Σφαγή στο Πολυτεχνείο του Μόντρεαλ

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Σφαγή στο Πολυτεχνείο του Μόντρεαλ
Τιμητική πλάκα που αναφέρει τα ονόματα των θυμάτων
Ημερομηνία6 Δεκεμβρίου 1989
ΤοποθεσίαΜόντρεαλ, Κεμπέκ, Καναδάς
Αίτιααντιφεμινισμός
Θάνατοι14 με όπλο (συμπεριλαμβανομένου και του δράστη) και 1 με μαχαίρι
Τραυματισμοί14
Commons page Σχετικά πολυμέσα

H σφαγή στο Πολυτεχνείο (École Polytechnique) του Μόντρεαλ, επίσης γνωστή και ως η σφαγή του Μόντρεαλ, έγινε στις 6 Δεκεμβρίου 1989, στο Πολυτεχνείο του Μόντρεαλ στον Καναδά. Ο 25χρονος Marc Lépine, οπλισμένος με μια καραμπίνα και ένα μαχαίρι κυνηγιού, πυροβόλησε 28 άτομα, σκοτώνοντας 14 γυναίκες, πριν ο ίδιος αυτοκτονήσει.

Ξεκίνησε την επίθεση του, εισβάλλοντας σε μια αίθουσα του πανεπιστημίου, διαχωρίζοντας τις γυναίκες από τους άνδρες. Υποστηρίζοντας ότι "πολεμά τον φεμινισμό" και αποκαλώντας τις γυναίκες "ένα μάτσο φεμινίστριες", πυροβόλησε εννέα από αυτές, σκοτώνοντας τις έξι. Συνέχισε περνώντας από διαδρόμους, την καφετέρια και άλλη μια αίθουσα της σχολής, στοχεύοντας μόνο γυναίκες. Συνολικά, σκότωσε δεκατέσσερις γυναίκες, ενώ τραυμάτισε άλλες δέκα γυναίκες και τέσσερις άνδρες σε λιγότερο από 20 λεπτά πριν στρέψει το όπλο στον εαυτό του. Στο σημείωμα της αυτοκτονίας του επικαλέστηκε πολιτικά κίνητρα, υποστηρίζοντας ότι οι φεμινίστριες του κατέστρεψαν τη ζωή. Το σημείωμα περιλαμβάνει μια λίστα με 19 γυναίκες που ο Lépine θεωρούσε φεμινίστριες και προφανώς ήθελε να σκοτώσει.

Μετά την επίθεση, ανοίχτηκε δημόσιος διάλογος για την ερμηνεία των γεγονότων, τη σημασία τους, καθώς και για τα κίνητρα του Lépine. Πολλές φεμινιστικές ομάδες και δημόσιοι λειτουργοί έχουν χαρακτηρίσει τη σφαγή ως αντι-φεμινιστική επίθεση μίσους, η οποία είναι αντιπροσωπευτική της ευρύτερης κοινωνικής βίας κατά των γυναικών. Κατά συνέπεια, η επέτειος της σφαγής από τότε τιμάται ως Εθνική Ημέρα Μνήμης και Δράσης για τη Βία Κατά των Γυναικών. Άλλες ερμηνείες τονίζουν την κακοποίηση που υπέστη ο Lépine ως παιδί από τον πατέρα του, προτείνοντας ότι τα χτυπήματα που δέχτηκε ίσως του προκάλεσαν εγκεφαλική βλάβη, υποδηλώνοντας ότι η σφαγή ήταν απλά μια μεμονωμένη πράξη ενός τρελού, που δεν σχετίζεται με ευρύτερα κοινωνικά ζητήματα. Ακόμα, άλλοι σχολιαστές περιλαμβάνουν στις αιτίες τη βία στα ΜΜΕ, την αύξηση της φτώχειας, της απομόνωσης και της αποξένωσης στην κοινωνία και ιδιαίτερα στις κοινότητες των μεταναστών.

Το περιστατικό οδήγησε σε πιο αυστηρή νομοθεσία για την κατοχή όπλων στον Καναδά.

Χρονικό επίθεσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

oblique view of a long, modern building about 6 storeys high, with many windows and large main entrance
Εξωτερικό του École Polytechnique de Montréal.

Στις 6 Δεκεμβρίου του 1989, λίγο μετά τις 4 μμ, ο Marc Lépine έφτασε στο κτίριο που στεγάζει το École Polytechnique, μια πολυτεχνική σχολή που συνεργαζόταν με το πανεπιστήμιο του Μόντρεαλ, οπλισμένος με μια ημιαυτόματη καραμπίνα και ένα κυνηγετικό μαχαίρι. Είχε αγοράσει μια Ruger Mini-14 στις 21 Νοεμβρίου από ένα μαγαζί στο Μόντρεαλ, ισχυριζόμενος ότι θα τη χρησιμοποιούσε για κυνήγι. Ο Lépine γνώριζε καλά τη δομή του κτιρίου που στέγαζε το Πολυτεχνείο, αφού το είχε ήδη επισκεφθεί 7 φορές πριν το συμβάν.

Ο Lépine κάθισε για λίγο στο γραφείο της γραμματείας στον δεύτερο όροφο. Τον είδαν να ψαχουλεύει μανιωδώς μια πλαστική σακούλα που κρατούσε, χωρίς να μιλά σε κανέναν, ακόμα και όταν ένας υπάλληλος ρώτησε αν θα μπορούσε να τον βοηθήσει. Έφυγε από το γραφείο και περιφερόταν σε άλλα μέρη του κτιρίου, πριν μπει στην αίθουσα των μηχανολόγων μηχανικών στο δεύτερο όροφο, κατά τις 5:10 μμ. Στην αίθουσα βρίσκονταν περίπου εξήντα φοιτητές. Ο Lépine πλησίασε τον φοιτητή που έκανε παρουσίαση, ζήτησε από όλους να σταματήσουν ό,τι κάνουν και διέταξε τις γυναίκες και τους άνδρες να συγκεντρωθούν σε αντιδιαμετρικές πλευρές. Στην αρχή δεν κινήθηκε κανείς, πιστεύοντας ότι είναι ένα αστείο, μέχρι που πυροβόλησε στο ταβάνι.[1]

Ο Lépine ξεχώρισε τις εννέα γυναίκες από τους περίπου πενήντα άνδρες και διέταξε τους άνδρες του να φύγουν.[2] Μιλώντας στα γαλλικά, ρώτησε τις γυναίκες αν ήξεραν γιατί ήταν εκεί, και όταν μία φοιτήτρια απάντησε "όχι", είπε: "μάχομαι κατά του φεμινισμού". Μία από τις φοιτήτριες, η Nathalie Provost, είπε: «Κοίτα, είμαστε απλά γυναίκες που σπουδάζουμε μηχανικοί, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είμαστε φεμινίστριες έτοιμες να παρελαύνουμε στους δρόμους εναντίον των ανδρών, είμαστε απλά σπουδάστριες με πρόθεση να ζήσουμε μια φυσιολογική ζωή». Ο Lépine απάντησε ότι «Είστε γυναίκες, που θα γίνετε μηχανικοί. Είστε όλες ένα μάτσο φεμινίστριες. Μισώ τις φεμινίστριες». Τότε άνοιξε πυρ εναντίον τους από αριστερά προς τα δεξιά, σκοτώνοντας έξι και τραυματίζοντας άλλες τρεις, συμπεριλαμβανομένης της Provost. Πριν φύγει από την αίθουσα, έγραψε τη λέξη σκατά δύο φορές σε μια εργασία ενός φοιτητή.

Ο Lépine συνέχισε στον διάδρομο του δεύτερου ορόφου όπου τραυμάτισε τρεις φοιτητές και έπειτα μπήκε σε μια αίθουσα όπου προσπάθησε ανεπιτυχώς δυο φορές να πυροβολήσει μια φοιτήτρια. Πήγε στις σκάλες της εξόδου κινδύνου, όπου τον είδαν να φορτώνει με σφαίρες το όπλο του. Επέστρεψε στο δωμάτιο που μόλις είχε φύγει, αλλά οι μαθητές είχαν κλειδώσει την πόρτα και ο Lépine απέτυχε να την ξεκλειδώσει με τρεις πυροβολισμούς πάνω της. Συνεχίζοντας στο διάδρομο τραυμάτισε έναν φοιτητή, πριν μπει στο γραφείο οικονομικών υπηρεσιών. Η εργαζόμενη που βρισκόταν εκεί κατάφερε να κλείσει και να κλειδώσει την πόρτα του γραφείου της, παρόλο που ο Lépine προσπαθούσε να την ανοίξει. Κατάφερε να την πυροβολήσει 2 φορές βλέποντας την από την τζαμαρία του γραφείου, με το πρώτο χτύπημα να είναι το θανατηφόρο.

view of a classroom from the rear, with blackboard and three desks and tables at the front of the class, and five rows of long curved student desks with blue chairs attached.
Η αίθουσα του τρίτου ορόφου του École Polytechnique, στην οποία η επίθεση έληξε.

Έπειτα κατέβηκε στην καφετέρια του πρώτου ορόφου όπου βρίσκονταν περίπου εκατό άτομα, χωρίς να γνωρίζουν τι είχε συμβεί. Επικράτησε πανικός όταν πυροβόλησε μια γυναίκα που στεκόταν κοντά στην κουζίνα και τραυμάτισε έναν άλλο μαθητή. Βρίσκοντας ξεκλείδωτη την πόρτα της αποθήκης στην άκρη της καφετέριας, μπήκε και σκότωσε δύο γυναίκες που κρύβονταν εκεί.

Ανεβαίνοντας στον τρίτο όροφο πυροβόλησε και τραυμάτισε μια γυναίκα και δυο άνδρες φοιτητές. Στη συνέχεια εισήλθε σε μια αίθουσα, είπε σε τρεις άνδρες που έκαναν παρουσίαση να βγουν έξω και πυροβόλησε την Maryse Leclair, η οποία στεκόταν κοντά στον πίνακα. Άνοιξε πυρ στους φοιτητές που στέκονταν στην πρώτη σειρά και σκότωσε δυο γυναίκες που προσπάθησαν να διαφύγουν. Ενώ οι υπόλοιποι φοιτητές ήταν κάτω από τα θρανία τους, ο Lépine μετακινήθηκε προς μερικές γυναίκες που εντόπισε, τραυματίζοντας τρεις και σκοτώνοντας μία από αυτές. Έπειτα γέμισε το όπλο του και μετακινήθηκε πάλι προς τον πίνακα, πυροβολώντας προς όλες τις κατευθύνσεις. Σε αυτό το σημείο, η τραυματισμένη Leclair ζήτησε βοήθεια. Τότε ο Lépine έβγαλε το κυνηγετικό του μαχαίρι και τη χτύπησε τρεις φορές στην καρδιά, σκοτώνοντας την. Έβγαλε το καπέλο του, τύλιξε το παλτό του γύρω από το τουφέκι του, αναφώνησε, «γαμώτο», και στη συνέχεια αυτοκτόνησε, πυροβολώντας τον εαυτό του στο κεφάλι, είκοσι λεπτά αφότου είχε αρχίσει την επίθεσή του.[3] Είχε σκοτώσει δεκατέσσερις γυναίκες σε σύνολο (δώδεκα μεταπτυχιακές φοιτήτριες, μια φοιτήτρια νοσηλευτικής και μιαν υπάλληλο του πανεπιστημίου) και τραυματίσει δέκα άλλες γυναίκες και τέσσερις άνδρες.

Μετά την ανακοίνωση για το συμβάν στους δημοσιογράφους, ο διευθυντής δημοσίων σχέσεων της Αστυνομίας του Μόντρεαλ, Pierre Leclair, μπήκε στο κτίριο και βρήκε το μαχαιρωμένο, άψυχο σώμα της κόρης του Maryse.[4][5]

Οι κυβερνήσεις του Κεμπέκ και του Μόντρεαλ κυβερνήσεων κήρυξαν τρεις ημέρες πένθους. Μια κοινή κηδεία εννέα γυναικών πραγματοποιήθηκε στο Notre-Dame Basilica , στις 11 Δεκεμβρίου, 1989, παρουσία του Γενικού Διοικητή Ζαν Sauvé, του Πρωθυπουργού Brian Mulroney, του Πρωθυπουργού του Κεμπέκ Robert Bourassa, και του δημάρχου του Μόντρεαλ Ζαν Doré, μαζί με χιλιάδες άλλους πενθούντες.

Σημείωμα αυτοκτονίας[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μέσα στο σακάκι του Marc Lépine βρέθηκαν ένα σημείωμα αυτοκτονίας και δύο επιστολές προς φίλους, όλα γραμμένα την ημέρα της σφαγής. Η αστυνομία αποκάλυψε κάποιες λεπτομέρειες του σημειώματος, δύο ημέρες μετά το συμβάν,[6][7] αλλά το πλήρες κείμενο δεν αποκαλύφθηκε. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης πιέζοντας για το δικαίωμα στην ενημέρωση ανάγκασαν την αστυνομία να δημοσιοποιήσει το σημείωμα.[8] Ένα χρόνο μετά την επίθεση, μια τρισέλιδη δήλωση του Lépine διέρρευσε προς τη δημοσιογράφο και φεμινίστρια Francine Pelletier. Περιείχε μια λίστα με δεκαεννέα γυναίκες από το Κεμπέκ που ο Lépine ήθελε να σκοτώσει, επειδή τις θεωρούσε φεμινίστριες.[9][10] Η λίστα περιελάμβανε την ίδια την Pelletier, μια συνδικαλίστρια, μια πολιτικό, μια προσωπικότητα της τηλεόρασης, και έξι γυναίκες αστυνομικούς που είχαν τραβήξει την προσοχή του Lépine, καθώς είχαν φτιάξει μια ομάδα βόλεϊ.[11] Το σημείωμα (χωρίς την λίστα με τις γυναίκες) δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα La Presse, όπου η Pelletier ήταν αρθρογράφος.[12] Ο Lépine έγραψε πως θεωρούσε τον εαυτό του λογικό και κατηγορούσε τις φεμινίστριες ότι του κατέστρεψαν τη ζωή. Ανάμεσα στους λόγους της επίθεσης συμπεριέλαβε και το μίσος του προς τις φεμινίστριες, επειδή αναζητούν κοινωνικές αλλαγές που «διατηρούν τα πλεονεκτήματα των γυναικών [ ... ], ενώ προσπαθούν να αρπάξουν αυτά των ανδρών.»[13] Το κείμενο από το αρχικό γράμμα στα γαλλικά είναι διαθέσιμο, καθώς και μια αγγλική του μετάφραση.

Θύματα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Geneviève Bergeron (γεννημένη το 1968), φοιτήτρια πολιτικών μηχανικών
  • Hélène Colgan (γεννημένη το 1966), φοιτήτρια μηχανολόγων μηχανικών
  • Nathalie Croteau (γεννημένη το 1966), φοιτήτρια μηχανολόγων μηχανικών
  • Barbara Daigneault (γεννημένη το 1967), φοιτήτρια μηχανολόγων μηχανικών
  • Anne-Marie Edward (γεννημένη το 1968), φοιτήτρια χημικών μηχανικών
  • Maud Haviernick (γεννημένη το 1960), φοιτήτρια μηχανολογίας υλικών
  • Maryse Laganière (γεννημένη το 1964), υπάλληλος προϋπολογισμού στο École Polytechnique, τμήμα οικονομικών
  • Maryse Leclair (γεννημένη το 1966), φοιτήτρια μηχανολογίας υλικών
  • Anne-Marie Lemay (γεννημένη το 1967), φοιτήτρια μηχανολόγων μηχανικών
  • Sonia Pelletier (γεννημένη το 1961), φοιτήτρια μηχανολόγων μηχανικών
  • Michèle Ρίτσαρντ (γεννημένη το 1968), φοιτήτρια μηχανολογίας υλικών
  • Annie St-Arneault (γεννημένη το 1966), φοιτήτρια μηχανολόγων μηχανικών
  • Annie Turcotte (γεννημένη το 1969), φοιτήτρια μηχανολογίας υλικών
  • Barbara Klucznik-Widajewicz (γεννημένη το 1958), φοιτήτρια νοσηλευτικής
In a park, 14 coffin-like benches of pink stone are set in a circle. A higher slanted pink panel is visible in the foreground
Δείκτης Αλλαγής, μνημείο που αποτελείται από 14 παγκάκια σε σχήμα φερέτρου στο Βανκούβερ από την καλλιτέχνιδα Μπεθ Αλμπέρ

Δράστης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο δράστης, ο Marc Lépine, γεννήθηκε από μια Γαλλο-Καναδή μητέρα και έναν Αλγερινό πατέρα, και το όνομα του αρχικά ήταν Gamil Gharbi. Ο πατέρας του, ασφαλιστής στο επάγγελμα, είχε περιφρονητική στάση απέναντι στις γυναίκες. Ασκούσε ψυχολογική και σωματική βία στη σύζυγό του και στον γιο του, αποθαρρύνοντας την τρυφερότητα μεταξύ τους.[14] Όταν Gamil ήταν επτά ετών, οι γονείς του χώρισαν και ο πατέρας του έκοψε κάθε επαφή μαζί τους. Η μητέρα επέστρεψε στο επάγγελμα της νοσηλεύτριας για να στηρίξει την οικογένεια, και εξαιτίας του ωραρίου της, τα παιδιά αναγκάστηκαν να ζουν με άλλες οικογένειες κατά τη διάρκεια της εβδομάδας. Στα 14, ο Gamil άλλαξε το όνομά του σε "Marc Lépine", επικαλούμενος το μίσος του για τον πατέρα του ως τον λόγο για την επιλογή του επιθέτου της μητέρας του.[15]

Ο Lépine προσπάθησε να ενταχθεί στον Καναδικό Στρατό κατά τη διάρκεια του χειμώνα του 1980-1981, αλλά σύμφωνα με επιστολή απορρίφθηκε επειδή ήταν "αντι-κοινωνικός."[16] Στη σύντομη περιγραφή που έδωσε η αστυνομία για τον Lépine τον χαρακτήριζε έξυπνο, αλλά προβληματικό. Μισούσε τις φεμινίστριες, τις γυναίκες που είχαν καριέρα και τις γυναίκες που εργάζονταν σε παραδοσιακά ανδρικά επαγγέλματα.

Ξεκίνησε ένα προπαρασκευαστικό πρόγραμμα CEGEP (κολλέγιο) στις θετικές επιστήμες το 1982 αλλά έκανε μεταστροφή σε ένα πρόγραμμα τριετούς επαγγελματικής κατάρτισης. Εγκατέλειψε το πρόγραμμα αυτό κατά το τελευταίο εξάμηνο, χωρίς εξήγηση.[17][18][19] Έπειτα έκανε αίτηση στο Πολυτεχνείο του Μόντρεαλ (École Polytechnique) το 1986 και το 1989, αλλά του έλειπαν 2 προπαρασκευαστικά μαθήματα (CEGEP) που απαιτούνταν για την εισαγωγή.[20] Ολοκλήρωσε ένα από αυτά τα μαθήματα, το χειμώνα του 1989.

Αναζητώντας τα κίνητρα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

circular monument in a park made of multiple grey stones. The large central stone contains a bilingual inscription in memory of women killed by men's violence. Many much smaller irregularly shaped stone shafts are carved with women's names
Μνημείο στο Minto Παρκ, Οτάβα.

Η σφαγή συγκλόνισε βαθιά τους Καναδούς. Η Κυβέρνηση και η Αστυνομία είχαν φόβους ότι μια εκτεταμένη δημόσια συζήτηση για τη σφαγή θα προκαλούσε πόνο στις οικογένειες των θυμάτων και θα οδηγούσε σε φαινόμενα αντι-φεμινιστικής βίας. Ως αποτέλεσμα, η δημόσια διαβούλευση δεν πραγματοποιήθηκε,[21] και η επιστολή αυτοκτονίας του Marc Lépine δεν δημοσιοποιήθηκε επίσημα. Επιπλέον, αν και έγινε εκτεταμένη έρευνα της αστυνομίας για τον Marc Lépine και τις δολοφονίες που διέπραξε,[22] η σχετική έκθεση δεν δημοσιοποιήθηκε, αν και ένα αντίγραφο της χρησιμοποιήθηκε από την ιατροδικαστή ως πηγή της έρευνας της.[23] Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, καθώς και ακαδημαϊκοί, γυναικείες οργανώσεις, και μέλη της οικογένειας των θυμάτων διαμαρτυρήθηκαν για τη μη δημοσιοποίηση στοιχείων και λεπτομερειών για την υπόθεση.[24]

Το φύλο των θυμάτων του Marc Lépine, τα σχόλια που έκανε κατά τη διάρκεια της σφαγής, καθώς και το σημείωμα αυτοκτονίας οδήγησαν γρήγορα στο συμπέρασμα ότι πρόκειται για μια αντιφεμινιστική επίθεση και ένα παράδειγμα της γενικότερης βίας κατά των γυναικών.[25][26][27][28][29] Οι φεμινιστές και φεμινίστριες ακαδημαϊκοί θεωρούν πως οι πράξεις του Lépine προέρχονται από έναν γενικευμένο κοινωνικό μισογυνισμό, που συμπεριλαμβάνει την ανοχή στη βία κατά των γυναικών.[26][30][31] Οι ακαδημαϊκοί το κατηγοριοποίησαν ως μια ψευδοκοινότητα ψευδοκομμάντο αυτόχειρων δολοφόνων, στην οποία ο δράστης στοχοποιεί μια συγκεκριμένη ομάδα ανθρώπων και της επιτίθεται ανοιχτά, θέλωντας να πεθάνει με "απαστράπτουσα δόξα".[32] Οι εγληματολόγοι βλέπουν τη σφαγή ως ένα περιστατικό μίσους εναντίον των γυναικών, αφού τα θύματα επιλέχθηκαν και στοχοποιήθηκαν μόνο βάσει φύλου.[33][34][35] Η μητέρα του Lépine αργότερα αναρωτήθηκε για το πως ο γιος της εκλάμβανε την έννοια του φεμινισμού, μιας και η ίδια ως άγαμη, εργαζόμενη μητέρα θα μπορούσε να θεωρηθεί φεμινίστρια. [14] Άλλοι, συμπεριλαμβανομένης της δημοσιογράφου Barbara Frum, έκαναν έκκληση να μην θεωρηθεί ως επίθεση μίσους κατά των γυναικών, γιατί ο ισχυρισμός ότι ήταν μια πράξη μίσους κατά μιας μόνο ομάδας ανθρώπων υποβάθμιζε την τραγωδία.[36][37]

Όπως προβλέφθηκε από τον ίδιο τον Marc Lépine στο σημείωμα που άφησε,[13] μερικοί θεώρησαν την τραγωδία ως μεμονωμένη πράξη ενός τρελού ανθρώπου.[9][36][38] Ένας ψυχίατρος μίλησε με την οικογένεια και τους φίλους του Lépine και εξέτασε όσα έγραψε ως μέρος στης αστυνομικής έρευνας. Σημείωσε ότι ο Marc Lépine είχε ως πρωταρχικό κίνητρο την αυτοκτονία και ότι διάλεξε ως τρόπο αυτοκτονίας την αυτοχειρία αφού θα έχει σκοτώσει άλλους ανθρώπους (στρατηγική πολλαπλών ανθρωποκτονιών/αυτοχειρίας), σημάδι σοβαρής διαταραχής προσωπικότητας. Άλλοι ψυχίατροι τόνισαν την τραυματική παιδική ηλικία του Lépine, προτείνοντας ότι τα χτυπήματα που δέχτηκε ίσως του προκάλεσαν εγκεφαλική βλάβη, ή ότι ήταν ένας ψυχωτικός, που είχε χάσει επαφή με την πραγματικότητα προσπαθώντας να σβήσει τις αναμνήσεις του σκληρού πατέρα του, ενώ υποσυνείδητα ταυτιζόταν με την βίαιη αρρενωπότητα που καταδυνάστευε τις γυναίκες.[39][40] Μια άλλη θεωρία είναι ότι η κακομεταχείριση που δέχθηκε ο Lépine στην παιδική του ηλικία, τον οδήγησε να έχει την ψυχολογία του θύματος στην μετέπειτα ενήλικη ζωή του.[40] Η μητέρα του αναρωτήθηκε αν ο Lépine πιθανώς έπασχε από διαταραχή προσκόλλησης, λόγω της κακομεταχείρησης και της εγκατάλειψης που έζησε από τον πατέρα του.[41]

Άλλοι, ανήγαγαν το θέμα σε πιο γενική ανάλυση, αποδίδοντας τις πράξεις του Lépine ως αποτέλεσμα κοινωνικών αλλαγών που οδήγησαν σε μεγαλύτερη φτώχεια, αδιέξοδο, απομόνωση,[42] και πόλωση μεταξύ ανδρών και γυναικών.[43][44] Σημειώνοντας την προτίμηση του Lépine σε βίαιες τανίες δράσης, μερικοί δήλωσαν ότι η βία που προάγουν τα μέσα και η ίδια η κοινωνία μπορεί να ώθησαν τις πράξεις του.[2] Μετά τους πυροβολισμούς στο Dawson College στις 13 Σεπτεμβρίου του 2006, η αρθρογράφος Jan Wong της Globe and Mail ισχυρίστηκε ότι ο Marc Lépine μπορεί να ένιωθε απομονωμένος από την κοινωνία του Κεμπέκ ως παιδί πατέρα μετανάστη.[44]

Αποτελέσματα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

a long straight walk down the middle of a narrow park is bordered on both sides by trees and roads. At intervals along each side of the path, are series of waist-high boxes
Place du 6-December-1989 (6 Δεκεμβρίου 1989), το Μόντρεαλ, που χαρακτηρίζει το έργο Nef ρίχνουμε quatorze ρέινς (Nave για Δεκατέσσερα Queens) από Rose-Marie Goulet

Όσοι τραυματίστηκαν ή έζησαν από κοντά το συμβάν, υπέφεραν από σωματικές, κοινωνικές, υπαρξιακές, οικονομικές και ψυχολογικές συνέπειες, συμπεριλαμβανομένης της διαταραχής μετα-τραυματικού στρες. Κάποιοι από τους φοιτητές αυτοκτόνησαν.[45] Σε δύο επιστολές αυτοκτονίας αναφερόταν ως αιτία η οδύνη που υπέστησαν μετά τη σφαγή. Εννέα χρόνια μετά το συμβάν, το 1998, οι επιζώντες ανέφεραν ότι υποφέρουν ακόμα από την εμπειρία του συμβάντος, αν και με το χρόνο, η ένταση είχε μειωθεί.

Η ανταπόκριση της αστυνομίας[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η αστυνομία επικρίθηκε σφοδρά για την ολιγωρία της και το περιθώριο χρόνου που έδωσε στον Lépine να πραγματοποιήσει τη σφαγή. Οι πρώτοι αστυνομικοί που έφτασαν στην σκηνή είχαν σχηματίσει μια περίμετρο γύρω από το κτίριο χωρίς να μπαίνουν μέσα. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, πολλές γυναίκες σκοτώθηκαν.[46]

Η βία κατά των γυναικών[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

To γυναικείο κίνημα του Καναδά θεωρεί πως η σφαγή είναι ένα σύμβολο της βίας κατά των γυναικών. "Ο θάνατος αυτών των νέων γυναικών δεν θα είναι μάταιος, υποσχεθήκαμε", τόνισε η Καναδή φεμινίστρια Judy Rebick. "Θα μετατρέψουμε το πένθος μας σε μια προσπάθεια να δώσουμε τέλος στη βία των ανδρών κατά των γυναικών."[47]

Σε απάντηση στις δολοφονίες, η Βουλή δημιούργησε μια Υπο-Επιτροπή για το Καθεστώς των Γυναικών. Κυκλοφόρησε μια έκθεση με τίτλο "Ο Πόλεμος κατά των Γυναικών", τον Ιούνιο του 1991, η οποία δεν εγκρίθηκε από την ολομέλεια της μόνιμης επιτροπής.[48][49] Ωστόσο, μετά τις συστάσεις, η ομοσπονδιακή κυβέρνηση δημιούργησε την Καναδική Επιτροπή για τη Βία Κατά των Γυναικών, τον Αύγουστο του 1991. Η επιτροπή εξέδωσε την τελική έκθεση, "η Αλλαγή του Τοπίου: το Τέλος της Βίας – η Επίτευξη της Ισότητας", τον Ιούνιο του 1993. Η επιτροπή πρότεινε ένα διπλό "Εθνικό Σχέδιο Δράσης" το οποίο αποτελούταν από ένα "Σχέδιο Δράσης για την Ισότητα" και "Πολιτική Μηδενικής Ανοχής" σχεδιασμένα να ενθαρρύνουν την ισότητα και να μειώσουν τη βίας κατά των γυναικών μέσα από την κυβερνητική πολιτική. Οι επικριτές της επιτροπής υποστήριξαν ότι το σχέδιο απέτυχε να παρέχει στρατηγική εφαρμογής και ένα εφικτό χρονοδιάγραμμα και η τελική έκθεση δεν είχε αντίκτυπο.[50]

Μνημεία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Από το 1991 και μετά, η επέτειος της σφαγής έχει ορισθεί ως η Εθνική Ημέρα Μνήμης και Δράσης για τη Βία Κατά των Γυναικών, και θεωρείται ως μια πρόσκληση για δράση κατά των σεξιστικών διακρίσεων. Το 1991, στον απόηχο της σφαγής. μια ομάδα ανδρών στο Λονδίνο του Οντάριο, ξεκίνησε την εκστρατεία της λευκής κορδέλας, με σκοπό την αύξηση της ευαισθητοποίησης σχετικά με την εξάπλωση της ανδρικής βίας κατά των γυναικών, με την κορδέλα να συμβολίζει "την ιδέα των ανδρών να παραδώσουν τα όπλα τους."[51] Εκδηλώσεις μνήμης διοργανώνονται σε όλη τη χώρα κάθε χρόνο, στις 6 Δεκεμβρίου, στη μνήμη των αδικοχαμένων γυναικών με πολυάριθμα μνημεία να έχουν κατασκευαστεί. Σε ανάμνηση του γεγονότος, κάθε 6 Δεκεμβρίου το Πολυτεχνείο παραμένει κλειστό.

a waist high grey box is carved with a large H; the rest of Hélène Colgan's name is spelled out in large raised lettering on the ground of the park
Nef pour quatorze reines (Nave for fourteen queens), λεπτομέρεια.

Η Place du 6-December-1989 στο Côte-des-Neiges/το Notre-Dame-de-Γκρας στο δήμο του Μόντρεαλ δημιουργήθηκε ως ένα μνημείο για τα θύματα της σφαγής. Βρίσκεται στη γωνία της συμβολής της λεωφόρου Decelles με τον δρόμο Queen Mary, σε μικρή απόσταση από το πανεπιστήμιο, που περιλαμβάνει το έργο τέχνης Nef pour quatorze reines (Nave for Fourteen Queens) από τη Rose-Marie Goulet.[52] Το σημείο είναι η περιοχή των ετήσιων εκδηλώσεων μνήμης κάθε 6 Δεκεμβρίου.[53]

Ένα μνημείο που ανεγέρθηκε στο Βανκούβερ πυροδότησε διαμάχη, επειδή ήταν αφιερωμένο σε "όλες τις γυναίκες που δολοφονήθηκαν από τους άντρες", για το οποίο οι επικριτές λένε ότι υπονοεί πως όλοι οι άνδρες είναι εν δυνάμει δολοφόνοι.[54] Ως αποτέλεσμα, οι γυναίκες που συμμετείχαν στο έργο δέχθηκαν απειλές θανάτου και η επιτροπή του πάρκου του Βανκούβερ απαγόρευσε οποιοδήποτε μελλοντικό μνημείο που μπορεί να είναι "ανταγωνιστικό" προς άλλες ομάδες.[55][56]

Δεκατέσσερα ακτίνες φωτός, που αντιπροσωπεύουν το 14 θύματα, λάμπουν από το Mount Royal.

Η εκδήλωση έχει επίσης τιμηθεί μέσα από αναφορές στην τηλεόραση, το θέατρο και τη μουσική. Ένα θεατρικό έργο, Το Πανωφόρι, του Adam Kelly με θέμα το συμβάν, θεωρήθηκε ως ένα από τα καλύτερα έργα του 2004 από το Μόντρεαλ Gazette.[57] Η ταινία με τίτλο Polytechnique, σε σκηνοθεσία του Denis Villeneuve κυκλοφόρησε το 2009, και πυροδότησε διαμάχη για τη σκοπιμότητα της αναβίωσης της τραγωδίας μέσα από μια εμπορική ταινία.[58][59] Επιπλέον, πολλά τραγούδια έχουν γραφτεί για τα γεγονότα, συμπεριλαμβανομένων των "Give Us Back The Night" από το folk-rock ντουέτο Open Mind,[60] "Montreal Massacre" από την death metal μπάντα Macabre, "This Memory" από τις Wyrd Sisters, και "14 (for December 6)" από την Evalyn Parry. Η Judy Small, Αυστραλιανή τραγουδίστρια, τραγούδησε το "6 Δεκεμβρίου 1989" για το άλμπουμ της "Never Turning Back: A Retrospective" το 1999.

Το 2008, η μητέρα του Marc Lépine δημοσίευσε τα Επακόλουθα, απομνημονεύματα του δικού της ταξιδιού μέσα από τη θλίψη και τον πόνο της για αυτό που συνέβη. Είχε μείνει σιωπηλή μέχρι το 2006, και αποφάσισε να μιλήσει για πρώτη φορά μετά τους πυροβολισμούς στο Dawson College.[61]

Για την αναμνηστική τελετή της 25ης επετείου από την σφαγή, το 2014, η πόλη του Μόντρεαλ εμπιστεύτηκε το τεχνικό κομμάτι της τελετής στην εταιρεία παραγωγής και πολυμέσων Moment Factory. Η εταιρεία εγκατέστησε δεκατέσσερις προβολείς που αντιπροσωπεύουν τα 14 θύματα της σφαγής στην πλατεία του Mount Royal. Οι ακτίνες φωτός στράφηκαν προς τον ουρανό λίγο μετά τις τέσσερις η ώρα, την ώρα που η επίθεση είχε αρχίσει 25 χρόνια πριν.[62]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ «Gunman massacres 14 women». Archives. CBC. 6 Δεκεμβρίου 1989. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (video stream) στις 4 Ιουνίου 2011. Ανακτήθηκε στις 29 Δεκεμβρίου 2006. 
  2. ↑ 2,0 2,1 Cernea, Adrian (1999). Poly 1989: Témoin de l'horreur. Éditions Lescop. ISBN 2-9804832-8-1. 
  3. ↑ Buchignani, Walter (December 8, 1989). «Amid the tragedy, miracles of survival». The Gazette (Montreal): σελ. A3. 
  4. ↑ Came, Barry; Burke, D; Ferzoco, G.; O'Farreli, B; Wallace, B (December 18, 1989). «Montreal Massacre: Railing Against Feminists». Maclean's Magazine. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2013-06-23. https://web.archive.org/web/20130623001906/http://business.highbeam.com/4341/article-1G1-8269667/montreal-massacre-railing-against-feminists-gunman. Ανακτήθηκε στις 2017-02-26. 
  5. ↑ Mennie, James; Bauch, Hubert (December 12, 1989). «A quiet goodbye for slain women». The Gazette (Montreal): σελ. A1. 
  6. ↑ Malarek, Victor (December 12, 1989). «More Massacre Details to be Released by Police, but an Inquiry Ruled Out». Globe and Mail: σελ. A6. 
  7. ↑ Malarek, Victor (December 8, 1989). «Killer's letter blames feminists». Globe and Mail: σελ. A7. 
  8. ↑ McIntosh, Andrew (August 22, 1990). «Marc Lepine's suicide note to stay sealed; Commission says it can't order police to reveal mass murderer's letter». The Gazette: σελ. A3. 
  9. ↑ 9,0 9,1 Chun, Wendy Hui Kyong (1999). «Unbearable Witness: towards a Politics of Listening». Journal of Feminist Cultural Studies 11 (1): 112–149. 
  10. ↑ «A Difficult Story to Tell». The Story of the Fifth Estate (CBC News). http://www.cbc.ca/fifth/history/difficultfour.html. Ανακτήθηκε στις December 28, 2006. 
  11. ↑ Fitterman, Lisa (March 10, 1999). «Cops on Lepine's list: Names of six female officers found on Polytechnique killer». The Gazette: σελ. A3. 
  12. ↑ Pelchat, Martin (November 24, 1990). «Lépine avait des motifs "politiques"» (στα French). La Presse: σελ. A1. 
  13. ↑ 13,0 13,1 «CityNews Rewind: The Montreal Massacre». City News. December 6, 2006. http://www.citynews.ca/2006/12/06/citynews-rewind-the-montreal-massacre/. Ανακτήθηκε στις December 28, 2006. 
  14. ↑ 14,0 14,1 CTV.ca News Staff (September 18, 2006). «Mother of Marc Lepine finally breaks her silence». CTV. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2007-03-18. https://web.archive.org/web/20070318031547/http://www.ctv.ca/servlet/ArticleNews/print/CTVNews/20060925/lepine_mother_060925/20060925/?hub=Canada&subhub=PrintStory. Ανακτήθηκε στις January 1, 2007. 
  15. ↑ Weston, Greg; Aubry, Jack (February 7, 1990). «The making of a massacre: The Marc Lepine story Part I». The Ottawa Citizen. 
  16. ↑ Malarek, Victor (December 9, 1989). «Killer Fraternized with Men in Army Fatigues». Globe and Mail (Canada). https://books.google.com/books?id=FHZJxbjlHsgC&pg=RA1-PA41&lpg=RA1-PA41&dq=%22killer+fraternized+with+men+in+army+fatigues%22&source=web&ots=BCcpaVbwAv&sig=qvo9cTTu89_ywX5a-2EzlnN7TRs#PRA1-PA41,M1. Ανακτήθηκε στις January 2, 2007. 
  17. ↑ McDonnell, Rod; Thompson, Elizabeth; McIntosh, Andrew; Marsden, William (December 12, 1989). «Killer's father beat him as a child; A brutal man who didn't seem to have any control of his emotions». The Gazette (Montreal): σελ. A1. 
  18. ↑ Weston, Greg; Aubry, Jack (February 8, 1990). «The making of a massacre: The Marc Lepine story Part II». The Ottawa Citizen: σελ. A1. 
  19. ↑ Colpron, Suzanne (December 9, 1989). «Marc Lépine était un premier de classe». La Presse. 
  20. ↑ Lépine & Gagné 2008, σελίδες 170–71
  21. ↑ Malarek, Victor (December 12, 1989). «More Massacre Details to be Released by Police, but an Inquiry Ruled Out». Globe and Mail (Canada): σελ. A14. 
  22. ↑ Canadian Press (January 12, 1990). «Police scour the life of mass killer». Edmonton Journal: σελ. B9. 
  23. ↑ Poirier, Patricia (March 1, 1990). «Police can't find cause for Lepine's rampage on Montreal campus». Globe and Mail (Canada): σελ. A17. 
  24. ↑ Canadian Press (May 30, 1990). «Parents fear coverup over murdered 14». Toronto Star: σελ. A15. https://archive.org/details/lovequotationsfr00phil. 
  25. ↑ Fox, James Alan; Levin, Jack (January 2003). «Mass Murder: An Analysis of Extreme Violence». Journal of Applied Psychoanalytic Studies 5 (1): 47–64. doi:10.1023/A:1021051002020. 
  26. ↑ 26,0 26,1 Young, Katherine K.· Nathanson, Paul (2006). Legalizing Misandry: From Public Shame to Systematic Discrimination Against Men. Montreal: McGill-Queen's University Press. σελίδες 59–61. ISBN 0-7735-2862-8. 
  27. ↑ Conway, John Frederick (2003). The Canadian Family in crisis. James Lorimer and Company. σελίδες 163–64. ISBN 978-1-55028-798-1. 
  28. ↑ Fitzpatrick, Meagan (December 6, 2006). «National day of remembrance pays tribute to victims of Montreal massacre». CanWest News Service. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2007-12-09. https://web.archive.org/web/20071209095709/http://www.canada.com/topics/news/national/story.html?id=dcb98c06-2c4f-46f1-bc6f-6a147308a252&k=33060. Ανακτήθηκε στις December 27, 2006. 
  29. ↑ Eglin & Hester 2003, σελίδες 65–88.
  30. ↑ Mancini Billson, Janet (2005). «After the Montreal massacre: gender and the pervasiveness of violence». Στο: Janet Mancini Billson· Carolyn Fluehr-Lobban. Female well-being: toward a global theory of social change. Zed Books. σελίδες 104–05. ISBN 978-1-84277-009-2. 
  31. ↑ Brickman, Julie (1996). «Female lives, Feminist deaths». Στο: Curry, Renée R.· Allison, Terry L. States of rage: emotional eruption, violence, and social change. New York: New York University Press. ISBN 0-8147-1530-3. 
  32. ↑ Byard, Roger W. (2005). «Murder-Suicide». Στο: Tsokos, Michael. Forensic Pathology Reviews. 3. Humana Press. σελ. 343. ISBN 978-1-58829-416-6. 
  33. ↑ Gerstenfeld, Phyllis B. (2004). Hate crimes: causes, controls, and controversies. SAGE. σελίδες 48–49. ISBN 978-0-7619-2814-0. 
  34. ↑ Perry, Barbara, επιμ. (2003). «Gender-bias hate crimes- a review». Hate and Bias Crime: A Reader. Routledge. σελ. 271. ISBN 978-0-415-94408-3. 
  35. ↑ Lawrence, Frederick M. (2002). Punishing Hate: Bias Crimes Under American Law. Harvard University Press. σελίδες 15–17. ISBN 978-0-674-00972-1. 
  36. ↑ 36,0 36,1 Conway, John Frederick (2003). The Canadian family in crisis. James Lorimer and Company. σελ. 164. ISBN 978-1-55028-798-1. 
  37. ↑ Ruddy, Jenny· Elizabeth Curry (Δεκεμβρίου 2004). «Barbara Frum, quoted in Reframing violence against women». The Commonwealth. Saskatchewan New Democrat Party. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Φεβρουαρίου 2007. Ανακτήθηκε στις 29 Δεκεμβρίου 2006. 
  38. ↑ Eglin & Hester 2003, σελίδες 54–55.
  39. ↑ Fox, James Alan· Levin, Jack (2005). Extreme killing: Understanding serial and mass murder. Sage Publications. σελίδες 227–230. ISBN 0-7619-8857-2. 
  40. ↑ 40,0 40,1 Lortie, Marie-Claude (December 1, 1990). «Poly un an après : Psychose? Blessures au cerveau? Les spécialistes n'ont pas encore résolu l'énigme Marc Lépine». La Presse: σελ. B7. 
  41. ↑ Lépine & Gagné 2008, σελίδες 138, 161–62
  42. ↑ Valpy, Michael (December 11, 1989). «Litany of social ills created Marc Lepine». Globe and Mail (Canada): σελ. A8. 
  43. ↑ Young, Katherine K.· Nathanson, Paul (2006). Legalizing misandry: from public shame to systematic discrimination against men. Montreal: McGill-Queen's University Press. σελ. 62. ISBN 0-7735-2862-8. 
  44. ↑ 44,0 44,1 Wong, Jan (September 16, 2006). «Get under the desk». Globe and Mail (Canada). 
  45. ↑ Parent, G; Cousineau, M (2003). «Conséquences à long terme d'un mass murder: le cas de Polytechnique, neuf ans plus tard». The International Journal of Victimology 1 (3). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2009-02-12. https://web.archive.org/web/20090212182223/http://www.jidv.com/njidv/index.php?option=com_content&view=article&id=189%3Aconsequences-a-long-terme-dun-mass-murder-le-cas-de-polytechnique-neuf-ans-plus-tard&catid=109%3Ajidv03&Itemid=391. Ανακτήθηκε στις December 29, 2006. 
  46. ↑ Sheppard, Robert (September 15, 2006). «A sea change in police tactics when it comes to gunmen». CBC News. http://www.cbc.ca/news/background/realitycheck/sheppard/20060915.html. Ανακτήθηκε στις December 29, 2006. 
  47. ↑ Rebick, Judy (December 6, 2000). «Where's the funding for abused women?». CBC. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις March 21, 2007. https://web.archive.org/web/20070321225539/http://www.cbc.ca/news/viewpoint/columns/rebick/rebick001206.html. Ανακτήθηκε στις March 7, 2007. 
  48. ↑ Vienneau, David (January 19, 1991). «Probe on violence toward women blocked». Toronto Star: σελ. A4. 
  49. ↑ Hooks, Tess· LeClerc, Patrice· Beaujot, Roderic (2005). «Women in Canada: a century of struggle». Στο: Janet Mancini Billson, Carolyn Fluehr-Lobban. Female well-being: toward a global theory of social change. Zed Books. σελίδες 102–103. ISBN 978-1-84277-009-2. 
  50. ↑ Harder, Sandra. «Violence against women: the Canadian Panel's final report». Government of Canada. Ανακτήθηκε στις 3 Φεβρουαρίου 2007. 
  51. ↑ «Men wearing white ribbons». CBC. November 27, 1991. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-06-29. https://web.archive.org/web/20110629023429/http://archives.cbc.ca/society/crime_justice/topics/398-2240/. Ανακτήθηκε στις March 7, 2007. 
  52. ↑ CBC news (December 5, 1999). «Monument to slain women unveiled». CBC. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις November 11, 2007. https://web.archive.org/web/20071111062104/http://www.cbc.ca/news/story/1999/12/05/memorialsun991205.html. Ανακτήθηκε στις January 4, 2007. 
  53. ↑ Young, Katherine K.· Nathanson, Paul (2006). Legalizing misandry: from public shame to systematic discrimination against men. Montreal: McGill-Queen's University Press. σελίδες 69–70. ISBN 0-7735-2862-8. 
  54. ↑ Campbell, Charles (11 Νοεμβρίου 2004). «Magnets for Memory». The Tyee. Ανακτήθηκε στις 31 Δεκεμβρίου 2006. 
  55. ↑ Cooper, Rachelle (19 Απριλίου 2006). «Book a Monument to Canadian Women Murdered by Men». at Guelph. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Ιουνίου 2006. Ανακτήθηκε στις 31 Δεκεμβρίου 2006. 
  56. ↑ Ingram, Gordon Brent (2 Φεβρουαρίου 2000). «Contests over social memory in waterfront Vancouver: Historical editing & obfuscation through public art» (PDF). on the w@terfront. Ανακτήθηκε στις 31 Δεκεμβρίου 2006. 
  57. ↑ «Stage Productions: The Anorak». Queen's University Faculty of Applied Science. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Αυγούστου 2007. Ανακτήθηκε στις 2 Μαρτίου 2014. CS1 maint: Unfit url (link)
  58. ↑ Kelley, Brendan (January 1, 2009). «Polytechnique: open to debate». Montreal Gazette. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2009-04-18. https://web.archive.org/web/20090418002308/http://www.montrealgazette.com/news/Polytechnique+open+debate/1236248/story.html. 
  59. ↑ Hamilton, Graeme (January 28, 2009). «Montreal massacre film brings up 'too many memories'». National Post (Canada). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2010-10-23. https://web.archive.org/web/20101023220959/http://www.nationalpost.com/related/topics/Montreal+massacre+film+brings+many+memories/1228750/story.html. Ανακτήθηκε στις November 7, 2010. 
  60. ↑ "Fascinating Canada: A Book of Questions and Answers – John Robert Columbo 2011
  61. ↑ «Monique Lépine marks Montreal Massacre anniversary». Canada: CBC. December 2, 2009. http://www.cbc.ca/news/canada/montreal/monique-l%C3%A9pine-marks-montreal-massacre-anniversary-1.809475. Ανακτήθηκε στις October 22, 2013. 
  62. ↑ «Se souvenir de Polytechnique». Radio-Canada. December 6, 2014. http://ici.radio-canada.ca/nouvelles/societe/2014/12/06/001-ceremonies-commemoration-polytechnique-25-ans-montreal.shtml. 

Βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Σφαγή_στο_Πολυτεχνείο_του_Μόντρεαλ&oldid=10210127"