Ο Τελευταίος Πειρασμός

Ο Τελευταίος Πειρασμός

Η πρώτη έκδοση (1955)
Συγγραφέας	Νίκος Καζαντζάκης
Τίτλος	Ο Τελευταίος Πειρασμός
Γλώσσα	Ελληνικά
Ημερομηνία δημοσίευσης	1954 1955
Τόπος δημοσίευσης	Ελλάδα
Μορφή	μυθιστόρημα
Χαρακτήρες	Πόντιος Πιλάτος
LC Class	OL22220011M
Πρώτη έκδοση	Simon & Schuster Bruno Cassirer
δεδομένα ()

Το Ο Τελευταίος Πειρασμός είναι έργο μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη. Εκδόθηκε το 1955 και περιέχει συνολικά 506 σελίδες. Το βιβλίο εκδόθηκε αρχικά στη Νορβηγία και στη Σουηδία. Στο βιβλίο βασίζεται η ομώνυμη ταινία του 1988 σε σκηνοθεσία Μάρτιν Σκορσέζε. Το μυθιστόρημα απεικονίζει τη ζωή του Ιησού και τους αγώνες του με διάφορες μορφές πειρασμού, όπως φόβο, αμφιβολία, κατάθλιψη, απροθυμία και λαγνεία.

Το έργο γράφτηκε σε μια πρώτη μορφή το 1942 στην Αίγινα, με τίτλο
«Τ' απομνημονεύματα του Χριστού». Η τελική μορφή του ολοκληρώθηκε στην Αντίμπ το 1950-1951. Το μυθιστόρημα αφιερώνεται στη «Μαρία Βοναπάρτη, συγγραφέα, την πριγκίπισσα Γεωργίου της Ελλάδος».

Επίσης, το βιβλίο έχει λογοκριθεί και προκάλεσε διαμάχες. Κατά τη δημοσίευσή του, το βιβλίο καταδικάστηκε από την Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία και την Καθολική Εκκλησία. Έκτοτε, αμφισβητήθηκε από πολυάριθμες χριστιανικές ομάδες και συντηρητικές οργανώσεις. Η κινηματογραφική προσαρμογή του 1988 ήταν παρόμοια αμφιλεγόμενη.

Υπόθεση

Το μυθιστόρημα ξεκινά με τον Ιησού στην έρημο, ο οποίος παλεύει με τη θεϊκή του κλήση και τη γνώση του επικείμενου θανάτου του. Καθ' όλη τη διάρκεια του βιβλίου, ο Ιησούς παλεύει με τις ανθρώπινες επιθυμίες του και τον πειρασμό να ζήσει μια φυσιολογική ζωή, μακριά από τα βάσανα και τις θυσίες που γνωρίζει ότι τον περιμένουν. Παρά τις επιφυλάξεις του, ο Ιησούς αποφασίζει να συνεχίσει την αποστολή του, οδηγώντας τελικά στη σύλληψη, τη δίκη και τη σταύρωση του.

Ωστόσο, η κορύφωση του μυθιστορήματος αλλάζει καθώς ο Ιησούς παρουσιάζεται να πεθαίνει στον σταυρό, μόνο για να ξυπνήσει σε ένα όραμα ενός κόσμου όπου δεν πέθανε και αντίθετα έζησε μια μακρά, κανονική ζωή με τη Μαρία τη Μαγδαληνή ως σύζυγό του, αφού επέλεξε να εγκαταλείψει την κλήση του. Σε αυτόν τον κόσμο, ο Ιησούς βιώνει αγάπη, πόνο και ταλαιπωρία όπως κάθε άλλος άνθρωπος.

Καθώς ζει τη ζωή του σε αυτόν τον εναλλακτικό κόσμο, ο Ιησούς αρχίζει να αναρωτιέται εάν η θεία αποστολή του άξιζε ή όχι όλα τα βάσανα που πέρασε. Τελικά, συνειδητοποιεί πως, αν και θα ήταν ικανοποιημένος με το να ζήσει ως ένας κανονικός άνθρωπος, ο θάνατός του καθίσταται άνευ νοήματος και οι διδασκαλίες του ξεχνιούνται. Αποδεχόμενος ότι ο προορισμός του είναι να θυσιαστεί για χάρη της ανθρωπότητας, ο Ιησούς επιστρέφει πρόθυμα στη μοίρα του ως Υιός του Θεού.

Το μυθιστόρημα ολοκληρώνεται με τον Ιησού να ανεβαίνει στον παράδεισο, αφήνοντας πίσω του μια κληρονομιά αγάπης, θυσίας και λύτρωσης.

Κεντρική ιδέα

Στον πρόλογο του μυθιστορήματος, ο Καζαντζάκης υποστηρίζει ότι αντιμετωπίζοντας και νικώντας όλες τις αδυναμίες του ανθρώπου, ο Ιησούς αγωνίστηκε να κάνει το θέλημα του Θεού χωρίς να ενδώσει ποτέ στους πειρασμούς της σάρκας.
Το μυθιστόρημα προωθεί το επιχείρημα ότι αν ο Ιησούς είχε υποκύψει σε οποιονδήποτε τέτοιο πειρασμό, ειδικά στην ευκαιρία να σωθεί από τον σταυρό, η ζωή του δεν θα είχε μεγαλύτερη σημασία από αυτή οποιουδήποτε άλλου φιλοσόφου.

Ο κριτικός Ι. Α. Ρίτσαρντς έχει δηλώσει πως το μυθιστόρημα του Καζαντζάκη προσπαθεί να διεκδικήσει εκ νέου τις αξίες του πρώιμου χριστιανισμού, όπως η αγάπη, η αδελφοσύνη, η ταπεινοφροσύνη και η απάρνηση του εαυτού. Σύμφωνα με τον αγγλικό μεταφραστή του βιβλίου, Peter A. Bien, η ψυχολογία του Τελευταίου Πειρασμού βασίζεται στην ιδέα ότι κάθε άτομο, συμπεριλαμβανομένου του Ιησού, είναι από τη φύση του κακό, καλό, βίαιο και στοργικό. Ένα ψυχολογικά υγιές άτομο δεν αγνοεί, ούτε θάβει το κακό μέσα του. Αντιθέτως, το διοχετεύει στην υπηρεσία του καλού.

Ο Μάρτιν Σκορσέζε, σκηνοθέτης της κινηματογραφικής προσαρμογής του 1988, διατύπωσε ότι ο Καζαντζάκης δεν αμφέβαλλε για τη θεϊκή φύση του Ιησού, σημειώνοντας πως: «Η ομορφιά της ιδέας του Καζαντζάκη είναι ότι ο Ιησούς πρέπει να ανέχεται όλα όσα περνάμε, όλες τις αμφιβολίες και τους φόβους και τον θυμό. Με έκανε να νιώθω πως αμαρτάνει — αλλά δεν αμαρτάνει, είναι απλώς άνθρωπος, όσο και θεϊκός. Και πρέπει να αντιμετωπίσει όλη αυτή τη διπλή, τριπλή ενοχή στο σταυρό».

Αμφιλογία

Τον Φεβρουάριο του 1955, η Ιερά Σύνοδος της Ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας στην Αθήνα επιχείρησε να απαγορεύσει όλα τα βιβλία του Καζαντζάκη στην Ελλάδα, με το επιχείρημα πως ο Τελευταίος Πειρασμός «περιέχει κακές συκοφαντίες κατά του Θεοειδούς προσώπου του Ιησού Χριστού... προερχόμενο από την έμπνευση των θεωριών του Φρόιντ και του ιστορικού υλισμού, (αυτό το βιβλίο) διαστρέφει και βλάπτει τη διάκριση του Ευαγγελίου και τη θεανθρώπινη φιγούρα του Κυρίου μας Ιησού Χριστού με τρόπο χονδρό, χυδαίο και βλάσφημο».

Το 1963, ένας Ρωμαιοκαθολικός ιερέας στο Άσλαντ του Ουισκόνσιν, απαγόρευσε σε έναν από τους ενορίτες του να επιστρέψει ένα αντίγραφο της βιβλιοθήκης του Τελευταίου Πειρασμού, υποστηρίζοντας «ότι θα ήταν ένα θανάσιμο αμάρτημα να το κάνει διαθέσιμο σε άλλους». Το 1964, μια συντηρητική ομάδα με την ονομασία Citizens Group for Clean Books απαίτησε να αφαιρεθεί το μυθιστόρημα από τις δημόσιες βιβλιοθήκες στην Αρκέιντια της Καλιφόρνια, με τη βάση ότι ήταν «βλάσφημο, άσεμνο και δυσφημιστικό». Ως αποτέλεσμα, το βιβλίο έγινε «Διαθέσιμο σε περιορισμένη βάση σε άτομα άνω των 18 ετών». Επίσης, το βιβλίο απαγορεύτηκε στη Σιγκαπούρη το 1988.

Ταινία

Ο σκηνοθέτης Σίντνεϊ Λουμέτ απέκτησε τα κινηματογραφικά δικαιώματα για το μυθιστόρημα του Καζαντζάκη, περιγράφοντάς το ως την ιστορία του «πώς ένας άνθρωπος ωθεί τον εαυτό του σε άκρα που ποτέ δεν ήξερε ότι ήταν ικανός», με τον Ιούδα να αναδεικνύεται «ως δυνατός άνδρας, ένα είδος ήρωα». Ο Λουμέτ ανέθεσε ένα σενάριο γραμμένο από τον Λαζάρ Σέιμουρ Σίμκες και ανακοίνωσε τα σχέδιά του να γυρίσει την ταινία το φθινόπωρο του 1971, όμως και το έργο δεν ολοκληρώθηκε ποτέ.

Ύστερα από πολλές καθυστερήσεις, το 1988 κυκλοφόρησε μια κινηματογραφική εκδοχή σε σκηνοθεσία Μάρτιν Σκορσέζε, με πρωταγωνιστή τον Γουίλεμ Νταφόε ως Ιησού, τη Μπάρμπαρα Χέρσι ως Μαρία Μαγδαληνή και τον Χάρβεϊ Κάιτελ ως Ιούδα Ισκαριώτη.