Πομόροι

Πομόροι σε μια προεπαναστατική φωτογραφία

Οι Πομόρ(οι) (ρωσικά: помо́ры‎‎, κάτοικοι των παραλίων) είναι μια εθνογραφική ομάδα, που κατάγεται από Ρώσους εποίκους, κυρίως από το Βέλικι Νόβγκοροντ, η οποία ζει στις ακτές της Λευκής Θάλασσας και τα εδάφη της οποίας στα νότια σύνορα βρίσκονται σε μια λεκάνη απορροής, που διαχωρίζει τη λεκάνη απορροής της Λευκής Θάλασσας από τις λεκάνες των ποταμών, οι οποίοι ρέουν προς τα νότια.

Ιστορία

Ήδη από τον 12ο αιώνα, εξερευνητές από το Νόβγκοροντ εισήλθαν στη Λευκή Θάλασσα μέσω των εκβολών των ποταμών Βόρειου Ντβινά, Μέζεν, Πετσόρα και Ονέγκα και ίδρυσαν οικισμούς κατά μήκος των θαλάσσιων ακτών της Μπιάρμιας. Το Χολμογκόρι χρησίμευσε ως πρωτεύουσα τους μέχρι την άνοδο του Αρχάγγελσκ στο τέλος του 16ου αιώνα. Από τη βάση τους στην πόλη Κόλα, εξερεύνησαν την περιοχή Μπάρεντς και τη χερσόνησο Κόλα και τη Νόβαγια Ζεμλιά.

Αργότερα, οι Πομόροι ανακάλυψαν και συντήρησαν τη Διαδρομή της Βόρειας Θάλασσας μεταξύ Αρχάγγελσκ και Σιβηρίας. Με τα πλοία τους (κοτς), οι Πομόροι διείσδυσαν στις περιοχές της Βόρειας Σιβηρίας πέρα από τα Ουράλια Όρη, όπου ίδρυσαν τον οικισμό της Μανγκαζέγια ανατολικά της χερσονήσου Γιαμάλ στις αρχές του 16ου αιώνα. Η Τατιάνα Μπράτκοβα ανέφερε ότι ορισμένοι ιστορικοί εικάζουν πως στις αρχές του 17ου αιώνα, οι Πομόροι ίδρυσαν το απομονωμένο χωριό Ρούσκογιε Ούστιε στο δέλτα του Ιντιγκίρκα, στη βορειοανατολική Γιακουτία.

Μάλιε Κορέλι, ένα χωριό Πομόρ του 17ου αιώνα, 28 χιλιόμετρα ανατολικά του Αρχάγγελσκ

Ετυμολογία

Το όνομα των Πομόρων προέρχεται από την ακτή Πομόρσκι (κυριολεκτικά, "θαλάσσια") της Λευκής Θάλασσας (μεταξύ των πόλεων Ονέγκα και Κεμ), έχοντας τη ρίζα more, που σημαίνει "θάλασσα" και προέρχεται από μια ινδοευρωπαϊκή ρίζα. Η ίδια ρίζα εμφανίζεται στο τοπωνύμιο Πομερανία (πολωνικά: Pomorze).

Ο όρος Πομόρ, ο οποίος μεταξύ του 10ου και 12ου αιώνα σήμαινε "κάποιον που ζούσε κοντά στη θάλασσα", σταδιακά επεκτάθηκε και περιλάμβανε και όσους πληθυσμούς έμεναν και πιο μακριά από τα παράλια. Τελικά, τον 15ο αιώνα, οι άνθρωποι αποσυνδέθηκαν από τη θάλασσα. Η θάλασσα δεν αποτελούσε μεγάλο κομμάτι της οικονομίας της περιοχής αυτής. Την ίδια περίοδο, ο κόσμος άρχισε να χρησιμοποιεί τον όρο Pomor'e για να αναφερθεί σε εδάφη πρακτικά ολόκληρου του Βορρά της Ευρωπαϊκής Ρωσίας, μεταξή των οποίων οι περιοχές Μούρμανσκ, Άρχαγγελσκ και Βόλογκντα και οι δημοκρατίες της Καρελίας και των Κόμι.

Τα παραδοσιακά μέσα διαβίωσης των Πομόρων, που βασίζονταν στη θάλασσα, περιελάμβαναν κυνήγι ζώων, φαλαινοθηρία και ψάρεμα. Σε περιοχές της τούνδρας ασχολούνταν με την εκτροφή ταράνδων. Οι Πομόροι εμπορεύονταν διά θαλάσσης καλαμπόκι και ψάρια με τη Βόρεια Νορβηγία, κάτι που ήταν σημαντικό και για τις δύο πλευρές. Αυτό το εμπόριο ήταν τόσο έντονο, που ένα είδος ρωσικής-νορβηγικής γλώσσας πίτζιν μόγια πο τβόγια (ή ρουσενόρσκ) αναπτύχθηκε στις βόρειες νορβηγικές ακτές, που χρησιμοποιούνταν μεταξύ 1750-1920.

Χωριό Πομόρ στις αρχές του 20ού αιώνα

Μεταξύ 12ου και 15ου αιώνα, η Πομόρε θεωρήθηκε μια εκτεταμένη αποικία της πολιτείας του Βέλικι Νόβγκοροντ. Στις αρχές του 16ου αιώνα, ολοκληρώθηκε η προσάρτηση της περιοχής από τη Μόσχα. Τον 17ο αιώνα, σε 22 περιοχές, το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού αποτελούνταν από ελεύθερους αγρότες. Ένα μέρος της γης ανήκε σε μοναστήρια και στους εμπόρους Στρογκάνοφ. Δεν υπήρχαν ιδιοκτήτες γης στο Πομόρε. Ο πληθυσμός των περιοχών ασχολήθηκε με την αλιεία, την παραγωγή μαρμαρυγίας και αλατιού και άλλες επιχειρήσεις.

Μια εκκλησία Πομόρ του 17ου αιώνα κοντά στο Χολμογκόρι

Το Ρωσικό Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό Μπρόκχαους και Έφρον στην έκδοση του 1890-1907, κατηγοριοποιούσε τους Πομόρ ως Μεγάλους Ρώσους ή τους χαρακτήριζε ως Ρώσους εμπόρους και παγιδευτές του Βορρά. Μέχρι σήμερα, καμία εγκυκλοπαίδεια ή εγκυκλοπαιδικό λεξικό δεν αναφέρεται σε αυτούς ως ξεχωριστή εθνοτική ομάδα.

Στην απογραφή του 2002, οι ερωτηθέντες είχαν την επιλογή να ταυτοποιηθούν ως "Πομόροι" και αυτή η ομάδα καταγραφόταν ως υποομάδα της ρωσικής εθνικότητας. Ωστόσο, μόνο 6.571 άτομα το έπραξαν, σχεδόν όλα στην Περιφέρεια Αρχάγγελσκ (6.295) και στην Περιφέρεια Μούρμανσκ (127).

Όπως οι περισσότεροι άλλοι Ρώσοι, οι Πομόροι παραδοσιακά είναι Ορθόδοξοι Χριστιανοί. Πριν από την Επανάσταση του 1917, ένα μεγάλο ποσοστό Ρώσων από τους Πομόρ ήταν Παλαιοί Πιστοί.

Αξιοσημείωτοι Πομόροι

• Μιχαήλ Λομονόσοφ, γεννημένος κοντά στο Χολμογκόρι
• Φέντοτ Σούμπιν, γεννημένος κοντά στο Χολμογκόρι
• Σεμιόν Ντέζνεφ, γεννημένος στο Βελίκι Ούστιουγκ, πρώτος Ευρωπαίος που πέρασε από τον Βερίγγειο Πορθμό
• Γεροφέι Χαμπάροφ, γεννημένος στο Βελίκι Ούστιουγκ

Τρέχουσα χρήση του ονόματος

Ένα από τα τρία πανεπιστήμια του Αρχάγγελσκ ονομάστηκε Κρατικό Πανεπιστήμιο Πομόρ.

Σύμφωνα με την τρέχουσα ρωσική τάση για τη συγχώνευση των λιγότερο κατοικημένων ή φτωχότερων ομοσπονδιακών υποκειμένων σε μεγαλύτερες οντότητες, έχει προταθεί η συγχώνευση των όμπλαστ του Αρχάγγελσκ και του Μούρμανσκ, της Δημοκρατίας των Κόμι και του Αυτόνομου Θύλακα της Νενετσίας κι ένα από τα πιθανά ονόματα αυτής της νέας περιοχής είναι Κράι Πομόρ.