Σιδηρόκαστρο (κάστρο)

Σιδηρόκαστρο
Είδος	οικισμός και κάστρο
Γεωγραφικές συντεταγμένες	38°45′36″N 22°24′0″E
Διοικητική υπαγωγή	Περιφερειακή Ενότητα Φθιώτιδας
Τοποθεσία	Οίτη
Χώρα	Ελλάδα
δεδομένα (π)

Το Σιδηρόκαστρον ήταν μεσαιωνικός οχυρωμένος οικισμός επί του Όρους Οίτη στην Κεντρική Ελλάδα.

Το Σιδηρόκαστρο αναφέρεται για πρώτη φορά στην διάρκεια του 13ου αιώνα. Ορισμένοι ακαδημαϊκοί το έχουν ταυτοποιήσει με τοποθεσία επί του Όρους Κνημίς (Μπυσόν), στους Δελφούς ή την Αράχοβα (Γκρεγκορόβιους), ή την Ηράκλεια Τραχίνα (Νερούτσος), ωστόσο με βάση την περιγραφή του στο Χρονικό του Μορέως, μοιάζει πιθανότερη η ταυτοποίησή του με ερειπωμένο οχυρωμένο οικισμό ευρισκόμενο επί βραχώδους υψιπέδου στην ανατολική πλαγιά του Όρους Οίτη, επί των όχθων της άνω ροής του Ασωπού Ποταμού, πλησίον των σημερινών χωριών της Παύλιανης και του Κουμαριτσίου. Η συγκεκριμένη ταυτοποίηση πραγματοποιήθηκε από τον Γ. Κόλια το 1933.

Η ονομασία του πιθανώς να προήλθε από το στρατηγικής σημασίας γειτονικό πέρασμα της Σιδηρόπορτας, που ήλεγχε τα ορεινά περάσματα από τον Ασωπό προς τον Βοιωτικό Κηφισό, καθώς και τα Δύο Βουνά. Είναι ένα από τα κάστρα τα οποία είναι γνωστά στην λαϊκή παράδοση ως "Κάστρο της Ωριάς".

Η πρώτη αναφορά στο Σιδηρόκαστρο του γίνεται το 1275, ως ένα εκ των κάστρων τα οποία παραχωρήθηκαν από τον ηγεμόνα της Θεσσαλίας, Ιωάννη Α΄ Δούκα, προς το Δουκάτο των Αθηνών, ως προίκα της κόρης του, Ελένης Αγγελίνας Κομνηνής. Κάποια στιγμή μεταξύ του 1318 και του 1327, κατελήφθη από την Καταλανική Εταιρεία, η οποία είχε, προηγουμένως, καταλάβει το Δουκάτο των Αθηνών. Με εξαίρεση μια (αβέβαιη) σύντομη περίοδο κατοχής από Αλβανούς επιδρομείς το 1367, παρέμεινε υπό τον έλεγχο σειράς καταλανικών οικογενειών τουλάχιστον έως το 1382, και πιθανώς έως την οθωμανική κατάληψη της Κομητείας των Σαλώνων το 1392. Κατόπιν τούτου, το Σιδηρόκαστρο έχασε την σημασία του ως συνοριακό φρούριο και εγκαταλείφθηκε.

Σήμερα, η τοποθεσία του είναι εγκαταλελειμμένη και προσβάσιμη μόνον με τα πόδια από την Παύλιανη. Έως τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο διατηρούνταν σημαντικά τμήματα των οχυρώσεων, ωστόσο, σήμερα έχουν απομείνει μόνον μερικά ερείπια δύο αμυντικών τειχών, εκτεινόμενα προς κατεύθυνση βορρά-νότου.

Πηγές

• Bon, Antoine (1937). «Forteresses médiévales de la Grèce centrale». Bulletin de correspondance hellénique 61: 139–142. http://www.persee.fr/doc/bch_0007-4217_1937_num_61_1_2728. 
• Koder, Johannes· Hild, Friedrich (1976). Tabula Imperii Byzantini, Band 1: Hellas und Thessalia (στα Γερμανικά). Vienna: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften. ISBN 3-7001-0182-1.