα και βιολοντσέλο είναι μεταξύ των σωζόμενων έργων της Δούκισσας Άννας Αμαλίας του Brunswick-Wolfenbüttel (1739–1807).
Γνωστά έργα της ρομαντικής εποχής περιλαμβάνουν το Κοντσέρτο του Ρόμπερτ Σούμαν, το κονσέρτο του Αντονίν Ντβοράκ, το πρώτο κονσέρτο Camille Saint-Saëns, καθώς και οι δύο σονάτες και το Διπλό Κοντσέρτο του Γιοχάνες Μπραμς. Μια ανασκόπηση των συνθέσεων για βιολοντσέλο της ρομαντικής εποχής πρέπει να περιλαμβάνει τον Γερμανό συνθέτη Φάννυ Μέντελσον (1805–1847) που έγραψε το Fantasia σε Σολ ελάσσονα για τσέλο και πιάνο, [4] και ένα Capriccio σε λα-δίεση για βιολοντσέλο.[5]
Οι συνθέσεις από τα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ού αιώνα περιλαμβάνουν τρεις σονάτες για βιολοντσέλο (συμπεριλαμβανομένης της Σονάτας για βιολοντσέλο σε ντο ελάσσονα που γράφτηκε το 1880) από την Νταμ Έθελ Σμιθ (1858–1944), το Κοντσέρτο για βιολοντσέλο σε μι ελάσσονα, το Κοντσέρτο για βιολοντσέλο του Κλοντ Ντεμπυσσύ και τη Σονάτα για Πιάνο και ασυνόδευτες σονάτες για τσέλο από τους Ζολτάν Κοντάλι και Πωλ Χίντερμιθ. Κομμάτια που περιλαμβάνουν τσέλο γράφτηκαν από την ιδρύτρια του Αμερικανικού Μουσικού Κέντρου Μάριον Μπάουερ (1882–1955) (δύο τρίο σονάτες για φλάουτο, τσέλο και πιάνο) και τη Ρουθ Κρώφορντ Σίγκερ (1901–1953) (Διαφωνική σουίτα Νο. 2 για φαγκότο και τσέλο).
Η ευελιξία του βιολοντσέλου το έκανε δημοφιλές σε πολλούς συνθέτες αυτής της εποχής, όπως ο Σεργκέι Προκόφιωφ, ο Ντμίτρι Σοστάκοβιτς, ο Μπέντζαμιν Μπρίτεν, ο Γκιόργκι Λιγκέτι, ο Βίτολντ Λουτοσλάβσκι και ο Χένρι Ντουτιλώφ. Η Πολωνή συνθέτρια Γκραζύνα Μπάτσεβιτς (1909–1969) έγραφε για βιολοντσέλο στα μέσα του 20ού αιώνα με το Κοντσέρτο Νο. 1 για βιολοντσέλο και ορχήστρα (1951), Κοντσέρτο Νο. 2 για βιολοντσέλο και ορχήστρα (1963) και το 1964 συνέθεσε το Κουαρτέτο της για τέσσερα βιολοντσέλο.
Στη δεκαετία του 2010, το όργανο βρίσκεται στη δημοφιλή μουσική, αλλά χρησιμοποιήθηκε πιο συχνά στη μουσική ποπ και ντίσκο της δεκαετίας του 1970. Σήμερα εμφανίζεται μερικές φορές σε ηχογραφήσεις ποπ και ροκ, παραδείγματα των οποίων σημειώνονται αργότερα σε αυτό το άρθρο. Το τσέλο έχει επίσης εμφανιστεί σε μεγάλες παραστάσεις hip-hop και R&B, όπως η εμφάνιση των τραγουδιστών Rihanna και Ne-Yo το 2007 στα American Music Awards.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Βιολοντσέλο, λήμμα στον ιστότοπο www.classical-orchestra.gr
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ «Definition of VIOLONCELLO». www.merriam-webster.com (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 28 Οκτωβρίου 2021.
- ↑ 2,0 2,1 «The Countess of Stanlein Restored.(violoncello owned by Bernard Greenhouse is restored) - Harper's Magazine | Encyclopedia.com». web.archive.org. 8 Ιανουαρίου 2009. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Ιανουαρίου 2009. Ανακτήθηκε στις 28 Οκτωβρίου 2021.
- ↑ Valerie Walden (2004). One Hundred Years of Violoncello. Cambridge University Press.
- ↑ Congress, The Library of. «Hensel, Fanny Mendelssohn, 1805-1847. Fantasia, cello, piano, G minor - LC Linked Data Service: Authorities and Vocabularies | Library of Congress, from LC Linked Data Service: Authorities and Vocabularies (Library of Congress)». id.loc.gov. Ανακτήθηκε στις 31 Οκτωβρίου 2021.
- ↑ «Felix & Fanny Mendelssohn: Works for Cello and Piano review | Erica Jeal's classical album of the week». the Guardian (στα Αγγλικά). 22 Αυγούστου 2019. Ανακτήθηκε στις 31 Οκτωβρίου 2021.
