Σύστημα επιβράβευσης

Παραδείγματα Κύριων Ανταμοιβών
</img> </br>Νερό </br></img> </br> Σεξουαλικότητα	</img> </br> Τροφή </br></img> </br> Γονική μέριμνα

Το σύστημα ανταμοιβής/ενίσχυσης, ή αλλιώς ηδονικό σύστημα, είναι ένα θεμελιώδες λειτουργικό σύστημα των θηλαστικών το οποίο βρίσκεται εντός του εγκεφάλου κατά μήκος της έσω τηλεγκεφαλικής δεσμίδας.

Το συγκεκριμένο σύστημα «αμοιβών» αποτελεί αδιάσπαστο κομμάτι για την επιβίωση, καθώς παρέχει τα απαραίτητα κίνητρα για την πραγματοποίηση κατάλληλων ενεργειών ή προσαρμοσμένων συμπεριφορών, καθιστώντας δυνατή τη διατήρηση του ατόμου και του είδους (ανάληψη ρίσκου κινδύνου απαραίτητου για την επιβίωση, αναζήτηση τροφής, αναπαραγωγή, αποφυγή των κινδύνων κ.λπ.) .

Ειδικότερα, το αναφερόμενο σύστημα αποτελείται από τρεις συνιστώσες:

1. Valence (δύναμη πρόκλησης/θετικό ή αρνητικό πρόσημο), η οποία αντιστοιχεί στην ευχαρίστηση που προκαλείται από τις «επιβραβεύσεις», ή τη δυσαρέσκεια που προκαλείται από τις «τιμωρίες»∙
2. Κίνητρο επίτευξης, η οποία αντιστοιχεί στο κίνητρο για να κερδίσει κανείς την «επιβράβευση» ή για να αποφύγει την «τιμωρία»∙
3. Συνειρμική μάθηση, η οποία αντιστοιχεί στη μάθηση που επιτυγχάνεται γενικά με την οροεξάρτηση/conditioning, δηλαδή την παρατηρούμενη αλλαγή στη συμπεριφορά που εξαρτάται από τις συνθήκες, δηλαδή conditions, του ατόμου.

Ορισμένες ψυχοτρόπες ουσίες, όπως το αλκοόλ, η νικοτίνη ή τα οπιοειδή, δρουν απευθείας σε αυτό το σύστημα όταν καταπίνονται, εισπνέονται ή εγχέονται στον οργανισμό. Η δυσλειτουργία του συστήματος ενίσχυσης θα ήταν η αιτία διαταραχών συμπεριφοράς (διατροφή, ενσυναίσθηση, κ.λπ.) ή εξάρτησης από ουσίες (ψυχοτρόπα φάρμακα) και καταστάσεις (τζόγος, σεξ, πορνογραφία, βιντεοπαιχνίδια κ.λπ.).

Πειράματα έδειξαν την ύπαρξή του χρυσόψαρα, φώκαινες, περιστέρια, αρουραίους, γάτες, πίθηκους και ανθρώπους, υποδηλώνοντας ότι υπάρχει στα περισσότερα σπονδυλωτά, όπως τα ψάρια, τα πουλιά και τα θηλαστικά .

Ορισμοί και ετυμολογία

Η χρήση τροφής ως ανταμοιβή είναι μια κοινή τεχνική για την εκπαίδευση ενός ζώου.

Υπάρχουν διάφορες εκφράσεις για τον προσδιορισμό του φαινομένου της «ανταμοιβής»: «ενίσχυση», «συντελεστική εξαρτημένη μάθηση» ή αλλιώς «instrumental conditionning», «νόμος του αποτελέσματος», «σύστημα ανταμοιβής», «ανταμοιβή» ή «διαδικασία ενίσχυσης». Οι ορισμοί αυτών των όρων δίνονται παρακάτω:

Ανταμοιβή. Ο όρος «ανταμοιβή» προσδιορίζει δύο έννοιες:

• η κατάσταση μάθησης, όπου μια συμπεριφορά γίνεται πιο συχνή επειδή έχει οδηγήσει σε ένα θετικό ερέθισμα (για παράδειγμα, ένας σκύλος πηδά πιο συχνά πάνω από ένα φράγμα εάν, κάθε φορά, δέχεται κροκέτα).
• το ίδιο το θετικό ερέθισμα (η κροκέτα).

Οι όροι «ανταμοιβή» και «τιμωρία» έχουν συχνή χρήση, καθώς γίνονται εύκολα κατανοητοί. Καθώς όμως έχουν πολιτιστική και ηθική χροιά, χρησιμοποιούμε επίσης τον όρο «ενίσχυση», που έχει μια πιο ουδέτερη σημασία, αλλά και πιο γενική και πρακτική.

Ενίσχυση. Οι «ενισχύσεις» αφορούν την εκμάθηση κινητικής μάθησης (Skinnerian conditioning, συντελεστική οροεξάρτηση ή συντελεστική εξαρτημένη μάθηση) και την εκμάθηση αυτόνομων αντιδράσεων (σιελόρροια, έμετος, ανόρθωση τριχών κ.λπ. που μαθαίνονται από την Pavlovian Conditioning ή την κλασική εξαρτημένη μάθηση). Ο όρος «ενίσχυση» υποδηλώνει δύο φαινόμενα:

• η αύξηση της συμπεριφοράς ή της αντίδρασης που έχει ενισχυθεί (το σάλιο του σκύλου του Pavlov όταν ακούει το κουδούνι)
• κατ' επέκταση, ορισμένοι ειδήμονες αποκαλούν επίσης «ενίσχυση» τη διαδικασία μάθησης που επιτρέπει την εμφάνιση ή την αύξηση της αντίδρασης [η συσχέτιση μεταξύ της τροφής (ερέθισμα χωρίς όρους) και του ήχου του κουδουνιού (ερέθισμα υπό όρους)].

Διακρίνουμε τις θετικές και τις αρνητικές ενισχύσεις:

• Οι θετικές (ή ορεκτικές) ενισχύσεις προκαλούν την επανάληψη της δραστηριότητας που πυροδότησε αυτές τις ορεκτικές ενισχύσεις. Οι θετικές ενισχύσεις, γενικά, γίνονται αντιληπτές συνειδητά ως αισθήσεις ευχαρίστησης(ανταμοιβή).
• Οι αρνητικές (ή αποτρεπτικές) ενισχύσεις προκαλούν διαφυγή ή αποφυγή της δραστηριότητας που πυροδότησε αυτές τις αποτρεπτικές ενισχύσεις. Οι αρνητικές ενισχύσεις, γενικά, γίνονται αντιληπτές συνειδητά ως συναισθήματα δυσαρέσκειας (τιμωρίας).