Συνθήκη του Γκουλιστάν

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Συνθήκη ειρήνης μεταξύ της αυτοκρατορικής Ρωσίας και της Περσικής Αυτοκρατορίας
Τα ΒΔ σύντορα του Ιράν πριν και μετά τη συνθήκη
Σε ισχύ24 Οκτωβρίου 1813
ΔιαμεσολαβητέςΜεγάλη Βρετανία, Γκορ Ούζλι
ΥπογράφοντεςΝικολάι Ρτίτσεφ
Μιρζά Αμπουλχασάν Χαν Ιλτσί

Η συνθήκη του Γκουλιστάν (Ρωσικά: Гюлистанский договор, Περσικά: عهدنامه گلستان) ήταν συνθήκη ειρήνης που συνήφθη μεταξύ της Ρωσίας και της αυτοκρατορικής Περσίας (σύγχρονο Ιράν) στις 24 Οκτωβρίου 1813 στο χωριό Γκουλιστάν (το σύγχρονο Γκοράνμποϊ του Αζερμπαϊτζάν) ως αποτέλεσμα του πρώτου ευρείας κλίμακας ρωσοπερσικού πολέμου, που διήρκεσε από το 1804 έως το 1813[1]. Οι ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις έγιναν εσπευσμένα μετά την ανακατάληψη του Λανκάραν από τον στρατηγό Πιότρ Κοτλιαρέφσκι στις 1 Ιανουαρίου, 1813[2]. Το κείμενο της συνθήκης προετοίμασε ο Βρετανός διπλωμάτης Sir Γκορ Ούζλι που υπηρέτησε ως διαμεσολαβητής και φέρεται ότι ασκούσε μεγάλη επιρροή στην περσική αυλή. Υπογράφηκε από τον Νικολάι Ρτίτσεφ από τη ρωσική πλευρά και από τον Μιρζά Αμπουλχασάν Χαν Ιλτσί από την περσική πλευρά[3].

Το αποτέλεσμα της συνθήκης ήταν η παραχώρηση του μεγαλύτερου τμήματος των εδαφών της Περσίας στην Τρανσκαυκασία. Επίσης, συνέβαλε άμεσα στο ξέσπασμα του επόμενου πολέμου του 19ου αιώνα, δηλαδή του ρωσοπερσικού πολέμου (1826-1828). Με τη επακόλουθη συνθήκη του Τουρκμεντσάι τα τελευταία εδάφη του Καυκάσου αποσπάστηκαν οριστικά από το Ιράν. Έως το 1828 η Περσία έχασε, με τις συνθήκες του Γκουλιστάν και του Τουρκμεντσάι, όλα τα τα εδάφη της στην Υπερκαυκασία και τον Βόρειο Καύκασο[4]. Η περιοχή βόρεια του ποταμού Αράς, στην οποία ανήκουν των σύγχρονων εθνών της Γεωργίας, του Αζερμπαϊτζάν, της Αρμενίας και της Δημοκρατίας του Νταγκεστάν ήταν ιρανικό έδαφος, έως ότου κατελήφθη από τη Ρωσία κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα[5][6][7][8][9][10].

Οι όροι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Με τη συνθήκη:

  1. «Η Ρωσία μέσω της παρούσας συνθήκης επιβεβαιώνει την κατοχή όλων των χανάτων - Καραμπάχ, Γκαντζά, Σίκιν, Σιρβάν, Ντερμπέντ, Κουμπά, και Μπακού, καθώς και μέρος του Ταλίς και του περσικού φρουρίου της Περσίας Λενκόραν, εγκαταλειποντας περαιτέρω όλες τις αξιώσεις της στο Νταγκεστάν, τη Γεωργία, τη Μινγκρελία, το Ιμερέτι και την Αμπχαζία»[11].
  2. Αυτά τα εδάφη περιλαμβάνουν:
    1. Όλες τις πόλεις, κωμοπόλεις, χωριά της Γεωργίας, συμπεριλαμβανομένων και όλων των χωριών και πόλεων στις ακτές της Μαύρης Θάλασσας, όπως:
    2. Σαμεγκρέλο
    3. Αμπχαζία
    4. Ιμερέτι
    5. Γκουρία
    6. Σχεδόν όλες τις πόλεις, κωμοπόλεις και χωριά των χανάτων στον Νότιο και εν μέρει στον Βόρειο Καυκάσο, συμπεριλαμβανομένων των:
    7. Χανάτο Μπακού (νυν πρωτεύουσα της Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν),
    8. Χανάτο Σιρβάν
    9. Χανάτο Ντερμπέντ
    10. Χανάτο Καραμπάχ
    11. Χανάτο Γκαντζά
    12. Χανάτο Σικίν
    13. Χανάτο Κουμπά
    14. μέρος του Χανάτου Ταλίς
  3. Η Περσία χάνει όλα τα δικαιώματά της στην Κασπία και η Ρωσία έχει το αποκλειστικό δικαίωμα στάθμευσης του πολεμικού στόλου της στην Κασπία Θάλασσα.
  4. Και οι δύο χώρες συμφωνούν για τη δημιουργία του ελεύθερου εμπορίου, με τους Ρώσους να έχουν ελεύθερη πρόσβαση σε επιχειρηματική δραστηριότητα οπουδήποτε στο Ιράν.
    1. Στην Περσία, επίσης, δίνεται πλήρης και ελεύθερη πρόσβαση στη Ρωσία, αλλά και οι δύο χώρες πρέπει να πληρώνουν 5% κατ' αξίαν φόρο για οποιαδήποτε αγαθά εισάγονται σε κάθε αντίστοιχη χώρα, έτσι ώστε να υπάρχει μικρός φορολογικός δασμός εισαγωγών-εξαγωγών[12].
  5. Η Ρωσία σε αντάλλαγμα υπόσχεται να υποστηρίξει τον Αμπάς Μιρζά Κατζάρ ως κληρονόμο του περσικού θρόνου μετά τον θάνατο του Φαθ Αλί Σαχ.

Παραπομπές-σημειώσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. Avery, P., Hambly, G. R. G. and C. Melville, επιμ. (1991). The Cambridge History of Iran. The Cambridge History of Iran Series. 7. Cambridge University Press. σελ. 334. ISBN 9780521200950. CS1 maint: Πολλαπλές ονομασίες: editors list (link)
  2. Daniel, Elton L. (Update 2012). «GOLESTĀN TREATY». Encyclopædia Iranica online. http://www.iranicaonline.org/articles/golestan-treaty. 
  3. Rashidvash, Vahid (2012). «History of Iran: The Circumstances of Signing Golestan and Turkmanchy Treaties and its Contents». International Review of Social Sciences and Humanities 3 (1): 246–241. ISSN 2248-9010. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2015-11-23. https://web.archive.org/web/20151123163429/http://irssh.com/yahoo_site_admin/assets/docs/25_IRSSH-284-V3N1.131231716.pdf. Ανακτήθηκε στις 2016-01-30. 
  4. Fisher και άλλοι 1991, σελίδες 329-330.
  5. Swietochowski, Tadeusz (1995). Russia and Azerbaijan: A Borderland in Transition. Columbia University Press. σελίδες 69, 133. ISBN 978-0-231-07068-3. 
  6. L. Batalden, Sandra (1997). The newly independent states of Eurasia: handbook of former Soviet republics. Greenwood Publishing Group. σελ. 98. ISBN 978-0-89774-940-4. 
  7. E. Ebel, Robert, Menon, Rajan (2000). Energy and conflict in Central Asia and the Caucasus. Rowman & Littlefield. σελ. 181. ISBN 978-0-7425-0063-1. 
  8. Andreeva, Elena (2010). Russia and Iran in the great game: travelogues and orientalism (reprint έκδοση). Taylor & Francis. σελ. 6. ISBN 978-0-415-78153-4. 
  9. Çiçek, Kemal, Kuran, Ercüment (2000). The Great Ottoman-Turkish Civilisation. University of Michigan. ISBN 978-975-6782-18-7. 
  10. Ernest Meyer, Karl, Blair Brysac, Shareen (2006). Tournament of Shadows: The Great Game and the Race for Empire in Central Asia. Basic Books. σελ. 66. ISBN 978-0-465-04576-1. [νεκρός σύνδεσμος]
  11. Baddeley, John F. (1908) The Russian Conquest of the Caucasus, London: Longman, Green and Co., σ. 90
  12. Issawi, Charles. (1991) European economic penetration, 1872–1921. Στο From Nadir Shah to the Islamic Republic. Cambridge University Press, σσ. 192-210

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]