Σουηδική Λιθουανία

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Η Σουηδική Λιθουανία, επίσημα γνωστή ως Μεγάλο Δουκάτο της Λιθουανίας (σουηδικά: Storfurstendömet Litauen, λατινικά: Magnus Ducatus Lituaniæ), ήταν προτεκτοράτο dominium directum et utile της Σουηδικής Αυτοκρατορίας, υπό την κυριαρχία του Βασιλιά Καρόλου Ι΄ Γουσταύου, σύμφωνα με την Ένωση του Κεντάινιαϊ. Υπήρχε de jure από το 1655 έως το 1657,[1] όταν διαλύθηκε και επανενσωματώθηκε πλήρως στην Πολωνική-Λιθουανική Κοινοπολιτεία.

Σουηδική κατοχή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Γιάνους Ραντζίβιουου ήταν ένας από τους κύριους εμπνευστές των διαπραγματεύσεων Σουηδίας-Λιθουανίας.

Το 1654, το Βασίλειο της Ρωσίας εξαπέλυσε την εισβολή του κατά της Πολωνικής-Λιθουανικής Κοινοπολιτείας, η οποία είχε ως αποτέλεσμα τεράστιες εκτάσεις του εδάφους να πέσουν στα χέρια του Ρωσικού Στρατού. Σημειώνοντας τις αδύναμες στρατιωτικές επιδόσεις της Κοινοπολιτείας, η Σουηδική Αυτοκρατορία προσπάθησε να εκμεταλλευτεί την πολιτική αναταραχή και να καταλάβει τμήματα του πολωνο-λιθουανικού κράτους: η Σουηδία ήθελε να καταστήσει τη Λιθουανία μόνιμο μέρος της αυτοκρατορικής επικράτειάς της, καθώς το έδαφος ήταν στρατηγικά σημαντικό για την ασφάλεια τη Βαλτική Θάλασσα από τη Ρωσία. Το καλοκαίρι του 1655, ο Σουηδικός Στρατός εισέβαλε στη Δυτική Πολωνία και άρχισε να απειλεί ότι θα κάνει το ίδιο και στη Λιθουανία. Αφού έμαθε πως ο Βασιλιάς Ιωάννη Β΄ Καζίμιρ έφυγε από τη χώρα, ο Λιθουανός άρχοντας Γιάνους Ραντζίβιουου (λιθουανικά: Jonušas Radvila) και άλλα μέλη της λιθουανικής αριστοκρατίας, άρχισαν να εξετάζουν το ενδεχόμενο διαπραγματεύσεων με τη Σουηδία.[2][3] Αυτή η απόφαση επηρεάστηκε επίσης από αυτονομιστικά θρησκευτικά κίνητρα, καθώς υποστηρίχθηκε σθεναρά από την προτεσταντική ελίτ της Λιθουανίας.[1] Μετά την κατάληψη της βορειοδυτικής Λιθουανίας από τη Σουηδία, ο διοικητής Ζίγκμουντ Πσιγέμσκι ενημέρωσε τον βασιλιά Κάρολο Ι΄ Γουσταύο της Σουηδίας ότι η Πολωνία είναι πρόθυμη να παραχωρήσει επίσημα τη Λιθουανία στη Σουηδία, με αντάλλαγμα την ειρήνη — αυτή η πρόταση απορρίφθηκε.[4]

Εγκαθίδρυση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ένωση του Κεντάινιαϊ[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στις 17 Αυγούστου 1655, η Συνθήκη του Κεντάινιαϊ υπογράφηκε από τον Γιάνους Ραντζίβιουου και άλλους 400 φιλοσουηδούς υπογράφοντες.[5][6] Η συνθήκη έθεσε ορισμένους όρους - η λιθουανική αριστοκρατία ήθελε η Σουηδία να προστατεύσει τη Λιθουανία από τη Μόσχα, να εγγυηθεί την ουδετερότητα της χώρας στη σύγκρουση, τις πολιτικές και θρησκευτικές ελευθερίες.[2] Αυτοί οι όροι απορρίφθηκαν, καθώς ανέφεραν επίσης αόριστα ότι η Λιθουανία έχει το δικαίωμα να εγκαταλείψει τη Σουηδία. Οι Σουηδοί απέφυγαν επίσης να συμμετάσχουν άμεσα στη σύγκρουση με το Βασίλειο της Ρωσίας επειδή, στην πραγματικότητα, δεν είχαν αρκετό στρατό στη Σουηδική Λιβονία για να βοηθήσουν σωστά τη Λιθουανία σε περίπτωση ανάγκης. Παρόλα αυτά, η Σουηδία υποσχέθηκε στη Λιθουανία ότι θα τη βοηθούσε στην ανάκτηση των χαμένων εδαφών της.[2]

Συνθήκη του Κεντάινιαϊ[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κύριο λήμμα: Συνθήκη του Κεντάινιαϊ
Το Παλάτι του Κεντάινιαϊ ήταν το μέρος όπου υπεγράφη η Ένωση του Κεντάινιαϊ.

Στις 20 Οκτωβρίου 1655, περισσότεροι από 1.000 ευγενείς, κυρίως από τη Σαμογιτία, συγκεντρώθηκαν στο Παλάτι του Κεντάινιαϊ, υπέγραψαν την Ένωση του Κεντάινιαϊ εκ μέρους του Μεγάλου Δουκάτου της Λιθουανίας, διέλυσαν την Πολωνική-Λιθουανική Κοινοπολιτεία και κήρυξαν επίσημα την προσωπική ένωση με τη Σουηδική Αυτοκρατορία.[2][7] Η σουηδική πλευρά εκπροσωπήθηκε από τον Λόρδο Ανώτατο Ταμία Μάγκνους Γκάμπριελ Ντε λα Γκάρντιε και τον Κυβερνήτη Μπενγκτ Σκίτε, με τον τελευταίο να κατέχει επίσης τη θέση του αντιβασιλέα.[3][8] Ο βασιλιάς της Σουηδίας, Κάρολος Ι΄ Γουσταύος, έγινε Μέγας Δούκας της Λιθουανίας.[1] Μετά από αυτό, υπογράφηκε μια άλλη πράξη με την οποία η λιθουανική αριστοκρατία ορκίστηκε πίστη στο σουηδικό στέμμα.[2] Στις 23 Οκτωβρίου 1655, εγκαινιάστηκε το Συμβουλευτικό Συμβούλιο της Λιθουανίας.[1] Η Σουηδική Λιθουανία δημιουργήθηκε ως dominicum directum και στον Γιάνους Ραντζίβιουου υποσχέθηκαν εξαιρετικά δικαιώματα σε ορισμένα κτήματα.[2] Είναι γνωστό ότι τόσο ο Γιάνους Ραντζίβιουου όσο και ο Μπογκούσουαφ Ραντζίβιουου (λιθουανικά: Boguslavas Radvila) ήθελαν αρχικά να αποκτήσουν τα λιθουανικά εδάφη των βοεβοδάτων Μινσκ, Νοβογκρούντεκ, Μπρεστ και των πόβιατ Βολκόβισκ και Γκρόντνο, καθώς και το πολωνικό Βοεβοδάτο Ποντλάσκιε. Εν τω μεταξύ, η εθνική Λιθουανία έπρεπε να παραμείνει υπό την άμεση κυριαρχία της Σουηδίας.[6] Ο Γιάνους Ραντζίβιουου ήλπιζε επίσης να γίνει χωρίς στέμμα ηγεμόνας ολόκληρου του σουηδικού προτεκτοράτου, αλλά η προσπάθειά του ήταν ανεπιτυχής.[9]

Επιδιώκοντας να βελτιώσει τη φήμη της Σουηδίας στους Λιθουανούς χωρικούς και να εξασφαλίσει ένα μεγαλύτερο πολιτικό πλεονέκτημα έναντι των Λιθουανών ευγενών, ο Μάγκνους Γκάμπριελ Ντε λα Γκάρντιε ανέλαβε να τους διαβεβαιώσει για την κατάργηση της δουλοπαροικίας. Ωστόσο, αυτό τελικά δεν βοήθησε στη βελτίωση των σχέσεών τους με τους χωρικούς, καθώς τους έμεινε το βάρος της παροχής σημαντικών πόρων στις σουηδικές δυνάμεις και τη στρατιωτική τους προσπάθεια.[10]

Διάλυση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Καθώς περνούσε ο καιρός, ορισμένα στρώματα της κοινωνίας, δηλαδή οι μικροί ευγενείς και οι χωρικοί, άρχισαν να αποσύρουν την υποστήριξή τους στη σουηδική κυριαρχία. Αυτό ήταν ως επί το πλείστον συνέπεια του ότι η σουηδική διοίκηση εισήγαγε βαριά φορολογία και την αδυναμία της να ελέγξει τη βαρβαρότητα του δικού της στρατού στην περιοχή. Την άνοιξη του 1656,[11] ορισμένα τμήματα της αριστοκρατίας στη Λιθουανία άρχισαν να επαναστατούν κατά των Σουηδών, την οποία ακολούθησε η αποφασιστική νίκη της Πολωνίας κατά της Σουηδικής Αυτοκρατορίας στη Μάχη του Πρόστκι. Το 1657, τα εναπομείναντα σουηδικά στρατεύματα που στάθμευαν στο Κάστρο του Μπίρζαϊ εκδιώχθηκαν και η Σουηδική Λιθουανία διαλύθηκε. Κατόπιν αυτού, ο Μπογκούσουαφ Ραντζίβιουου, ο οποίος είχε υπηρετήσει ως εν ενεργεία Μεγάλος Χετμάνος της Λιθουανίας και διοικητής των σουηδικών δυνάμεων κατά της Πολωνίας, αντιμετώπισε δίκη και εξορίστηκε στο Κούνιχσμπεργκ.[12]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Kontljarchuk, Andrej (2006). In the Shadows of Poland and Russia: The Grand Duchy of Lithuania and Sweden in the European Crisis of the mid-17th Century. JSTOR. ISBN 91-89315-63-4.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 Meilus, E. (2013). LDK istorija: Kėdainių unija – nuo Lenkijos prie Švedijos [History of GDL: Union of Kėdainiai — from Poland to Sweden] (λιθουανικά). 15min. Archived from the original on 31 August 2013. Retrieved 27 January 2023.
  3. ↑ 3,0 3,1 Bumblauskas, Alfredas (2005). Senosios Lietuvos istorija (1009–1795) [History of Medieval Lithuania] (λιθουανικά). R. Paknio leidykla, p. 307. ISBN 9986-830-89-3
  4. ↑ Isacson, Claes-Göran (2004). Karl X Gustavs krig – Fälttågen i Polen, Tyskland, Baltikum, Danmark och Sverige 1655-1660 [Charles X Gustav's War — Campaigns in Poland, Germany, the Baltics, Denmark and Sweden 1655–1660] (in Swedish). Historiska Media. ISBN 9789185057252.
  5. ↑ Tyla, Antanas. "Kėdainių sutartis" [Treaty of Kėdainiai] (λιθουανικά). Universal Lithuanian Encyclopedia.
  6. ↑ 6,0 6,1 Praleika, Aidanas. "Kėdainių unija – nevykusi LDK ir Švedijos santuoka" [Union of Kėdainiai — a failed marriage between GDL and Sweden] (λιθουανικά). Alfa.lt. Archived from the original on 11 September 2019. Retrieved on 11 April 2023.
  7. ↑ Gerner, Kristian & Karlsson, Klas-Göran (2000). Sverige och Polen i historiskt perspektiv. Bortom stereotyper [Sweden and Poland in Historical Perspective. Beyond Stereotypes] (in Swedish). Semantic Scholar. p. 21. S2CID 193906737.
  8. ↑ Airini, V., Belašaitė-Kasparaitė L., Gureckienė, V. Abiejų Tautų Respublikos karai su Švedija XVII amžiuje [The Wars of the Polish–Lithuanian Commonwealth With Sweden in the 17th Century] (λιθουανικά). p. 46.
  9. ↑ Vyšniauskas, Marius (2021). Jonas Kazimieras Vaza – žmogus, pražudęs respubliką Αρχειοθετήθηκε 2023-11-27 στο Wayback Machine. [John II Casimir Vasa — The Man Who Ended the Republic] (λιθουανικά). Lituanistica. p. 59. ISSN 0134-3106.
  10. ↑ Šapoka, Adolfas (1990). 1655 metų Kėdainių sutartis, arba švedai Lietuvoje 1655–1656 metais [The Treaty of Kėdainiai of 1655 or Swedes in Lithuania in 1655–1656] (λιθουανικά). Vilnius: Mokslas. p. 46. ISBN 9785420006542.
  11. ↑ "Kėdainių sutartis" [Treaty of Kėdainiai] (λιθουανικά). Istorija Tau.
  12. ↑ Matulevičius, A., Tyla, A. "Boguslavas Radvila" (λιθουανικά). Universal Lithuanian Encyclopedia.
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Σουηδική_Λιθουανία&oldid=10516134"