Πόρτα Καπένα

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Πόρτα Καπένα
Porta Capena
Χάρτης
Είδοςπύλη της πόλης
Γεωγραφικές συντεταγμένες41°53′2″N 12°29′26″E
Διοικητική υπαγωγήΡώμη
ΧώραΙταλία
Έναρξη κατασκευής3ος αιώνας π.Χ.
Η θέση της πύλης.
Ο Ο οβελίσκος του Αξούμ στη Ρώμη. Φωτογραφία του 2002.

Η Πύλη Καπένα (λατιν.: Porta Capena) ήταν μία πύλη στο νότιο μέρος των Σερβίων Τειχών της Ρώμης, στην οδό προς την πόλη Κάπουα της νότιας Ιταλίας. Η πύλη βρισκόταν στην περιοχή Πιάτσα ντι Πόρτα Καπένα, όπου συναντώνται οι λόφοι Καίλιος, Παλατίνος και Aβεντίνος. Πιθανώς η ακριβής θέση της βρισκόταν μεταξύ της εισόδου της Βία ντι Βάλε ντελε Καμένε και της αρχής της Βία ντελε Τέρμε ντι Καρακάλα (περιοχή γνωστή ως «Αρχαιολογικός Περίπατος»), απέναντι από την κυρτή πλευρά του Μεγίστου Ιπποδρόμου.

Σήμερα η Πιάτσα ντι Πόρτα Καπένα φιλοξενεί τα κεντρικά γραφεία του FAO (Food and Agriculture Organisation). Μεταξύ 1937 και 2004 ήταν το σημείο του οβελίσκου του Aξούμ.

Ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η κοιλάδα γύρω από τη σημερινή λεωφόρο των Λουτρών του Καρακάλλα ήταν στην αρχαιότητα καλυμμένη με δάση, σπηλιές και πηγές νερού. Σε αυτή την περιοχή (που ονομαζόταν κοιλάδα των νυμφών Camenae), που εθεωρείτο ιερή και μυστηριώδης, λέγεται (και ο Λίβιος αναφέρει με ακρίβεια) ότι ο ειρηνικός βασιλιάς Νουμάς Πομπίλιος, ο πρώτος διάδοχος του Ρωμύλου, είχε τις νυκτερινές του συναντήσεις με τη νύμφη Ηγερία, η οποία σε εκείνες τις περιπτώσεις του παρείχε όλες τις απαραίτητες πληροφορίες για τη θεσμοθέτηση των τελετουργιών, που ήταν πιο ευάρεστες σε κάθε θεότητα, καθώς και τις σχετικές ιερατικές λειτουργίες. Είτε το έκανε με καλή πίστη, είτε όχι, με αυτό το τέχνασμα ο βασιλιάς κατάφερε να κρατήσει ήρεμο για αρκετά χρόνια έναν τραχύ και αδαή λαό, που δεν μπορούσε να αφήσει τον ορυμαγδό του πολέμου. Επομένως αυτή η περιοχή μπορεί να θεωρηθεί το λίκνο της θρησκείας της αρχαίας Ρώμης.

Η θέση της και ορισμένες μαρτυρίες υποδηλώνουν, ότι η πύλη ονομαζόταν αρχικά Camena και ότι η κατασκευή της μπορεί να είναι ακόμη και προγενέστερη από αυτή των Σερβίων Τειχών. Η πρώτη ιστορική-μυθική αναφορά χρονολογείται από την εποχή του βασιλιά Τύλλου Οστίλιου (μέσα του 7ου αι. π.Χ.): αναφέρεται στο γεγονός ότι το ταφικό μνημείο της Καμίλλης –της αδελφής των Ορατίων, που σκοτώθηκε επειδή ήταν ένοχη για το ότι θρηνούσε για τον θάνατο του αρραβωνιαστικού της Κουριατίου, εχθρού της Ρώμης– ανεγέρθηκε κοντά στην πύλη.[1]

Το 489 π.Χ. ήταν από την Πόρτα Καπένα, που ένα πλήθος νεαρών Βολσκίων (Volsci) εκδιώχθηκαν από τη Ρώμη, ενώ περίμεναν τους αγώνες, σύμφωνα με το σχέδιο του Γ. Μ. Κοριολανού για να υποδαυλιστεί η εχθρότητά τους προς τη Ρώμης και να προετοιμαστούν για τον επόμενο πόλεμο.[2]

Το 312 π.Χ. φτιάχτηκε η Αππία Οδός, ξεκινώντας από την Πύλη και έχοντας ως σημείο άφιξης την πόλη Κάπουα: για τον λόγο αυτό το όνομα της πύλης άλλαξε σε Καπένα και ολόκληρη η περιοχή, ήδη σημαντική για διάφορους λόγους, απέκτησε έναν πολύ καίριο ρόλο ως κύριο σημείο διέλευσης και επαφής με τη Nάπολη και τη νότια Ιταλία.

Σε γραπτές πηγές η πύλη αναφέρεται επίσης για ένα άλλο σημαντικό γεγονός, που σημάδεψε βαθιά την ιστορία της Ρώμης: όπως αναφέρει ο Λίβιος, μετά την καταστροφική μάχη των Καννών, η Σύγκλητος συνεδρίασε για να αξιολογήσει την κατάσταση στην πόρτα Καπένα (ad portam Capenam), η οποία ήταν ένας από τους τρεις τόπους συνάντησης της συνέλευσης.[3]

Η πομπή που εισήγαγε για πρώτη φορά στη Ρώμη τη θεά Κυβέλη (τη Magna Mater), που η λατρείας της ήταν μία από τις πρώτες εκπροσώπους ξένων λατρειών και τελετουργιών, πέρασε επίσης από την Πόρτα Καπένα.

Παρακμή και καταστροφή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σύμφωνα με τον Ιουβενάλη, τον 1ο αι. μ.Χ. η περιοχή της Πόρτα Καπένα είχε χάσει την ιστορική και θρυλική της σημασία και είχε γίνει τόπος συνάντησης ζητιάνων, ιδιαίτερα εκείνων της εβραϊκής θρησκείας.[4] Η τελευταία χρήση της πύλης ήταν ως τόξο στήριξης για το πέρασμα του υδραγωγείου Άκουα Μάρκια.

Η Πόρτα Καπένα καταστράφηκε και ολόκληρη η περιοχή αναδιαρθρώθηκε από τον Αυτοκράτορα Καρακάλλα. Η πρόσβαση στη Ρώμη μεταφέρθηκε αργότερα λίγο πιο πέρα, μέσω της νέας Πόρτα Άππια στα Αυρηλιανά Τείχη. Τα απομεινάρια της ωστόσο δεν είναι πλέον ορατά σήμερα· εντοπίστηκαν κατά τις ανασκαφές, που έγιναν το 1867.

Στον λαϊκό πολιτισμό[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Η Πόρτα Καπένα εμφανίζεται ως τοποθεσία, που επισκέφτηκε η οικογένεια των Κορνηλίων (Cornellii,) στη δημοφιλή σειρά λατινικών σχολικών βιβλίων Ecce Romani.

Βιβλιογραφικές αναφορές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. . «britannica.com/topic/Horatii-and-Curiatii». 
  2. Dionysius of Halicarnassus, Roman Antiquities, VIII, 3.
  3. Livy. Ab urbe condita. σελ. XXIII, 32.3. 
  4. Decimo Giunio Giovenale, 3.10–16.