Πυρανόζη
Πυρανόζες (αγγλ.: pyranoses) στη βιοχημεία και την οργανική χημεία, ονομάζονται οι ομάδες σακχάρων, δηλ. οι μονοσακχαρίτες σε κυκλική δομή με έξι μέλη, δομή η οποία περιέχει τον σκελετό του πυρανίου, ένεκα και η ονομασία τους, πυρανόζες. Πέντε μέλη είναι από άνθρακα (C) και ένα μέλος είναι από οξυγόνο (O). Μπορεί να φέρουν και άλλα άτομα άνθρακα εξωτερικά του εξαδακτυλίου (βλέπε λ.χ. μόριο γλυκόζης).[1] Η δομή αυτή λέγεται επίσης δακτύλιος πυρανόζης (pyranose ring). Σε αντίθεση με το πυράνιο που φέρει δύο διπλούς δεσμούς, από το οποίο λήφθηκε η ονομασία αυτή (πυρανόζες), η πυρανόζη ποτέ δεν έχει διπλούς δεσμούς.[2]
| Τετραϋδροπυράνιο | |||
|---|---|---|---|
| Ονομασία | Τετραϋδροπυράνιο | α-D-(+)-Γλυκοπυρανόζη | |
| Χημική δομή |  |
| |
| Δακτύλιος τετραϋδροπυρανίου σε χρώμα: μπλε | Δακτύλιος τετραϋδροπυρανίου σε μορφή «καρέκλας» σε χρώμα: μπλε | ||
Ο δακτύλιος πυρανόζης σχηματίζεται από την αντίδραση της υδροξυλικής ομάδας (-ΟΗ) με τον άνθρακα 5 (C-5) από μονοσακχαρίτη που φέρει μια αλδεΰδη στον άνθρακα C-1. Αυτό, ως συνέπεια, δίνει μία ημικετάλη. Σε περίπτωση που τύχει και η αντίδραση είναι μεταξύ της αλδεϋδης και της υδροξυλικής ομάδας στον άνθρακα C-4, τότε θα σχηματιστεί μία φουρανόζη.[3]
Από θερμοδυναμικής άποψης, ο δακτύλιος πυρανόζης είναι πολύ πιο σταθερός απ' αυτόν της φουρανόζης.[4] Μονοσάκχαρα που, συνήθως, φέρουν αυτή τη μορφή του εξαδακτυλίου πυρανόζης είναι: η γλυκόζη, η μαννόζη, η γαλακτόζη κ.ά.[5] Παραδείγματος χάρη, για μια αλδοεξόζη, όπως η γλυκόζη, η αλδεϋδική ομάδα C-1 του τύπου ανοιχτής αλυσίδας αντιδρά με το υδροξύλιο του C-5 για να σχηματίσει μια ενδομοριακή ημιακετάλη. Ο εξαμελής δακτύλιος του σακχάρου που παράγεται, ονομάζεται πυρανόζη λόγω της ομοιότητάς του με το πυράνιο.[6]
Δείτε επίσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ Robyt, J.F. (1998). Essentials of Carbohydrate Chemistry. Springer. ISBN 0-387-94951-8.
- ↑ https://www.masterorganicchemistry.com/2017/07/13/pyranoses-and-furanoses-ring-chain-tautomerism-in-sugars/
- ↑ https://eclass.uoa.gr/modules/document/file.php/BIOL199/5_ASKISI_13.pdf[νεκρός σύνδεσμος]
- ↑ Ma, B.Y.; Schaefer, H.F.; Allinger, N.L. (1998). «Theoretical studies of the potential energy surfaces and compositions of the D-aldo and D-ketohexoses». Journal of the American Chemical Society 120 (14): 3411–3422. doi:.
- ↑ «Carbohydrate Chemistry - Χημεία Υδρογονανθράκων [sic]» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 17 Ιανουαρίου 2009. Ανακτήθηκε στις 13 Φεβρουαρίου 2021.
- ↑ «Αρχειοθετημένο αντίγραφο» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 21 Δεκεμβρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 13 Φεβρουαρίου 2021.