Πλοίαρχος Νέμο

Ο Πλοίαρχος Νέμο κοιτά τον ήλιο να δύει στην Ανταρκτική στο μυθιστόρημα 20.000 λεύγες κάτω από τη θάλασσα.

Ο Πλοίαρχος Νέμο είναι φανταστικό πρόσωπο που εμφανίζεται σε δύο μυθιστορήματα του Ιουλίου Βερν, το 20.000 λεύγες κάτω από τη θάλασσα (1870) και το Η Μυστηριώδης Νήσος (1874).

Ο Νέμο(ς), ένας από τους πιο διάσημους φανταστικούς ήρωες, και από τους λίγους στην κλασική μυθιστοριογραφία που είναι ταυτόχρονα ήρωας και αντιήρωας, αποτελεί μία μυστηριώδη μορφή. Αναφέρεται ως μία επιστημονική διάνοια που τριγυρίζει στα βάθη της θάλασσας μέσα στο υποβρύχιό του, τον Ναυτίλο, το οποίο ναυπηγήθηκε σε ένα έρημο νησί. Μνημονεύεται πως ήταν γιος ενός Ινδού μαχαραγιά και το όνομά του ήταν Πρίγκηπας Ντακκάρ — τουλάχιστον αυτό ήταν πριν εγκαταλείψει τα εγκόσμια. Ο Νέμο προσπαθεί να προβάλλει έναν ψυχρό, αυτοελεγχόμενο χαρακτήρα που εμπνέει εμπιστοσύνη, ωστόσο οδηγείται από μία ακόρεστη δίψα για εκδίκηση και ένα μίσος ενάντια στον ιμπεριαλισμό (ειδικότερα ενάντια στη Βρετανική Αυτοκρατορία), ενώ ταυτόχρονα νιώθει τύψεις για τους θανάτους των μελών του πληρώματός του, ακόμα και για τους θανάτους ναυτών του εχθρού.

Ετυμολογία

Η προέλευση του ονόματος «Νέμο» δεν είναι καθόλου τυχαία: Είναι η λατινική λέξη που σημαίνει «κανένας», ενώ ταυτόχρονα στην αρχαία ελληνική (ως το ρήμα νέμω) σημαίνει «Αποδίδω αυτό που οφείλεται» (πρβλ. τη Νέμεσιν).

Επιπλέον, με την έννοια του «κανένας», παραπέμπει στο «Ούτις», το ψευδώνυμο που χρησιμοποιεί ο Οδυσσέας, η αρχετυπική αυτή μορφή του ήρωα περιπέτειας, για να παραπλανήσει τον Κύκλωπα Πολύφημο.

Η ζωή του

Το ανάκτορο Orchha, κατοικία των αληθινών μαχαραγιάδων του Μπουντελχάντ

Απεικόνιση του θανάτου του Πλοιάρχου Νέμο στο τέλος του μυθιστορήματος Η μυστηριώδης νήσος

Τίποτα σχετικά με το παρελθόν του Πλοιάρχου Νέμο δεν αποκαλύπτεται στο 20.000 λεύγες κάτω από τη θάλασσα, εκτός από το ότι έχει λόγο να μισεί τα κράτη της Γης, την απώλεια των μελών της οικογένειάς του σε κάποιο σημείο του παρελθόντος.

Στη Μυστηριώδη νήσο, ο Νέμο αποκαλύπτει ότι είναι ο πρίγκηπας Ντακ(κ)άρ, γιος του μαχαραγιά του Μπουντελχάντ στην Ινδία και απόγονος του Μουσουλμάνου σουλτάνου Φατέχ Αλή Τιπού του Βασιλείου της Μυσόρης. Ο τελευταίος υπήρξε διάσημος για τους πολέμους του κατά των Βρετανών.

Ο Νέμο εχθρεύεται βαθιά τη Βρετανική Αυτοκρατορία, εξαιτίας της κατάκτησης των Ινδιών από αυτή. Μετά την Ινδική Επανάσταση του 1857, στην οποία έχασε το βασίλειό του και οι Βρετανοί σκότωσαν τη σύζυγο και τα παιδιά του, αφοσιώθηκε στην επιστημονική έρευνα, σχεδίασε και κατασκεύασε ένα προηγμένο υποβρύχιο, τον Ναυτίλο. Μαζί με ένα πλήρωμα αποτελούμενο από πιστούς του ακόλουθους, ο Πλοίαρχος Νέμο διασχίζει τις θάλασσες πολεμώντας την αδικία και τον ιμπεριαλισμό. Ανακτά πολύτιμα μέταλλα από διάφορα ναυάγια στον βυθό των ωκεανών, κυρίως τους θησαυρούς της ισπανικής αρμάδας στον Κόλπο του Βίγο, που βυθίσθηκε κατά τη Ναυμαχία του Κόλπου του Βίγο.

Ο Νέμο ισχυρίζεται ότι είναι άπατρις και δεν ενδιαφέρεται για τις υποθέσεις του κόσμου της ξηράς, αλλά περιστασιακά παρεμβαίνει προς βοήθεια των καταπιεσμένων, εφοδιάζοντας π.χ. με χρυσάφι τους Κρητικούς που επαναστατούν ενάντια στους Τούρκους κυριάρχους, ή σώζοντας (τόσο σωματικά όσο και οικονομικά) έξω από τη σημερινή Σρι Λάνκα έναν αλιέα μαργαριταριών που πέφτει θύμα καταδυτικού ατυχήματος, ή ακόμα προσέχοντας και βοηθώντας κρυφά τους ναυαγούς στη Μυστηριώδη νήσο.

Ο Νέμο, όπως πολλά αρχοντόπουλα της Ινδίας τον 19ο αιώνα, είχε ευρωπαϊκή μόρφωση, καθώς δηλώνει ότι είχε ξοδέψει τα νιάτα του σπουδάζοντας και γυρνώντας στην Ευρώπη. Στην πρώτη του συνάντηση με τον Καθηγητή Αρονάξ και τους συντρόφους του, εκείνοι του μιλούν στη γαλλική, στην αγγλική, στη γερμανική, ακόμα και στη λατινική γλώσσα. Αργότερα, ο Νέμο αποκαλύπτει ότι γνωρίζει όλες αυτές τις γλώσσες.

Ο Αρονάξ σχολιάζει ότι τα γαλλικά του Πλοιάρχου Νέμο ήταν τέλεια και χωρίς ξενική προφορά, και επαφίεται στη διαίσθησή του και στις εθνολογικές του γνώσεις για να εκτιμήσει ότι ο πλοίαρχος κατάγεται από νότια μέρη. Ωστόσο, δεν είναι σε θέση να προσδιορίσει τη χώρα από την οποία προέρχεται. Η βιβλιοθήκη και η συλλογή τέχνης του Ναυτίλου αποκαλύπτουν την εξοικείωση του Πλοιάρχου με τον ευρωπαϊκό πολιτισμό και τέχνες. Επιπλέον, ξέρει και παίζει εκκλησιαστικό όργανο.

Ο Πλοίαρχος Νέμο εμφανίζεται στη Μυστηριώδη νήσο να πεθαίνει από γηρατειά πάνω στον Ναυτίλο, σε μία θαλασσινή σπηλιά στη Νήσο Λίνκολν του Νότιου Ειρηνικού. Οι ναυαγοί στο νησί υπό τον Κύρο Σμιθ, που έχουν ευεργετηθεί από τον πλοίαρχο, φροντίζουν σύμφωνα με τις τελευταίες επιθυμίες του και ακολουθώντας τις οδηγίες του να βυθιστεί το κενό πλέον υποβρύχιο με τη σορό του στα νερά του σπηλαίου, το οποίο ονομάζουν «Σπήλαιο Ντακκάρ». Λίγο μόνο καιρό μετά, το σπήλαιο και ολόκληρο το νησί ανατινάζονται μετά από έκρηξη του ηφαιστείου του.

Χαρακτήρας

Ο Πλοίαρχος Νέμο παίζει εκκλησιαστικό όργανο, στο οποίο ήταν δεξιοτέχνης, επί του Ναυτίλου.

Η καλύτερη ίσως περιγραφή του χαρακτήρα του Πλοιάρχου Νέμο προέρχεται από τις παρατηρήσεις του Καθηγητή Πιερ Αρονάξ, αφηγητή του 20.000 λεύγες κάτω από τη θάλασσα, ο οποίος περιμαζεύεται από τον Ναυτίλο όταν ο Πλοίαρχος είναι περίπου 40 ετών. Ο καθηγητής περιγράφει τον Νέμο ως λιγομίλητο άνθρωπο σε όλη τη διήγησή του, ψηλό και μαυρειδερό στην εμφάνιση, με ευθεία μύτη και μάτια σε μεγάλη απόσταση μεταξύ τους, πράγμα που του προσφέρει όραση με ευρύτερο οπτικό πεδίο. Στην περιγραφή που δίνεται στη Μυστηριώδη νήσο ο ηλικιωμένος πλέον Νέμο έχει μακριά λευκή γενειάδα.

Ο Πλοίαρχος αποφεύγει την ξηρά, έχοντας διακόψει όλους τους δεσμούς του με αυτή. Και όταν πατά πάνω της, το κάνει μόνο όταν η ξηρά είναι ακατοίκητη, όπως στην Ανταρκτική και τα ερημονήσια (π.χ. η Νήσος Λίνκολν στη Μυστηριώδη νήσο). Αγαπά τη θάλασσα και διατείνεται ότι αληθινή ελευθερία υπάρχει μόνο κάτω από τα κύματα. Σε συμφωνία με την απέχθειά του για τα «έθνη της ξηράς», δεν χρησιμοποιεί προϊόντα που δεν προέρχονται από τη θάλασσα: τρόφιμα, ρούχα, επίπλωση, όλα προέρχονται από τη θάλασσα, π.χ. γάλα και γαλακτοκομικά από γάλα φάλαινας, ακόμα και ο καπνός για κάπνισμα από ένα είδος φυκιού.

Ελάχιστα αποκαλύπτονται για τις πολιτικές του απόψεις, εκτός από το σχεδόν τυφλό μίσος του για την καταπίεση, με την οποία ταυτίζει όλα τα ιμπεριαλιστικά κράτη του κόσμου. Δεν διστάζει να ταυτισθεί με όσους καταπιέζονται, είτε αυτοί είναι Κρητικοί που επαναστατούν ενάντια στους Οθωμανούς, είτε φτωχοί αλιείς μαργαριταριών, είτε ακόμα μαύρες φάλαινες που δέχονται επίθεση από φυσητήρες.

`Οταν ο καθηγητής Αρονάξ ισχυρίζεται πως ο Νέμο παραβιάζει το ναυτικό και διεθνές δίκαιο όταν βυθίζει πολεμικά πλοία, ο Πλοίαρχος του απαντά ότι υπερασπίζεται απλώς τον εαυτό του από όσους του επιτίθενται και ότι οι νόμοι του κόσμου της ξηράς ή της επιφάνειας δεν ισχύουν πλέον για εκείνον. Σε μία σκηνή, ο Πλοίαρχος διακηρύσσει:

«Η θάλασσα δεν ανήκει σε δεσπότες. Στην επιφάνειά της μπορούν να κάνουν ό,τι θέλουν, να ασκούν ακόμα τους άδικους νόμους τους, να μάχονται, να καταβροχθίζουν ο ένας τον άλλο, και να εντρυφούν σε όλη τη γήινη φρίκη τους. Αλλά μερικά μέτρα κάτω από αυτήν, η δύναμή τους παύει, η επιρροή τους σβήνει και η κυριαρχία τους εξαφανίζεται. Μόνο στα βάθη των θαλασσών βρίσκεται η ανεξαρτησία. Εκεί είμαι ελεύθερος!...»

Ο Πλοίαρχος Νέμο στέκεται πάνω από το πλήρωμα του Ναυτίλου καθώς τελούν μία υποθαλάσσια κηδεία.

Ο Νέμος είναι αφοσιωμένος στο πλήρωμά του και θλίβεται βαθιά όταν κάποιος από τα μέλη του σκοτώνεται σε δυστύχημα, όπως αναφέρεται μετά την επίθεση των γιγαντιαίων καλαμαριών στις Μπαχάμες και στη μυστηριώδη νυκτερινή συνάντηση με ένα πλοίο επιφανείας. Δείχνει την ίδια ευσπλαχνία στη μεταχείριση των ναυαγών στη Μυστηριώδη νήσο. Επίσης, παρουσιάζεται να διατηρεί τρυφερές αναμνήσεις από την οικογένειά του, γιατί ο Αρονάξ τον βλέπει να κλαίει πάνω από το πορτραίτο μιας νέας γυναίκας και δύο παιδιών, προφανώς της οικογένειάς του.

Παρότι οξύθυμος, διατηρεί μεγάλο αυτοέλεγχο και σπανίως δίνει διέξοδο στην οργή του. Είναι επίσης πολύ γενναίος, μπροστάρης σε κάθε δραστηριότητα, από την απελευθέρωση του Ναυτίλου από τους πάγους της Ανταρκτικής μέχρι την απόκρουση της επιθέσεως των γιγαντιαίων καλαμαριών. Είναι επίσης άνθρωπος με υπεράνθρωπη αντοχή, ικανός να εργάζεται σε συνεχόμενες οκτάωρες βάρδιες χωρίς διάλειμμα, με λιγοστό οξυγόνο, για να ελευθερώσει το υποβρύχιο από τους πάγους. Είναι και ατρόμητος εξερευνητής, έχοντας ανακαλύψει τη χαμένη Ατλαντίδα.

Δείχνοντας ασυνήθιστο ταλέντο ναυπηγού και μηχανικού, ο Νέμο όχι μόνο σχεδίασε και κατασκεύασε τον Ναυτίλο, αλλά και επινόησε τα περισσότερα από τα βασικά χαρακτηριστικά του, όπως την ηλεκτρική πρόωση και τα συστήματα πλοηγήσεως. Είναι ο ίδιος εξαιρετικά ικανός στην υποθαλάσσια πλοήγηση, αναλαμβάνοντας ο ίδιος το πηδάλιο στα δυσκολότερα υποθαλάσσια περάσματα, όπως αυτά κάτω από τη διώρυγα του Σουέζ και το ανταρκτικό παγοκάλυμμα.

Από την άλλη πλευρά, ο Πλοίαρχος Νέμο έχει τεράστιες γνώσεις θαλάσσιας βιολογίας και ο σεβασμός του για την ανάλογη γνώση του καθηγητή Αρονάξ στο πεδίο αυτό είναι που τον οδηγεί να σχετιστεί με αυτόν όταν βρεθεί στον δρόμο του. Τέλος, αναφέρεται ότι έχει διαβάσει και κρατήσει σημειώσεις πάνω σε όλους τους τόμους που έχει στη μεγάλη βιβλιοθήκη του Ναυτίλου'. Εκτός από αυτές τις αδιαμφισβήτητες ενδείξεις μιας εξαιρετικής διάνοιας, επιδεικνύει επανειλημμένα την ικανότητά του να επινοεί καινοτόμες λύσεις στα διάφορα προβλήματα.

Ο Πλοίαρχος έχει επίσης πολύ εκλεπτυσμένες προτιμήσεις στις καλές τέχνες, κατέχοντας αρκετά αριστουργήματα ζωγραφικής και γλυπτικής από αρχαίους και νεότερους Ευρωπαίους καλλιτέχνες, τα οποία εκτίθενται στη μεγάλη σάλα του Ναυτίλου μαζί με την ανεκτίμητη συλλογή του από μαργαριτάρια, κοράλια και άλλα τέτοια θαλασσινά προϊόντα που έχει συλλέξει με τα ίδια του τα χέρια. Κατά τη γνώμη του καθηγητή Αρονάξ, η συλλογή του Ναυτίλου ήταν πλουσιότερη εκείνης του Λούβρου. Ωστόσο, ο Νέμο δεν θεωρούσε όλα αυτά ως κάτι παραπάνω από το υπόλειμμα μιας περασμένης ζωής, μιας ζωής που είχε επιλέξει να ξεχάσει διατηρώντας κάποιες από τις αναμνήσεις της, καθώς σύμφωνα με τον ίδιο αυτά αποτελούσαν μόνο ένα μέρος της αρχικής του συλλογής.

Παρά την πολυτέλεια που είναι ευδιάκριτη παντού στον Ναυτίλο, ο Πλοίαρχος Νέμο έχει σπαρτιάτικες συνήθειες, κρατώντας για δική του χρήση το απολύτως ελάχιστο. Σύμφωνα με τον Αρονάξ, η καμπίνα του Πλοιάρχου έμοιαζε με κελί μοναχού, με ελάχιστα έπιπλα εκτός από ένα κρεβάτι και τα όργανα πλοηγήσεως του υποβρυχίου.

Ο Νέμο πληροφορεί τον καθηγητή Αρονάξ ότι πρόθεσή του ήταν να συγγράψει την ιστορία της ζωής του, κάτι το οποίο είχε ήδη αρχίσει όταν ο Αρονάξ και οι σύντροφοί του βρέθηκαν επάνω στον Ναυτίλο. Αυτή η εξιστόρηση θα σφραγιζόταν μέσα σε ένα αδιάβροχο και αβύθιστο κουτί και θα αφηνόταν στη θάλασσα από τον τελευταίο επιζώντα του πληρώματος του υποβρυχίου με την ελπίδα ότι θα ξεβραζόταν κάπου.

Μία αβύθιστη κάσα πράγματι ξεβράζεται στο μυθιστόρημα Η μυστηριώδης νήσος, το βιβλίο που περιέχει τις λεπτομέρειες για τη ζωή του Πλοιάρχου. Αυτή η κάσα περιέχει εργαλεία, όπλα, επιστημονικά όργανα, έναν άτλαντα, βιβλία, χαρτί για γράψιμο και ρουχισμό. Τα περιεχόμενα είναι σφραγισμένα μέσα σε έναν αδιάβροχο θύλακα από ψευδάργυρο, δείχνοντας προσεκτική προετοιμασία και συσκευασία. Αυτό είναι ένα παράδειγμα του πώς ο Νέμο εκπληρώνει τις ευχές των ναυαγών δρώντας ως μέσο της Θείας Πρόνοιας.

Τέλος, ο Νέμο εμφανίζεται να διακατέχεται από κάποιο είδος μίσους, φόβου ή τύψεων που δεν αποκαλύπτεται ποτέ στον αναγνώστη, καθώς τα τελευταία λόγια του που ακούει ο Αρονάξ πριν εγκαταλείψει τον Ναυτίλο είναι: «Παντοδύναμε Θεέ μου, φτάνει, φτάνει!»

Το έμβλημά του

Το έμβλημα του Πλοιάρχου Νέμο, όπως αναφέρεται σε μία περιγραφή της σημαίας που ύψωσε στην Ανταρκτική, είναι ένα μεγάλο χρυσό N πάνω σε μαύρο φόντο.

Εξέλιξη της καταγωγής του

Σύμφωνα με τους Mike Perschon και Jess Nevins στο αρχικό χειρόγραφο του 20.000 λεύγες κάτω από τη θάλασσα ο Νέμο ήταν αρχικά ένας Πολωνός αριστοκράτης, μέλος της szlachta, που διψούσε για εκδίκηση εξαιτίας της δολοφονίας της οικογένειάς του κατά την κατάπνιξη από τους Ρώσους της πολωνικής «Εξέγερσης του Γενάρη» (1863-1864). Ο εκδότης του Βερν, ο Πιερ-Ζυλ Ετζέλ, φοβήθηκε ότι το βιβλίο θα απαγορευόταν στη Ρωσία και θα έχαναν έτσι την τεράστια ρωσική αγορά λογοτεχνίας, ενώ ταυτόχρονα θα προσέβαλλαν ένα σύμμαχο τότε της Γαλλίας, τη Ρωσική Αυτοκρατορία. Για τους λόγους αυτούς, έπεισε τον Βερν να αποκρύψει τελείως τα κίνητρα του Νέμο στο πρώτο μέρος του βιβλίου, ενώ στο δεύτερο μέρος του 20.000 λεύγες κάτω από τη θάλασσα, ο Νέμο έρχεται κοντά στο να αποκαλύψει μία ινδική καταγωγή (αν και αυτό δεν είναι φανερό από μόνο του) στη σκηνή της διάσωσης του Κεϋλανού αλιέα μαργαριταριών στον Κόλπο του Μανάρ.

Μια χρονολογική αντίφαση

Το 20.000 λεύγες κάτω από τη θάλασσα γράφτηκε το 1869 και το 1870, και αφηγείται τα ταξίδια του Ναυτίλου μεταξύ των ετών 1866 και 1868. Η μυστηριώδης νήσος γράφτηκε το 1874, αλλά η υπόθεσή της διαδραματίζεται αμέσως μετά τον Αμερικανικό Εμφύλιο, από το 1865 ως το 1867. Αυτό θα σήμαινε ότι ο Πλοίαρχος Νέμο που εμφανίζεται στη Μυστηριώδη νήσο πεθαίνει «πριν» από τον Πλοίαρχο Νέμο των 20.000 λευγών κάτω από τη θάλασσα που ταξιδεύει ανά τους ωκεανούς. Επίσης, όταν ο Πλοίαρχος εμφανίζεται στη Μυστηριώδη νήσο, αναφέρει ότι είχε συναντήσει τον Αρονάξ 16 χρόνια νωρίτερα!

Αρκετά τέτοια λάθη στη γαλλική πρωτότυπη έκδοση (του μεγάλου 8ου σχήματος των εκδόσεων του Ετζέλ) οφείλονται πιθανώς στους επιμελητές και όχι στον ίδιο τον Βερν. Οι επιμελητές την εποχή εκείνη ήταν απίθανο να συμβουλευθούν τους συγγραφείς των βιβλίων πριν προβούν σε μία αλλαγή. Σύμφωνα με τη νέα πληρη μετάφραση του Naval Institute Press, σχεδόν όλα τα σφάλματα μπορούν να αποδοθούν στους επιμελητές και ελάχιστα στον Ιούλιο Βερν, ο οποίος ήταν προσεκτικός και στην τελευταία λεπτομέρεια ως προς την παρουσίαση της Επιστήμης μέσα από την επιστημονική φαντασία.

Ο Ναυτίλος απορροφάται από τη δίνη του Μάελστρομ στις 2 Ιουνίου 1868, σύμφωνα με το 20.000 λεύγες κάτω από τη θάλασσα, ενώ το Η μυστηριώδης νήσος δίνει αυτή την ημερομηνία ως 22 Ιουνίου 1867. Ο Πλοίαρχος Νέμο πεθαίνει επί του Ναυτίλου στο δεύτερο μυθιστόρημα στις 15 Οκτωβρίου 1868. Επομένως, παρότι η ημερομηνία του θανάτου στη Νήσο δεν προηγείται των περιπετειών του πρώτου μυθιστορήματος, κάποια χρονολογικά πρωθύστερα παραμένουν: Οι Κύρος Σμιθ και Γεδεών Σπίλετ γνώριζαν τον Νέμο χρόνια πριν ο Αρονάξ δημοσιεύσει την ιστορία του. Και ο Νέμο ήταν στο νησί των ναυαγών όλη την περίοδο κατά την οποία εκτυλίσσονται οι περιπέτειες του 20.000 λεύγες κάτω από τη θάλασσα.

Υποδυόμενοι τον Πλοίαρχο Νέμο

Πολλοί ηθοποιοί υποδύθηκαν τον ρόλο του Πλοιάρχου Νέμο στις πολυάριθμες κινηματογραφικές ή τηλεοπτικές μεταφορές των δύο μυθιστορημάτων του Βερν, αλλά και σε άλλα εμπνευσμένα από την προσωπικότητά του έργα. Μεταξύ αυτών και οι:

• Allen Holubar, έπαιξε τον Πλοίαρχο Νέμο στην ταινία 20,000 Leagues Under the Sea του 1916.
• Λάιονελ Μπάρυμορ, έπαιξε τον Κόμη Ανδρέα Ντακκάρ στην ταινία Η μυστηριώδης νήσος (1929).
• Λέοναρντ Πεν, έπαιξε τον Πλοίαρχο Νέμο στην κινηματογραφική σειρά της Columbia Mysterious Island (1951).
• Τζέιμς Μέισον, έπαιξε τον Πλοίαρχο Νέμο στην ταινία της Walt Disney 20.000 λεύγες υπό την θάλασσα (1954).
• Χέρμπερτ Λομ, έπαιξε τον Πλοίαρχο Νέμο στην ταινία Η μυστηριώδης νήσος (1961).
• Ρόμπερτ Ράιαν, έπαιξε τον Νέμο στην ταινία Captain Nemo and the Underwater City (1969).
• Ομάρ Σαρίφ, έπαιξε τον Νέμο στην ταινία La Isla misteriosa y el capitán Nemo (1973).
• Λεν Κάρλσον, έπαιξε τον Νέμο (φωνή) στη σειρά κινούμενων σχεδίων The Undersea Adventures of Captain Nemo (1975).
• Vladislav Dvorzhetsky, έπαιξε τον Νέμο στη σοβιετική ταινία Κάπταιν Νέμο (1975).
• Χοσέ Φερέρ, έπαιξε τον Νέμο στην τηλεταινία και σύντομο σίριαλ The Return of Captain Nemo (1978).
• Τζων Μπαχ, έπαιξε τον Νέμο στην τηλεοπτική σειρά Mysterious Island (1995).
• Μάικλ Κέιν, έπαιξε τον Νέμο στην τηλεοπτική μίνι-σειρά 20,000 Leagues Under the Sea (1997).
• Μπεν Κρος, έπαιξε τον Νέμο στην τηλεταινία του NBC 20,000 Leagues Under the Sea (1997).
• Νασιρουντίν Σαχ, έπαιξε τον Νέμο στην ταινία The League of Extraordinary Gentlemen (2003).
• Πάτρικ Στιούαρτ, έπαιξε τον Νέμο στην τηλεταινία Mysterious Island (2005).
• Σον Λώλορ, έπαιξε τον Πλοίαρχο Νέμο στην ταινία 30,000 Leagues Under the Sea (2007).

Ο Πλοίαρχος Νέμο στον λαϊκό πολιτισμό

Πέρα από την αρχική του εμφάνιση στα μυθιστορήματα 20.000 λεύγες κάτω από τη θάλασσα και Η μυστηριώδης νήσος, ο Πλοίαρχος Νέμο εμφανίζεται και σε πολλά άλλα έργα, γραμμένα όμως όχι από τον Ιούλιο Βερν. Τα έργα αυτά χρονολογούνται όλα πολλές δεκαετίες μετά την πρώτη έκδοση των δύο μυθιστορημάτων.

• Το "Captain Nemo" είναι ένα ορχηστρικό κομμάτι του γερμανοβρετανικού συγκροτήματος χαρντ ροκ The Michael Schenker Group, σε σύνθεση του κιθαρίστα Michael Schenker. Κυκλοφόρησε για πρώτη φορά στο άλμπουμ του 1983 Built to Destroy.
• Το βιβλίο κόμικ The League of Extraordinary Gentlemen (και η μεταφορά του στον κινηματογράφο) ξεκινά από την ιδέα ότι ο Νέμο στην πραγματικότητα σκηνοθέτησε τον ψεύτικο θάνατό του το 1867. Τόσο στην ταινία όσο και στο κόμικ παρουσιάζεται ως Σιχ, παρότι στην ταινία τον βλέπουμε να προσεύχεται στη θεά Κάλι, που είναι θεότητα του Ινδουισμού. Στο κόμικ ο Νέμο εγκαταλείπει την ομάδα όταν γίνεται μάρτυρας της χρήσεως βιολογικού πολέμου εκ μέρους της Βρετανικής Αυτοκρατορίας εναντίον των Αρειανών. Στο τέλος η κόρη του, η πειρατίνα Τζένη, τον διαδέχεται και γίνεται η νέα «Πλοίαρχος Νέμο».
• Στην ιαπωνική σειρά άνιμε Nadia: The Secret of Blue Water της Gainax ο Νέμο είναι ένα από τα βασικά πρόσωπα στην κύρια πλοκή, παρότι πρωτοεμφανίζεται μετά τα πρώτα επεισόδια.
• Στην τηλεοπτική σειρά κινούμενων σχεδίων Mighty Max, ο κακός στο επεισόδιο "Around the World in Eighty Arms" είναι ο εγγονός του Πλοιάρχου Νέμο, ο οποίος καταλήγει να κλέψει τον Ναυτίλο.
• Στο μυθιστόρημα του Philip José Farmer The Other Log of Phileas Fogg (= «Το άλλο ημερολόγιο του Φιλέα Φογκ»), ο Νέμο παρουσιάζεται ως πιο κακός και συμφεροντολόγος.

Με τον Νέμο υπάρχουν επίσης:

• Το μυθιστόρημα Captain Nemo: The Fantastic History of a Dark Genius του Κέβιν Τζ. Άντερσον.
• Το μυθιστόρημα Dead Easy του William Mark Simmons.
• Το μυθιστόρημα Valhalla Rising του Clive Cussler.
• Η τριλογία graphic novel Robur του Ζαν-Μαρκ Λοφισιέ (βασισμένη στο έργο του Βερν Ροβήρος ο Κατακτητής).
• Η σειρά Der Hexer von Salem του Γερμανού συγγραφέα Wolfgang Hohlbein, που βασίζεται στο Cthulhu Mythos του Λάβκραφτ.
• Το μάνγκα Captain Nemo των Jason DeAngeles και Aldin Viray.
• Το βιβλίο του Τζέιμς Α. `Οουεν, Here, There Be Dragons.
• Το σουηδικό συγκρότημα The Dive συνέθεσε και έβγαλε το τραγούδι "Captain Nemo" ως το πρώτο τους (και επιτυχημένο) single.
• Το φινλανδικό συγκρότημα Nightwish έβγαλε το τραγούδι "Nemo" στο άλμπουμ τους του 2004 Once. Το τραγούδι περιέχει πολλές αναφορές στον Πλοίαρχο Νέμο.
• Οι Ace Of Base ηχογράφησαν το τραγούδι "Captain Nemo" για το τρίτο τους άλμπουμ, το Flowers (1998).
• Ο αστεροειδής 1640 Νέμο ονομάστηκε προς τιμή του χαρακτήρα του Ιουλίου Βερν.

Εικόνες

• 
  Ο Πλοίαρχος Νέμο και ο καθηγητής Αρονάξ συζητούν τα σχέδια του Ναυτίλου.
• 
  Η καμπίνα του Πλοιάρχου Νέμο στον Ναυτίλο
• 
  Η βιβλιοθήκη του Ναυτίλου
• 
  Η συνάντηση με τον δύτη Νικόλα Πρέσκη από το Ταίναρο στα νερά της επαναστατημένης Κρήτης
• 
  Ο Πλοίαρχος παλεύει με ένα γιγαντιαίο καλαμάρι πάνω στο υποβρύχιό του.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• The Mysterious Island, Κεφάλαιο 16: «The Secret of the Island» Αρχειοθετήθηκε 2016-03-03 στο Wayback Machine.. Μια περίληψη της ζωής του.
• Φιλολογική ανάλυση των μυθιστορημάτων του Βερν (στα γαλλικά)
• Η προέλευση του Πλοιάρχου Νέμο: στο σπίτι του