Νικόλα Μουσάνωφ

Νικόλα Μουσάνωφ
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Никола Стойков Мушанов (Βουλγαρικά)
Γέννηση	12  Απριλίου 1872 Dryanovo
Θάνατος	10  Μαΐου 1951 Σόφια
Τόπος ταφής	Κεντρικό Νεκροταφείο της Σόφιας
Χώρα πολιτογράφησης	Βουλγαρία
Εκπαίδευση και γλώσσες
Μητρική γλώσσα	Βουλγαρικά
Ομιλούμενες γλώσσες	Βουλγαρικά
Σπουδές	Πανεπιστήμιο Αιξ-Μασσαλίας
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	πολιτικός δικηγόρος νομικός
Πολιτική τοποθέτηση
Πολιτικό κόμμα/Κίνημα	Δημοκρατικό κόμμα
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμα	Υπουργός Εξωτερικών της Βουλγαρίας Πρωθυπουργός της Βουλγαρίας (1931–1932) Πρωθυπουργός της Βουλγαρίας (Σεπτέμβριος 1932 – Δεκέμβριος 1932) Πρωθυπουργός της Βουλγαρίας (1932–1934) μέλος της Βουλγαρικής Εθνοσυνέλευσης
Σχετικά πολυμέσα

Ο Νικόλα Στόικωφ Μουσάνωφ (βουλγαρ. Никола Стойков Мушанов 1872 - 1951) ήταν Βούλγαρος πολιτικός του Δημοκρατικού Κόμματος που υπηρέτησε ως πρωθυπουργός της χώρας από το 1931 ως την ανατροπή του το 1934 από πραξικόπημα. Στα χρόνια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου κράτησε μια επιφυλακτική στάση σχετικά με τη συμμαχία με τις δυνάμεις του Άξονα και τάχθηκε κατά των αντισημιτικών πολιτικών εντός της Βουλγαρίας.

Πρώτα χρόνια και αρχική πολιτική σταδιοδρομία

Ο Μουσάνωφ, όρθιος στα αριστερά, ως δικαστής στη Στάρα Ζαγόρα

Γεννήθηκε στις 12 Απριλίου 1872 στο Δρυάνοβο, της τότε Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Σπoύδασε νομική στο Αιξ-αν-Προβάνς και το 1893 μετά την επιστροφή του στη Βουλγαρία διορίστηκε δικαστής. Το 1896 εντάχθηκε στο Δημοκρατικό Κόμμα. Εκλέχτηκε βουλευτής για πρώτη φορά το 1902. Στην κυβέρνηση του Αλεξάντερ Μαλίνωφ που σχηματίστηκε μετά τις εκλογές του 1908 έγινε αρχικά υπουργός Παιδείας και στη συνέχεια υπουργός Εσωτερικών. Στην επόμενη κυβέρνηση του Μαλίνωφ το 1918 που οδήγησε στη συνθηκολόγηση της Βουλγαρίας στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, υπηρέτησε αρχικά ως υπουργός Δημοσίων Έργων και στη συνέχεια Μεταφορών, Ταχυδρομείων και Τηλεγράφου. Μετά την παραίτηση του Μαλίνωφ στις 28 Νοεμβρίου 1918 παρέμεινε στην κυβέρνηση του Θεοντόρ Θεοντόρωφ έχοντας τα χαρτοφυλάκια των Εσωτερικών και της Υγείας. Αντιτάχθηκε ανοιχτά στην επόμενη κυβέρνηση της Βουλγαρικής Αγροτικής Εθνικής Ένωσης του Αλεκσάνταρ Σταμπολίνσκι και φυλακίστηκε μέχρι το πραξικόπημα του 1923 που ανέτρεψε τον Σταμπολίνσκι.

Πρωθυπουργία 1931-1934

Μετά τη νίκη της Λαϊκής Συμμαχίας, της οποίας ηγούνταν το Δημοκρατικό κόμμα, στις εκλογές του 1931, ο Μουσάνωφ έγινε υπουργός εσωτερικών στην κυβέρνηση του Μαλίνωφ από τον Ιούνιο του 1931 μέχρι τις 12 Οκτωβρίου του ίδιου χρόνου, οπότε και ο Μαλίνωφ παραιτήθηκε για λόγους υγείας και ο Μουσάνωφ ανέλαβε την πρωθυπουργία. Ως πρωθυπουργός άσκησε στο εσωτερικό ένα καθεστώς σκληρής δημοκρατίας. Η Βουλγαρία παρουσίαζε τότε σοβαρά οικονομικά προβλήματα, εξαιτίας και της διεθνούς οικονομικής ύφεσης, αναγκάζοντας την κυβέρνηση να κάνει περικοπές στο δημόσιο τομέα και ακόμα και να αναγκαστεί σε καθυστέρηση καταβολής μισθών για μερικούς μήνες. Τα οικονομικά προβλήματα είχαν ως αποτέλεσμα και την αδυναμία προαγωγών αξιωματικών του στρατεύματος, προκαλώντας τη δυσαρέσκεια τους. Τα εργατικά στρώματα, επηρεασμένα από το κομμουνιστικό κόμμα ειδικά στη Φιλιππούπολη, οργάνωναν κινητοποιήσεις και απεργίες. Το Κομμουνιστικό Κόμμα κατάφερε να κερδίσει της δημοτικές εκλογές στη Σόφια το 1932, οπότε και η κυβέρνηση Μουσάνωφ διέλυσε το δημοτικό συμβούλιο. Για να αντιμετωπίσει την αυξανόμενη επιρροή τους, καθαίρεσε 15 βουλευτές του ΚΚΓ, έκλεισε συλλόγους του και απαγόρεψε συναντήσεις του. Επιπλέον, οι διάφορες πολιτικές ομάδες που συγκροτούσαν τη Λαϊκή Συμμαχία, και ειδικά η Αγροτική Εθνική Ένωση, επιθυμούσαν περισσότερη εκπροσώπηση τους στο κυβερνητικό σχήμα προκαλώντας ενδοκυβερνητικές αντιμαχίες και κατηγορίες της αντιπολίτευσης ότι η κυβέρνηση κυβερνούσε με τα ίδια πελατειακά κριτήρια όπως τα παλαιά προπολεμικά κόμματα.

Από τα σημαντικότερα ζητήματα που είχε να αντιμετωπίσει στο εσωτερικό η βουλγάρικη κυβέρνηση, με διεθνείς επιπτώσεις ήταν η δράση της ΕΜΕΟ, η οποία υπό την αρχηγία του Ιβάν Μιχαήλοφ δρούσε ως κράτος εν κράτει στην περιοχή της Μακεδονίας του Πιρίν. Επιπλέον οργάνωνε επιθετικές τρομοκρατικές ενέργειες εναντίον της Ελλάδας και κυρίως της Γιουγκοσλαβίας με την υποστήριξη της φασιστικής Ιταλίας προκαλώντας την οργή των γειτονικών χωρών. Η κυβέρνηση Μουσάνωφ έκανε προσπάθειες να επιβληθεί επί της ΕΜΕΟ, κάτι που δεν κατόρθωσε πλήρως.

Κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου, η Βουλγαρία βρισκόταν σε διπλωματική απομόνωση στα Βαλκάνια εξαιτίας της αναθεωρητικής της στάσης έναντι των συνθηκών ειρήνης του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Ο Μουσάνωφ, κατέχοντας και το χαρτοφυλάκιο του υπουργού εξωτερικών, προσπάθησε να καλλιεργήσει καλύτερες σχέσεις με τους γείτονες της. Το Δεκέμβριο του 1931 ο Μουσάνωφ πραγματοποίησε επίσκεψη στην Τουρκία. Η Τουρκία φοβούμενη την αυξανόμενη ισχύ της Γιουγκοσλαβίας επιθυμούσε την εξάλειψη των ελληνοβουλγαρικών διαφορών με τη μεσολάβησή της και τη δημιουργία ενός τουρκοβουλγαροελληνικού άξονα. Η Βουλγαρία από την άλλη μεριά επιθυμούσε την επίλυση των διπλωματικών ζητημάτων μέσω της μεσολάβησης της Τουρκίας. Στο ταξίδι του στην Τουρκία υποδέχτηκε τον Μουσάνωφ με θέρμη και η ελληνική κοινότητα στην Κωνσταντινούπολη προτού αναχωρήσει για την Άγκυρα, όπου εκτός από την πολιτική ηγεσία της χώρας συναντήθηκε και με τον Έλληνα πρέσβη Πολυχρονιάδη. Η Γαλλία ήταν αντίθετη απέναντι στην προσέγγιση της Βουλγαρίας από την Τουρκία φτάνοντας στο σημείο να ακυρώσει την παραγγελία βουλγαρικού σιταριού για να αποτρέψει την επίσκεψη του Μουσάνωφ.

Ο Μουσάνωφ με τον υπουργό εξωτερικών της Τσεχοσλοβακίας, Έντουαρντ Μπένες, στη Γενεύη το 1932

Τα κυριότερα σημεία αντιπαλότητας ανάμεσα σε Ελλάδα και Βουλγαρία ήταν η επιθυμία αναθεώρησης των εδαφικών μεταβολών της συνθήκης του Νεϊγύ από τη μεριά της Βουλγαρίας, η ελληνοβουλγαρική εμπορική σύμβαση του 1927 που είχε καταγγελθεί από τη μεριά της Ελλάδας το 1930 και διάφορες οικονομικές διαφορές και αποζημιώσεις ανάμεσα στις δυο χώρες. Λόγω της κακής οικονομικής κατάστασης της Βουλγαρίας, ο Μουσάνωφ επιθυμούσε την αναστολή πληρωμών των πολεμικών αποζημιώσεων κάτι που κατόρθωσε το 1932. Παρά τις προσπάθειες διπλωματικής προσέγγισης με τις υπόλοιπες βαλκανικές χώρες και τις επισκέψεις του στη Γιουγκοσλαβία και τη Ρουμανία, ο Μουσάνωφ τάχθηκε ενάντια στο Βαλκανικό Σύμφωνο παρά τις προσπάθειες της Ρουμανικής κυβέρνησης να ενταχθεί και η Βουλγαρία. Οι Βούλγαροι θεωρούσαν ότι η προσχώρηση τους στο Σύμφωνο θα σήμαινε την αποκήρυξη κάθε προσπάθεια αποκατάστασης των εθνικών τους πόθων με την αναθεώρηση των μεταπολεμικών συνόρων.

Οι αντιθέσεις στο εσωτερικό της κυβέρνησης της Λαϊκής Συμμαχίας οδήγησαν στην παραίτηση της κυβέρνησης στις 14 Μαΐου 1934. Ο βασιλιάς Μπορίς αποδέχτηκε την παραίτηση, δίνοντας ξανά την εντολή σχηματισμού νέας κυβέρνησης στον Μουσάνωφ. Η δυσαρέσκεια του στρατεύματος σε συνδυασμό με την πολιτική κρίση οδήγησε σε πραξικόπημα από την οργάνωση Ζβενό που ανέτρεψε την κυβέρνηση στις 19 Μαΐου 1934 και επέβαλλε δικτατορία διαλύοντας όλα τα πολιτικά κόμματα.

Μετέπειτα σταδιοδρομία

Στις βουλευτικές εκλογές του 1938, τις πρώτες μετά το πραξικόπημα του 1934, ο Μουσάνωφ επανεξελέγη στη Βουλή, όπως και ο ανιψιός του Στόικο Μοσάνωφ, γνωστός για τις φιλοδυτικές του απόψεις, ο οποίος εκλέχτηκε πρόεδρος της Βουλής. Όταν ξέσπασε ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος, θεωρούταν ότι διατηρούσε φιλική στάση προς τη μεριά των συμμάχων, με το Κομμουνιστικό Κόμμα Βουλγαρίας μάλιστα, που υποστήριζε την ουδετερότητα μετά το σύμφωνο Μολότοφ-Ρίμπεντροπ, να καλεί για τη σύλληψή του μαζί με άλλους ηγέτες της αντιπολίτευσης ως πράκτορα των Αγγλογάλλων. Στις επόμενες εκλογές του 1939, που έγιναν σε μη ομαλές συνθήκες, η αντιπολίτευση συνετρίβη, αλλά ο Νικόλα Μουσάνωφ ήταν ένας από τους ελάχιστους αντιπολιτευόμενους που διατήρησαν τη θέση τους. Όταν η κυβέρνηση του Μπόγκνταν Φίλοφ ψήφισε τη νομοθεσία για την Προστασία του Έθνους το 1940 που στρεφόταν κατά του Εβραϊκού πληθυσμού της Βουλγαρίας τάχθηκε εναντίον της στη Βουλή.

Παρά την αντίθεση του στη συμμαχία με τη ναζιστική Γερμανία, ο Μουσάνωφ υποστήριξε την προσάρτηση εδαφών στη Θράκη και τη Μακεδονία από την Ελλάδα και τη Γιουγκοσλαβία θεωρώντας πως οι εθνικοί πόθοι των Βουλγάρων επιτέλους εκπληρώνονταν. Καθώς όμως ο πόλεμος άρχισε να παίρνει αρνητική τροπή για τον Άξονα, ο Μουσάνωφ όπως και άλλοι αντιπολιτευόμενοι επιθυμούσαν την απεμπλοκή της Βουλγαρίας από τη συμμαχία με τη Γερμανία. Μετά το θάνατο του βασιλιά Μπορίς και την ανάγκη ύπαρξης αντιβασιλείας για τον ανήλικο διάδοχο Συμεών υποστήριξε την ανάγκη προκήρυξης εκλογών για να δημιουργηθεί ενότητα στο έθνος κάτι που ο Φίλοφ απέρριψε.Η αντιπολίτευση στη συνέχεια αρνήθηκε να αναγνωρίσει τους τρεις αντιβασιλείς, πρίγκηπα Κύριλλο, Φίλοφ και στρατηγό Νίκολα Μίχοφ.

Κατά τη διάρκεια του πολέμου, το αντιστασιακό Πατριωτικό μέτωπο, που καθοδηγούταν από τους κομμουνιστές, προσπάθησε να τον προσεγγίσει για συνεργασία, αλλά ο Μουσάνωφ παρά τη συμφωνία του μαζί τους στο ζήτημα της εξωτερικής πολιτικής της Βουλγαρίας, ήταν αντίθετος στην πολιτική των κομμουνιστών, ελπίζοντας ότι θα μπορούσε να αλλάξει η εξωτερική πολιτική της Βουλγαρίας αποφεύγοντας εσωτερικές συγκρούσεις. Καθώς η ήττα της Γερμανίας γινόταν ολοφάνερη και η Βουλγαρία είχε να αντιμετωπίσει τους σφοδρούς βομβαρδισμούς των συμμάχων έγιναν προσπάθειες διαπραγματεύσεων για την απεμπλοκή της Βουλγαρίας, με την ελπίδα να μη χρειαστεί η παράδοση των εδαφών που είχαν αποκτηθεί χάρη στη συμμαχία με τους Γερμανούς. Ο Μουσάνωφ ήταν από τους ελάχιστους πολιτικούς που κατά τη διάρκεια του πολέμου είχε δείξει φιλοσυμμαχική στάση και είχε διατηρήσει επαφές με τους Σοβιετικούς διπλωμάτες στη Βουλγαρία. Όταν στα τέλη Αυγούστου ο Κόκκινος Στρατός πλησίαζε στα σύνορα με τη Βουλγαρία και αρνήθηκε να αναγνωρίσει τη στάση ουδετερότητας που είχε διακηρύξει στις 17 Αυγούστου η Βουλγαρία, η κυβέρνηση αποφάσισε να δώσει την εξουσία στην αντιπολίτευση για να αποφευχθεί η σοβιετική κατοχή της χώρας. Πρωθυπουργός έγινε ο Κωνσταντίν Μουραβίεφ με τον Μουσάνωφ να γίνεται υπουργός άνευ χαρτοφυλακίου. Το Πατριωτικό μέτωπο όμως αρνήθηκε να συμμετάσχει στην κυβέρνηση. Η κυβέρνηση Μουραβίεφ επιθυμούσε την απεμπλοκή από τον πόλεμο χωρίς όμως την κήρυξη πολέμου στη Γερμανία, τουλάχιστον μέχρι να αποχωρήσουν τα γερμανικά στρατεύματα από τη χώρα. Η καθυστέρησή του όμως αυτή οδήγησε στην κήρυξη πολέμου από την ΕΣΣΔ στις 5 Σεπτεμβρίου. Με την είσοδο των Σοβιετικών στρατευμάτων, η κυβέρνηση παρέλυσε και ανατράπηκε στις 9 Σεπτεμβρίου από το Πατριωτικό Μέτωπο.

Μετά την επικράτηση του Πατριωτικού Μετώπου ιδρύθηκαν λαϊκά δικαστήρια τα οποία καταδίκασαν σε θάνατο τα περισσότερα μέλη των φιλοαξονικών κυβερνήσεων σε θάνατο. Τα μέλη της κυβέρνησης Μουραβίεφ, και ανάμεσα τους ο Μουσάνωφ γλίτωσαν τη θανατική ποινή αλλά καταδικάστηκαν σε φυλάκιση. Του δόθηκε χάρη το 1945 πριν τις εκλογές του Νοεμβρίου. Προσπάθησε να ανασυστήσει το Δημοκρατικό Κόμμα συμμετέχοντας στις εκλογές το 1946. Στις αρχές Μαΐου 1951 συνελήφθη ξανά για διασυνδέσεις με την παράνομη αντιπολίτευση και απεβίωσε στις 21 Μαΐου λόγω καρδιακής προσβολής.