Παλαιολιθικό ειδώλιο Αφροδίτης

Παλαιολιθικά ειδώλια Αφροδίτης είναι αγαλματίδια της Ανώτερης Παλαιολιθικής εποχής που απεικονίζουν γυναικείες μορφές και χρονολογούνται πριν από 35.000 έως 11.000 χρόνια. Τα περισσότερα έχουν ανακαλυφθεί στην Ευρώπη, αρκετά έχουν βρεθεί μέχρι τη Σιβηρία και σε μεγάλο μέρος της Ασίας.^[1]

Χρονολόγηση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα περισσότερα ειδώλια χρονολογούνται από τη Γραβέττια περίοδο (28.000–20.000 χρόνια πριν). Ωστόσο, τα ευρήματα δεν περιορίζονται σε αυτήν την περίοδο. Η Αφροδίτη του Χόλε Φελς χρονολογείται πριν από τουλάχιστον 35.000 χρόνια, στην εποχή του Ωρινάκιου πολιτισμού, ενώ η Αφροδίτη του Μονρύζ ^[2]χρονολογείται πριν από περίπου 11.000 χρόνια, στον Μαγδαλένιο πολιτισμό.^[3]

Αρχαιότερα ευρήματα όπως η Αφροδίτη του Ταν-Ταν από το Μαρόκο και η Αφροδίτη του Μπέρεκατ Ραμ από το Ισραήλ, χρονολογούμενα από 300.000 έως 500.000 έτη πριν, φέρουν ανθρωπόμορφα χαρακτηριστικά αλλά θεωρείται ότι είναι τυχαίες δημιουργίες φυσικής προέλευσης.

Ονομασία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η ονομασία των ειδωλίων προέρχεται από την αρχαία θεά της ομορφιάς Αφροδίτη. Το όνομα χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στα μέσα του 19ου αιώνα από τον Γάλλο μαρκήσιο ντε Βιμπρέ, ο οποίος ανακάλυψε ένα ειδώλιο και το ονόμασε Άσεμνη Αφροδίτη, σε αντιδιάσταση με τη Σεμνή Αφροδίτη, Αφροδίτη της Κνίδου, όπου η αρχαία θεά καλύπτει την ήβη της με το δεξί χέρι και το στήθος της με το άλλο. Παρά τη μεγάλη ποικιλία απόψεων μεταξύ των αρχαιολόγων και της παλαιοανθρωπολογικής βιβλιογραφίας σχετικά με τη λειτουργία και τη σημασία των μορφών, το όνομα προκύπτει από την υπόθεση ότι τα ειδώλια αντιπροσωπεύουν ένα αρχαίο ιδανικό ομορφιάς.^[4]

Περιγραφή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αφροδίτη του Χόλε Φελς, 35.000 - 40.000 έτη πριν.

Τα ειδώλια λαξεύτηκαν σε μαλακή πέτρα (όπως στεατίτης, ασβεστίτης ή ασβεστόλιθος), οστό ή χαυλιόδοντα μαμούθ ή σχηματίστηκαν από πηλό και ψήθηκαν. Τα τελευταία είναι από τα παλαιότερα κεραμικά που είναι γνωστά στους ιστορικούς. Συνολικά, είναι γνωστά πάνω από 200 τέτοια ειδώλια, σχεδόν όλα μέτριου μεγέθους, ύψους μεταξύ 3 και 40 εκατοστών περίπου. Αυτά τα ειδώλια αναγνωρίζονται ως μερικά από τα πρώτα έργα της προϊστορικής τέχνης.^[5]

Τα περισσότερα έχουν μικρά κεφάλια, υπερμεγέθεις γοφούς και πόδια που λεπταίνουν μέχρι ένα σημείο. Τα χέρια και τα πόδια συχνά απουσιάζουν και το κεφάλι είναι συνήθως μικρό και στερείται ανατομικών λεπτομερειών, με μερικές εξαιρέσεις όπως στην Αφροδίτη του Μπρασανπουί, στο οποίο εμφανίζονται κάποια χαρακτηριστικά. Διάφορα ειδώλια έχουν χαρακτηριστικά που είναι υπερβολικά και τονισμένα ιδιαίτερα στην κοιλιά, τους γοφούς, τους μαστούς και τους μηρούς, αν και δεν φέρουν όλα αυτά τα τυπικά χαρακτηριστικά. Οι απεικονίσεις των χτενισμάτων μερικές φορές είναι λεπτομερείς, και σε ορισμένα υποδεικνύονται ρούχα ή τατουάζ ή είναι καλυμμένες με κόκκινη ώχρα.

Ορισμένα αγαλματίδια φέρουν διάτρηση, επιτρέποντας να φορεθούν ως μενταγιόν (Γυναίκα με διάτρητο λαιμό από το Γκριμάλντι),και φέρουν ίχνη φθοράς, που αποδεικνύει ότι φορέθηκαν.^[6]

Το αρχικό πολιτιστικό νόημα και ο σκοπός αυτών των αντικειμένων δεν είναι γνωστά. Συχνά έχει προταθεί ότι μπορεί να είχαν μια τελετουργική ή συμβολική λειτουργία. Υπάρχουν ευρέως ποικίλες ερμηνείες της χρήσης ή της σημασίας τους: έχουν θεωρηθεί ως θρησκευτικά πρόσωπα, σύμβολα υγείας και γονιμότητας, θεές ή ως αυτοαποτυπώσεις από γυναίκες καλλιτέχνες.^[7]