Μαινόμενος Ορλάνδος

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
(Ανακατεύθυνση από Ορλάνδος μαινόμενος (Αριόστο))
Μαινόμενος Ορλάνδος
ΣυγγραφέαςΛουντοβίκο Αριόστο
ΤίτλοςOrlando furioso
ΓλώσσαΙταλικά
Ημερομηνία δημοσίευσης1516
1532
Μορφήποίημα
Βασίζεται σεΆσμα του Ρολάνδου
Ερωτευμένος Ορλάνδος
ΧαρακτήρεςΡολάνδος, Ρουτζέρος, Αγγελική, Αγραμάντης, Δωραλίκη, Βραδαμάντη, Ροδομόντης, Καρλομάγνος, Φεραγούτος, Αστόλφος, Μέδωρος και Γραδάσος
Commons page Σχετικά πολυμέσα

Ο Μαινόμενος Ορλάνδος (ιταλικά: Orlando Furioso) είναι εκτενές ιπποτικό επικό ποίημα του Λουντοβίκο Αριόστο, το οποίο αποτελείται από 46 άσματα (canti) σε οκτάβα (ottava rima), στο σύνολο 4.842 οκτάβες και 38.736 στίχοι. Θεωρείται γενικά ως ένα από τα μεγαλύτερα αν όχι το μεγαλύτερο λογοτεχνικό επίτευγμα της Ιταλικής Αναγέννησης. Ο Αριόστο συνεχίζει την ιστορία του έρωτα του Ορλάνδου (Orlando), ιππότη της Αυλής του βασιλιά Καρλομάγνου για την ωραία Αγγελική (Angelica) τον καιρό που οι Σαρακηνοί επιτίθενται στο Φραγκικό Βασίλειο του Καρλομάγνου, από το σημείο που σταματούσε ο Ερωτευμένος Ορλάνδος, ένα προγενέστερο ιπποτικό ποίημα του Ματτέο Μπογιάρντο, που έμεινε ημιτελές λόγω του θανάτου του ποιητή. Ο Ορλάνδος τώρα από απλώς ερωτευμένος, όπως είναι στο έργο του Μπογιάρντο, χάνει τώρα τα λογικά του επειδή η Αγγελική επιλέγει τον νεαρό Μέδωρο και γίνεται στο έργο του Αριόστο μαινόμενος. Γύρω από αυτή την βασική ιστορία ο ποιητής πλέκει δεξιοτεχνικά μυριάδες αφηγήσεις στις οποίες συμμετέχει ένα πλήθος χαρακτήρων, οι περισσότεροι ήδη υπάρχοντες στον Ερωτευμένο Ορλάνδο, αλλά και άλλοι που δημιούργησε η φαντασία του Αριόστο. Από τις αφηγήσεις αυτές ξεχωρίζει αυτή του έρωτα του Ρουτζέρου (Ruggiero) και της Βραδαμάντης (Bradamante), που σύμφωνα με το έπος είναι οι πρόγονοι του Οίκου των Έστε της Φερράρας, στην Αυλή της οποίας υπηρετούσε ο ποιητής.

Υπόθεση του έργου[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Ορλάνδος και ο Ρινάλδος, οι γενναιότεροι ιππότες του βασιλιά Καρλομάγνου, αν και πρώτοι εξάδελφοι έχουν έρθει σε διένεξη, όντας ερωτευμένοι και οι δύο με την όμορφη Αγγελική, μια πριγκίπισσα της Ανατολής, την οποία μετά από πολλές περιπέτειες έχει φέρει ο Ορλάνδος στην Δύση. Την περίοδο αυτή ο βασιλιάς Αγραμάντης των Σαρακηνών της Βόρειας Αφρικής θέλοντας να κατακτήσει την Ευρώπη αποβιβάζεται με έναν τεράστιο στρατό στην Ισπανία και διασχίζοντας τα Πυρηναία όρη φτάνει στη Γαλλία. Ο Καρλομάγνος για να αποσοβήσει την διαμάχη μεταξύ των δύο ιπποτών, όρίζει ότι θα αποκτήσει την Αγγελική όποιος από τους δύο θα κάνει μεγαλύτερα ανδραγαθήματα στην μάχη. Οι Φράγκοι όμως ηττώνται και υποχωρούν άτακτα προς το Παρίσι. Μέσα στη σύγχυση η Αγγελική φεύγει καβάλα στο άλογό της. Στο δρόμο συναντά τον Ρινάλδο, ο οποίος έψαχνε πεζός τον Βαγιάρδο, το άλογό του.

Την ίδια στιγμή παρουσιάζεται ο Φεραού, Σαρακηνός ιππότης, ερωτευμένος κι αυτός μαζί της. Η Αγγελική καλπάζει για να ξεφύγει και από τους δύο, που στο μεταξύ έχουν αρχίσει να μονομαχούν για χάρη της. Στο δρόμο συναντά τον Σακριπάντη, βασιλιά της Κιρκασσίας, επίσης ερωτευμένον μαζί της και πιστό της φύλακα από τους υπόλοιπους επίδοξους μνηστήρες. Επιλέγει αυτόν ως υπερασπιστή της και φεύγουν μαζί. Ενώ αυτός σκέπτεται να επωφεληθεί από την περίσταση, δέχεται την επίθεση ενός ιππότη, που είναι στην πραγματικότητα η γενναία πολεμίστρια Βραδαμάντη, η αδελφή του Ρινάλδου, η οποία έψαχνε τον αγαπημένο της Ρουτζέρο, έναν νεαρό Σαρακηνό ιππότη, που οι δύο τους είχαν αγαπηθεί κατά τη διάρκεια της μάχης. Ο Ρουτζέρος όμως έχει απαχθεί από τον προστάτη του μάγο Ατλάντη, ο οποίος τον είχε αναθρέψει από μωρό και τώρα ιππεύοντας ένα φτερωτό άλογο, τον ιππόγρυπα, είχε μεταφέρει τον Ρουτζέρο σε ένα μαγικό κάστρο στα Πυρηναία όρη για να τον απομακρύνει από τη μάχη.

Ο Ρουτζέρος σώζει την Αγγελική από την όρκα, Γκυστάβ Ντορέ

Η Αγγελική, μόνη της πια και προσπαθώντας να ξεφύγει από όσους Χριστιανούς και Σαρακηνούς ιππότες την πολιορκούσαν, πέφτει στα χέρια των πειρατών της νήσου Εβούδας και καταλήγει δεμένη σε έναν βράχο πλάι στο κύμα για να γίνει τροφή ενός φοβερού θαλάσσιου τέρατος, της Όρκας. Η Βραδαμάντη στο μεταξύ, έχοντας γλιτώσει από μια ύπουλη δολοφονική απόπειρα του μοχθηρού Πιναμπέλλου εναντίον της και ακολουθώντας τις οδηγίες μιας καλής νεαρής μάγισσας, της Μελίσσας, διαλύει με τη βοήθεια ενός μαγικού δαχτυλιδιού (που ανήκε κάποτε στην Αγγελική, αλλά της το είχε κλέψει ο πανούργος Μπρουνέλλος από τον οποίο το είχε πάρει η Βραδαμάντη) τα μάγια του κάστρου όπου είχε κλείσει ο Ατλάντης τον Ρουτζέρο. Τότε ο Ατλάντης στέλνει τον ιππόγρυπα, που με τον Ρουτζέρο στη ράχη του πετά μακριά, μεταφέροντάς τον στο νησί της μάγισσας Αλκίνας, η οποία μεταμόρφωνε τους ιππότες σε ζώα ή φυτά.

Εκεί ο Ρουτζέρος ανακαλύπτει ένα φυτό που μιλούσε: ήταν ο Αστόλφος, γιος του βασιλιά της Αγγλίας, εξάδελφος της Βραδαμάντης, που η μάγισσα τον είχε μεταμορφώσει σε μυρτιά. Ο Ρουτζέρος σαγηνεύεται από την φαινομενική ομορφιά της Αλκίνας και θα έμενε για πάντα στο νησί ξεχνώντας την Βραδαμάντη, αν δεν επενέβαινε η καλή Μελίσσα, που σκοπό της είχε να ενώσει τους δύο ερωτευμένους. Η Μελίσσα διαλύει τα μάγια κάνοντας ορατή την ασχήμια της Αλκίνας και επιπλέον ξανακάνει τον Αστόλφο άνθρωπο. Η δε καλή μάγισσα Λογιστίλλα νικά την Αλκίνα και τα τέρατά της και βοηθά τον Ρουτζέρο να ξαναπιάσει τον ιππόγρυπα. Ο Ρουτζέρος, καβάλα στον ιππόγρυπα, περνώντας πάνω από το νησί της Εβούδας βλέπει την Αγγελική δεμένη στον βράχο. Κατεβαίνει και με τη βοήθεια του μαγικού δαχτυλιδιού και μιας μαγικής ασπίδας αντιμετωπίζει με επιτυχία την Όρκα, παίρνει μαζί του την Αγγελική και καβάλα στον ιππόγρυπα φτάνουν στη Βρετάνη, σε ένα δάσος.

Ρουτζέρος και Αγγελική, Giovanni Biliverti
Μέδωρος και Αγγελική, Ricci

Ο Ρουτζέρος είναι τώρα σφόδρα ερωτευμένος με την Αγγελική, η οποία φαινομενικά ανταποκρίνεται. Εν τέλει όμως με τη βοήθεια του μαγικού δαχτυλιδιού, γίνεται αόρατη και φεύγει μακριά, γυρεύοντας να επιστρέψει στην Ανατολή, ενώ ο Ρουτζέρος ψάχνοντάς την μάταια καταλήγει να χάσει τελικά και τον ιππόγρυπα. Η Αγγελική διασχίζοντας ένα δάσος κοντά στο Παρίσι συναντά έναν τραυματισμένο νεαρό Σαρακηνό, τον Μέδωρο και συμπονώντας τον τον περιθάλπει σε μια καλύβα βοσκών, φροντίζοντας τις πληγές του. Η συμπόνια μετατρέπεται σε μεγάλο έρωτα, ο οποίος ολοκληρώνεται μέσα στο δάσος. Η Αγγελική αποφασίζει να παντρευτεί τον Μέδωρο και φεύγει τελικά μαζί του για την Καθάη, το βασίλειο του πατέρα της στην Ανατολή. Ο Ρινάλδος στο μεταξύ επιστρέφει από την Αγγλία, όπου τον είχε στείλει ο Καρλομάγνος για να φέρει στρατιωτικές ενισχύσεις, καθώς οι Σαρακηνοί πολιορκούσαν το Παρίσι. Ο Θεός προκαλεί διχόνοια μεταξύ των Σαρακηνών, ενώ τα αγγλικά στρατεύματα μπαίνουν αθόρυβα στο Παρίσι και τελικά μετά από σφοδρές μάχες οι Σαρακηνοί αποκρούονται.

Ενώ γίνονται αυτά, ο Ορλάνδος, που μάταια έψαχνε παντού να βρει την Αγγελική, είχε πολλές περιπέτειες: είχε σκοτώσει τον κακό Τσιμόσκο, βασιλιά της Φρισίας και είχε σώσει από την θαλάσσια όρκα (σκοτώνοντας και το θηρίο) την άτυχη Ολυμπία, κόρη του βασιλιά της Ολλανδίας, που είχε εγκαταλειφθεί από τον μνηστήρα της, τον άπιστο Μπιρένο, δούκα της Ζηλανδίας. Ο Ορλάνδος είχε επίσης ελευθερώσει την Ισαβέλλα, κόρη του βασιλιά της Γαλικίας, που την κρατούσε έγκλειστη σε μια σπηλιά μια ομάδα κακοποιών με φύλακά της την γριά Γαβρίνα. Έτσι η Ισαβέλλα είχε ενωθεί ξανά με τον αγαπημένο της Ζερβίνο. Ο Ορλάνδος μετά από αυτές και άλλες περιπέτειες φτάνει τελικά στην ειδυλλιακή τοποθεσία όπου είχαν ζήσει τον έρωτά τους η Αγγελική και ο Μέδωρος, έχοντας αφήσει εκεί τεκμήρια της αγάπης τους.

Ο Ορλάνδος μαινόμενος, Jean Bernard Duseigneur
Η τρέλα του Ορλάνδου, Arnold Böcklin

Ο Ορλάνδος νιώθοντας προδομένος από την Αγγελική τρελαίνεται από τον υπέρμετρο πόνο: σκίζει τα ρούχα του, πετά τα όπλα του αρχίζει να περιφέρεται ολόγυμνος, σκοτώνοντας τους βοσκούς και τα ζωντανά που συναντά εμπρος του. Μαινόμενος έτσι εκτελεί άπειρες πράξεις παραφροσύνης, τόσο στην Ευρώπη, όσο και στην βόρεια Αφρική, όπου περνά κολυμπώντας στον πορθμό του Γιβραλτάρ. Ο Ζερβίνος και η Ισαβέλλα ψάχνοντας για τον Ορλάνδο βρίσκουν τα όπλα του και τα περισυλλέγουν. Ο Ζερβίνος όμως σκοτώνεται από τον Μανδρικάρδο, τον βασιλιά της Ταρταρίας, που θέλει να αποκτήσει τα όπλα του Ορλάνδου. Η δε Ισαβέλλα τελικά προκαλεί μόνη τοης τον θάνατό της πείθοντας τον ερωτευμένο μαζί της άγριο πολεμιστή των Σαρακηνών Ροδομόντη να την χτυπήσει με το σπαθί του, γιατί τάχα ήταν άτρωτη. Τον Μανδρικάρδο σκοτώνει τελικά ο Ρουτζέρος, που κάνει και άλλα ηρωικά κατορθώματα στο πεδίο της μάχης, έχοντας περάσει στο μεταξύ στο πλευρό των Χριστιανών χάριν της Βραδαμάντης.

Σεληνιακό ταξίδι του Αστόλφου

Στο μεταξύ ο Αστόλφος, μετά από άπειρες περιπέτειες στην Ασία, την Αφρική και την Ευρώπη, έχει βρει τον ιππόγρυπα και καβάλα σε αυτόν φτάνει στον Επίγειο Παράδεισο, στην κορυφή ενός πανύψηλου όρους της Αιθιοπίας. Από εκεί, με τη συνοδεία του Ευαγγελιστή Ιωάννη και με την βοήθεια του ουράνιου άρματος με το οποίο ανελήφθη στον ουρανό ο Προφήτης Ηλίας, πετά στη σελήνη, όπου βρίσκει το χαμένο λογικό του Ορλάνδου κλεισμένο σε μια τεράστια φιάλη, την οποία και παίρνει με την άδεια του Αγίου, επιστρέφοντας με το ιπτάμενο άρμα πάλι στη γη. Μετά από άλλες άπειρες περιπέτειες και με τη βοήθεια πολλών δυνατών συντρόφων του ιπποτών, ο Αστόλφος καταφέρνει να εντοπίσει κάπου στην Αφρική τον μαινόμενο Ορλάνδο, να τον ακινητοποιήσει και να τον κάνει να εισπνεύσει ξανά το χαμένο λογικό του.

Έχοντας βρει τα λογικά του ο Ορλάνδος ξεχνά τελείως την Αγγελική και μπαίνει ξανά στη μάχη κατά των Σαρακηνών. Σε μια τριπλή μονομαχία, σκοτώνονται οι Σαρακηνοί Αγραμάντης και Γραδάσος και τραυματίζεται ο νουνεχής Σωβρίνος, ενώ από τους Χριστιανούς σκοτώνεται ο στενός φίλος του Ορλάνδου Βρανδιμάρτης και μόνοι αλώβητοι μένουν ο ίδιος ο Ορλάνδος και ο εξάδελφός του Ολιβιέρος. Η δε γυναίκα του Βρανδιμάρτη, η καλή και πιστή Φιορδελίζα, πεθαίνει θρηνώντας πάνω στον τάφο του συζύγου της. Στο τέλος του έπους, ο Ρουτζέρος, που έχει γίνει χριστιανός (όπως έχει γίνει και η αδερφή του, πολεμίστρια Μαρφίζα) και έχει παντρευτεί την Βραδαμάντη, σκοτώνει σε μονομαχία τον άγριο και υπερήφανο Ροδομόντη.

Βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Ludovico Ariosto, Orlando Furioso, Introduzione, note e commenti di Marzello Turchi. Prefazione di Edoarde Sanguineri, "I grandi libri" Garzanti, 1982 EAN 2570160846230 , 2021 EAN 9788811818274
  • Ludovico Ariosto, Orlando Furioso, parts 1 and 2, translated by Barbara Reynolds, Penguin, 1975, 1977, Verse translation with introduction and notes ISBN 978 0 140 44311 0, ISBN 978 0 140 44310 3
  • Ludovico Ariosto, Orlando Furioso, translated by Guido Waldman, Oxford World’s Classics, Prose translation 1974 ISBN 978 0 19 954038 9
  • Τσόλκας, Ιωάννης Δ., Ιστορία της Ιταλικής Λογοτεχνίας, Πεδίο, 2015, σ.σ. 169-75 ISBN 9789605461188