Νάκμπα

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Η Νάκμπα ( αραβικά: النكبة‎, κ. γρ. "καταστροφή", "κατακλυσμός"‎), [1] γνωστή και ως Παλαιστινιακή Καταστροφή, ήταν η καταστροφή της παλαιστινιακής κοινωνίας και πατρίδας το 1948 και ο μόνιμος εκτοπισμός της πλειοψηφίας των Παλαιστινίων Αράβων.[2][3] Ο όρος χρησιμοποιείται για να περιγράψει τόσο τα γεγονότα του 1948 όσο και τη συνεχιζόμενη κατοχή των Παλαιστινίων στα παλαιστινιακά εδάφη (στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη και τη Λωρίδα της Γάζας), καθώς και τη δίωξη και τον εκτοπισμό τους στα παλαιστινιακά εδάφη και σε παλαιστινιακούς προσφυγικούς καταυλισμούς σε όλη την περιοχή.[4] [5] [6][7][8]

Τα θεμελιώδη γεγονότα της Νάκμπα έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια και λίγο μετά τον Παλαιστινιακό πόλεμο του 1948, συμπεριλαμβανομένου του 78% της Παλαιστίνης υπό Βρετανική Εντολή, που κηρύχθηκε Ισραήλ, της απέλασης και φυγής 700.000 Παλαιστινίων[9], της σχετικής ερήμωσης και καταστροφής περισσότερων από 500 παλαιστινιακών χωριών από σιωνιστικές πολιτοφυλακές και η επακόλουθη γεωγραφική διαγραφή, η άρνηση του παλαιστινιακού δικαιώματος επιστροφής, η δημιουργία μόνιμων Παλαιστινίων προσφύγων και η «συντριβή της παλαιστινιακής κοινωνίας». [10] [11] [12] [13] Η απέλαση των Παλαιστινίων έχει περιγραφεί έκτοτε από ορισμένους ιστορικούς ως εθνοκάθαρση. [14] [15] [16]

Το 1998, ο Γιασέρ Αραφάτ πρότεινε ότι οι Παλαιστίνιοι θα έπρεπε να σηματοδοτήσουν την 50ή επέτειο από τη Νάκμπα, ανακηρύσσοντας την 15η Μαΐου, την επομένη της ανεξαρτησίας του Ισραήλ το 1948, ως Ημέρα Νάκμπα[17], επισημοποιώντας μια ημερομηνία που είχε χρησιμοποιηθεί ανεπίσημα ήδη από το 1949. [18] [19]

Η Νάκμπα επηρέασε σε μεγάλο βαθμό τον παλαιστινιακό πολιτισμό και είναι ένα θεμελιώδες σύμβολο της παλαιστινιακής ταυτότητας, μαζί με τον "Χαντάλα", την καφίγια και το συμβολικό κλειδί. Αμέτρητα βιβλία, τραγούδια και ποιήματα έχουν γραφτεί για τη Νάκμπα. [20] Ο Παλαιστίνιος ποιητής Μαχμούντ Νταρουίς περιέγραψε τη Νάκμπα ως «ένα εκτεταμένο παρόν που υπόσχεται να συνεχιστεί στο μέλλον». [21] [22]

Συστατικά[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Νάκμπα περιλαμβάνει τον εκτοπισμό, την έξωση, την ανιθαγένεια και τη διάσπαση της παλαιστινιακής κοινωνίας.[2] [3]

Εκτοπισμός[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κατά τη διάρκεια του Παλαιστινιακού πολέμου 1947–49, εκτιμάται ότι 700.000 Παλαιστίνιοι διέφυγαν ή εκδιώχθηκαν, αποτελώντας περίπου το 80% των Παλαιστινίων Αράβων κατοίκων αυτού που έγινε Ισραήλ. [23] [24] Σχεδόν το ήμισυ αυτού του αριθμού (περίπου 250.000–300.000 Παλαιστίνιοι) είχε διαφύγει ή είχε εκδιωχθεί πριν από τη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας του Ισραήλ τον Μάιο του 1948, γεγονός που ονομάστηκε casus belli για την είσοδο του Αραβικού Συνδέσμου στον χώρα, που πυροδότησε τον αραβο-ισραηλινό πόλεμο του 1948 . [25] [17]

Κατά την περίοδο μετά τον πόλεμο, ένας μεγάλος αριθμός Παλαιστινίων προσπάθησε να επιστρέψει στα σπίτια τους. Περίπου 2.700-5.000 Παλαιστίνιοι σκοτώθηκαν από το Ισραήλ κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου: η συντριπτική τους πλειοψηφία ήταν άοπλοι και σκόπευαν να επιστρέψουν για οικονομικούς ή κοινωνικούς λόγους. [26] Η απέλαση των Παλαιστινίων έχει χαρακτηριστεί από ορισμένους ιστορικούς ως εθνοκάθαρση . [27] [15] [28]

Ταυτόχρονα, ένα σημαντικό ποσοστό των Παλαιστινίων που παρέμειναν στο Ισραήλ εκτοπίστηκαν εσωτερικά. Το 1950, η UNRWA υπολόγισε ότι 46.000 από τους 156.000 Παλαιστίνιους που παρέμειναν εντός των συνόρων που οριοθετήθηκαν ως Ισραήλ από τις Συμφωνίες Εκεχειρίας του 1949 ήταν εσωτερικά εκτοπισμένοι πρόσφυγες. [29] [30] Σήμερα, περίπου 274.000 Άραβες πολίτες του Ισραήλ –ή ένας στους τέσσερις στο Ισραήλ– εκτοπίζονται εσωτερικά από τα γεγονότα του 1948. [31]

Έξωση και διαγραφή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Σχέδιο Διχοτόμησης του ΟΗΕ του 1947 εκχωρούσε το 56% της Παλαιστίνης στο μελλοντικό εβραϊκό κράτος, ενώ η παλαιστινιακή πλειοψηφία, το 66%, επρόκειτο να λάβει το 44% της επικράτειας. Το 80% της γης στο προγραμματισμένο εβραϊκό κράτος ανήκε ήδη σε Παλαιστίνιους, το 11% είχε εβραϊκό τίτλο[32]. Πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τον πόλεμο του 1947–49, εκατοντάδες παλαιστινιακές πόλεις και χωριά ερημώθηκαν και καταστράφηκαν. [33] [34] Τα γεωγραφικά ονόματα σε όλη τη χώρα διαγράφηκαν και αντικαταστάθηκαν με εβραϊκά ονόματα, άλλοτε παράγωγα της ιστορικής παλαιστινιακής ονοματολογίας και άλλοτε νέες εφευρέσεις. [35] Πολυάριθμες μη εβραϊκές ιστορικές τοποθεσίες καταστράφηκαν, όχι μόνο κατά τη διάρκεια των πολέμων, αλλά σε μια επακόλουθη διαδικασία για αρκετές δεκαετίες. Για παράδειγμα, πάνω από το 80% των τεμενών των παλαιστινιακών χωριών έχουν καταστραφεί και τα τεχνουργήματα έχουν αφαιρεθεί από μουσεία και αρχεία. [36]

Διάφοροι νόμοι εκδόθηκαν στο Ισραήλ για να νομιμοποιηθεί η απαλλοτρίωση της παλαιστινιακής γης. [37] [38]

Ανιθαγένεια και αποεθνικοποίηση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η δημιουργία της παλαιστινιακής ανιθαγένειας αποτελεί κεντρικό συστατικό της Νάκμπα και συνεχίζει να είναι χαρακτηριστικό της παλαιστινιακής εθνικής ζωής μέχρι σήμερα. [39] Όλοι οι Άραβες Παλαιστίνιοι έγιναν αμέσως απάτριδες ως αποτέλεσμα της Νάκμπα, αν και ορισμένοι πήραν άλλες εθνικότητες. [40] Μετά το 1948, οι Παλαιστίνιοι έπαψαν να είναι απλώς Παλαιστίνιοι, αντ' αυτού έγιναν είτε Ισραηλινοί Παλαιστίνιοι, Παλαιστίνιοι της UNRWA, Παλαιστίνιοι της Δυτικής Όχθης και Παλαιστίνιοι από τη Γάζα, επιπλέον της ευρύτερης παλαιστινιακής διασποράς, που μπόρεσε να αποκτήσει διαμονή εκτός της ιστορικής Παλαιστίνης και των προσφυγικών καταυλισμών.[41]

Ο πρώτος νόμος περί ισραηλινής ιθαγένειας, που ψηφίστηκε στις 14 Ιουλίου 1952, αποκρατικοποίησε τους Παλαιστίνιους, καθιστώντας την πρώην παλαιστινιακή υπηκοότητα "στερούμενη ουσίας", "μη ικανοποιητική και ακατάλληλη για την κατάσταση μετά την ίδρυση του Ισραήλ". [42]

Διάσπαση της κοινωνίας[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Νάκμπα ήταν η κύρια αιτία της παλαιστινιακής διασποράς. Την ίδια στιγμή που δημιουργήθηκε το Ισραήλ ως εβραϊκή πατρίδα, οι Παλαιστίνιοι μετατράπηκαν σε «προσφυγικό έθνος» με «περιπλανώμενη ταυτότητα». [43] Σήμερα η πλειοψηφία των 13,7 εκατομμυρίων Παλαιστίνιων ζουν στη διασπορά, δηλαδή ζουν εκτός της ιστορικής περιοχής της Παλαιστίνης υπό Βρετανική Εντολή, κυρίως σε άλλες χώρες του αραβικού κόσμου. [43] Από τα 6.2 εκατομμύρια που είναι εγγεγραμμένοι από την ειδική υπηρεσία του ΟΗΕ για τους Παλαιστινίους πρόσφυγες, UNRWA, [44]περίπου το 40% ζει στη Δυτική Όχθη και τη Γάζα και το 60% στη διασπορά. Ένας μεγάλος αριθμός από αυτούς τους πρόσφυγες της διασποράς δεν είναι ενσωματωμένοι στις χώρες υποδοχής τους, όπως φαίνεται από τη συνεχιζόμενη ένταση των Παλαιστινίων στον Λίβανο ή την παλαιστινιακή έξοδο 1990-1991 από το Κουβέιτ. [45]

Αυτοί οι παράγοντες οδήγησαν σε μια παλαιστινιακή ταυτότητα «δυστυχίας», ενώ η αποεδαφικοποίηση των Παλαιστινίων δημιούργησε έναν ενωτικό παράγοντα και εστιακό σημείο στην επιθυμία να επιστρέψουν στη χαμένη τους πατρίδα. [43]

Ορολογία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο όρος Νάκμπα εφαρμόστηκε για πρώτη φορά στα γεγονότα του 1948 από τον Κονσταντίν Ζουρέικ, καθηγητή ιστορίας στο Αμερικανικό Πανεπιστήμιο της Βηρυτού, στο βιβλίο του το 1948 "Νάκμπα: Το νόημα της καταστροφής".[46] Έγραψε ότι «η τραγική πτυχή της Νάκμπα σχετίζεται με το γεγονός ότι δεν είναι μια τακτική ατυχία ή ένα προσωρινό κακό, αλλά μια καταστροφή στην ουσία της λέξης, μια από τις πιο δύσκολες που έχουν γνωρίσει ποτέ οι Άραβες στη μακρά ιστορία τους».[47] Πριν από το 1948, το «Έτος της Καταστροφής» μεταξύ των Αράβων αναφερόταν στο 1920, όταν οι ευρωπαϊκές αποικιακές δυνάμεις χώρισαν την Οθωμανική Αυτοκρατορία σε μια σειρά από ξεχωριστά κράτη σύμφωνα με τις γραμμές της επιλογής τους. [48]

Η λέξη χρησιμοποιήθηκε ξανά ένα χρόνο αργότερα από τον Παλαιστίνιο ποιητή Μπουρχάν αλ-Ντιν αλ-Αμπούσι. Οι μαθητές του Ζουρέικ ίδρυσαν στη συνέχεια το Αραβικό Εθνικιστικό Κίνημα το 1952, ένα από τα πρώτα παλαιστινιακά πολιτικά κινήματα μετά τη Νάκμπα. Σε μια εξάτομη εγκυκλοπαίδεια με τίτλο "Νάκμπα: Η Καταστροφή της Ιερουσαλήμ και ο Χαμένος Παράδεισος", που δημοσιεύτηκε μεταξύ 1958–60[49], ο Αρέφ αλ Αρέφ έγραψε: «Πώς μπορώ να την αποκαλέσω, αν όχι Νάκμπα; Όταν εμείς ο αραβικός λαός γενικά και οι Παλαιστίνιοι ιδιαίτερα, αντιμετωπίσαμε μια τέτοια καταστροφή (Νάκμπα) που δεν την αντιμετωπίσαμε ποτέ ανά τους αιώνες, η πατρίδα μας σφραγίστηκε, [εκδιωχθήκαμε] από τη χώρα μας και χάσαμε πολλούς από τους αγαπημένους μας γιους».

Η χρήση του όρου έχει εξελιχθεί με την πάροδο του χρόνου.

Αρχικά, η χρήση του όρου Νάκμπα μεταξύ των Παλαιστινίων δεν ήταν καθολική. Για παράδειγμα, πολλά χρόνια μετά το 1948, οι Παλαιστίνιοι πρόσφυγες στο Λίβανο απέφευγαν και μάλιστα αντιστάθηκαν ενεργά στη χρήση του όρου, επειδή προσέδιδε μονιμότητα σε μια κατάσταση που θεωρούσαν προσωρινή και συχνά επέμεναν να αποκαλούνται «παλιννοστούντες». [50] Τις δεκαετίες του '50 και του '60, οι όροι που χρησιμοποιούσαν για να περιγράψουν τα γεγονότα του 1948 περιελάμβαναν al-'ightiṣāb ("ο βιασμός") ή ήταν πιο ευφημιστικοί, όπως al-'aḥdāth ("τα γεγονότα"), al-hijra ("η έξοδος»), και lammā sharnā wa-tla'nā («όταν μαυρίσαμε τα πρόσωπά μας και φύγαμε»).[50] Οι αφηγήσεις της Νάκμπα αποφεύγονταν από την ηγεσία της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (PLO) στο Λίβανο τη δεκαετία του '70, υπέρ μιας αφήγησης επανάστασης και ανανέωσης. [50] Το ενδιαφέρον για τη Νάκμπα από οργανώσεις, που εκπροσωπούν πρόσφυγες στον Λίβανο, αυξήθηκε τη δεκαετία του 1990 λόγω της αντίληψης ότι το δικαίωμα επιστροφής των προσφύγων θα μπορούσε να είναι διαπραγματεύσιμο με αντάλλαγμα το παλαιστινιακό κράτος, και η επιθυμία ήταν να σταλεί ένα σαφές μήνυμα στη διεθνή κοινότητα ότι αυτό δικαίωμα ήταν αδιαπραγμάτευτο. [50]

Από τα τέλη της δεκαετίας του '90, η φράση «συνεχής Νάκμπα» (αραβικά: النکبة المستمرة‎‎) προέκυψε για να περιγράψει τη «συνεχή εμπειρία βίας και εκκένωσης» που βιώνει ο παλαιστινιακός λαός.[51] Αυτός ο όρος επιβάλλει την κατανόηση της Νάκμπα όχι ως ένα γεγονός το 1948, αλλά ως μια συνεχιζόμενη διαδικασία που συνεχίζεται μέχρι σήμερα. [52]

Ισραηλινές προοπτικές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ισραηλινοί αξιωματούχοι έχουν στιγματίσει επανειλημμένα τον όρο ότι ενσαρκώνει ένα «αραβικό ψέμα» ή «δικαιολόγηση της τρομοκρατίας». Το 2009, το Υπουργείο Παιδείας του Ισραήλ απαγόρευσε τη χρήση του όρου «νάκμπα» σε παλαιστινιακά σχολικά βιβλία για παιδιά. Το 2011, η Κνεσέτ απαγόρευσε στα ιδρύματα να τιμούν το γεγονός. Σύμφωνα με τον Νεβ Γκόρντον, μια σχολική τελετή ανάμνησης της νάκμπα, σύμφωνα με το νόμο του 2011, θα βρισκόταν αντιμέτωπη με κατηγορίες για υποκίνηση σε ρατσισμό, βία και τρομοκρατία και άρνηση του δημοκρατικού χαρακτήρα του Ισραήλ, με αυτόν τον τρόπο.[53] Το 2023, αφού τα Ηνωμένα Έθνη καθιέρωσαν μια ημέρα μνήμης για τη Νάκμπα στις 15 Μαΐου, ο Ισραηλινός πρεσβευτής Γκιλάντ Ερντάν διαμαρτυρήθηκε ότι το ίδιο το γεγονός ήταν αντισημιτικό . [54]

Ισραηλινή αφηγηματική γραμμή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πολλοί Εβραίοι Ισραηλινοί αναφέρουν την περίοδο της Νάκμπα ως τη γέννηση του κράτους του Ισραήλ και τον «Πόλεμο της Ανεξαρτησίας» τους. [55] Οι Εβραίοι Ισραηλινοί αντιλαμβάνονται συνήθως τον πόλεμο του 1948 και την έκβασή του ως ένα εξίσου διαμορφωτικό και θεμελιώδες γεγονός – ως πράξη δικαιοσύνης και λύτρωσης για τον εβραϊκό λαό μετά από αιώνες ιστορικών δεινών και το βασικό βήμα στην « άρνηση της διασποράς ». [55] Ως αποτέλεσμα, η αφήγηση είναι εξαιρετικά ευαίσθητη στην ισραηλινή ταυτότητα. [55] Όπως αναφέρει μια εφημερίδα σχετικά με το θέμα: «Η σιωπή για τη Νάκμπα είναι επίσης μέρος της καθημερινής ζωής στο Ισραήλ». [56]

Κρατικές κυρώσεις χρηματοδότησης για τον εορτασμό της Νάκμπα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τον Μάιο του 2009, ο Ισραήλ Μπεϊτινού εισήγαγε ένα νομοσχέδιο που θα έθετε εκτός νόμου όλες τις εκδηλώσεις μνήμης Νάκμπα με ποινή φυλάκισης τριών ετών για τέτοιες πράξεις μνήμης. [57] Μετά από δημόσια κριτική, το προσχέδιο του νομοσχεδίου άλλαξε, η ποινή φυλάκισης μειώθηκε και αντ' αυτού ο Υπουργός Οικονομικών θα είχε την εξουσία να μειώσει την κρατική χρηματοδότηση για τα ισραηλινά ιδρύματα, που θα προέβαιναν «σε εορτασμό της Ημέρας της Ανεξαρτησίας ή της ημέρας ίδρυσης του κράτους ως ημέρα πένθους».[58] Το νέο σχέδιο εγκρίθηκε από την Κνεσέτ τον Μάρτιο του 2011. [59] [60] Η εφαρμογή του νέου νόμου προώθησε ακούσια τη γνώση της Νάκμπα στην ισραηλινή κοινωνία. [61]

Σε ταινίες και λογοτεχνία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η ταινία "Farha" για τη Νάκμπα σε σκηνοθεσία του Ιορδανού Νταρίν Σαλάμ, επιλέχθηκε ως η επίσημη υποβολή της Ιορδανίας για την κατηγορία Διεθνών Ταινιών μεγάλου μήκους των Όσκαρ 2023. Σε απάντηση, ο Ισραηλινός Υπουργός Οικονομικών, διέταξε το Υπουργείο Οικονομικών να αποσύρει την κρατική χρηματοδότηση για το θέατρο Αλ Σαράγια της Τζάφα, όπου έχει προγραμματιστεί η προβολή της ταινίας. [62]

Μακροπρόθεσμες επιπτώσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι πιο σημαντικές μακροπρόθεσμες συνέπειες της Νάκμπα για τον παλαιστινιακό λαό ήταν η απώλεια της πατρίδας του, ο κατακερματισμός και η περιθωριοποίηση της εθνικής τους κοινότητας και η μετατροπή τους σε λαό χωρίς ιθαγένεια.

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. Honaida Ghanim (2009). «Poetics of Disaster: Nationalism, gender, and social change among Palestinian poets in Israel after Nakba». International Journal of Politics, Culture, and Society 22: σελ. 23–39. 
  2. 2,0 2,1 Webman 2009
  3. 3,0 3,1 Sa'di 2002
  4. Sa'di & Abu-Lughod 2007
  5. Manna' 2013
  6. Bashir & Goldberg 2018, σελ. 33, footnote 4.
  7. «World Conference on Racism -- Address by Hanan Ashrawi -- Durban, August 2001». web.archive.org. 4 Μαρτίου 2021. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Μαρτίου 2021. Ανακτήθηκε στις 3 Ιουλίου 2023. CS1 maint: Unfit url (link)
  8. «Israel Must Recognize Its Responsibility for the Nakba, the Palestinian Tragedy» (στα αγγλικά). Haaretz. https://www.haaretz.com/opinion/2016-05-15/ty-article/.premium/israel-must-recognize-its-responsibility-for-the-nakba/0000017f-f90b-d318-afff-fb6bb6460000. Ανακτήθηκε στις 2023-07-03. 
  9. «71 χρόνια από τη Νάκμπα στην Παλαιστίνη: Η άρνηση του Ισραήλ να χορηγήσει στους Παλαιστίνιους/ιες πρόσφυγες δικαίωμα επιστροφής προκαλεί οδύνη εδώ και επτά δεκαετίες». www.amnesty.gr. Ανακτήθηκε στις 3 Ιουλίου 2023. 
  10. Masalha 2012, σελ. 3.
  11. Dajani 2005, σελ. 42.
  12. Sa'di & Abu-Lughod 2007, σελ. 3.
  13. Khalidi, Rashid I. (1992). «Observations on the Right of Return». Journal of Palestine Studies 21 (2): 29–40. doi:10.2307/2537217. https://archive.org/details/sim_journal-of-palestine-studies_winter-1992_21_2/page/29. «Μόνο με την κατανόηση της κεντρικής σημασίας της καταστροφής της πολιτικοκτονίας και της απέλασης που έπεσε στον παλαιστινιακό λαό – al-nakba στα αραβικά – είναι δυνατόν να κατανοήσουμε την αίσθηση των Παλαιστινίων για το δικαίωμα της επιστροφής.». 
  14. Ian Black (26 November 2010). «Memories and maps keep alive Palestinian hopes of return». The Guardian. https://www.theguardian.com/world/2010/nov/26/palestinian-refugees-middle-east-conflict. 
  15. 15,0 15,1 Ilan Pappé, 2006
  16. «ARI SHAVIT - SURVIVAL OF THE FITTEST? AN INTERVIEW WITH BENNY MORRIS: LOGOS WINTER 2004». www.logosjournal.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Σεπτεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 3 Ιουλίου 2023. 
  17. 17,0 17,1 Σήμερα .gr, Σαν. «Ημέρα της Καταστροφής (Νάκμπα)». Σαν Σήμερα .gr. Ανακτήθηκε στις 3 Ιουλίου 2023. 
  18. Schmemann, Serge (15 Μαΐου 1998). «MIDEAST TURMOIL: THE OVERVIEW; 9 Palestinians Die in Protests Marking Israel's Anniversary». The New York Times. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Μαρτίου 2022. https://web.archive.org/web/20220305041314/https://www.nytimes.com/1998/05/15/world/mideast-turmoil-overview-9-palestinians-die-protests-marking-israel-s.html. Ανακτήθηκε στις 7 Απριλίου 2021. «Δεν ζητάμε πολλά. Δεν ζητάμε το φεγγάρι. Ζητάμε να κλείσει το κεφάλαιο της nakba μια για πάντα, για να επιστρέψουν οι πρόσφυγες και να οικοδομήσουμε ένα ανεξάρτητο παλαιστινιακό κράτος στη γη μας, στη γη μας, στη γη μας, όπως και οι άλλοι λαοί. Θέλουμε να γιορτάσουμε στην πρωτεύουσά μας, την Αγία Ιερουσαλήμ, την Αγία Ιερουσαλήμ, την Αγία Ιερουσαλήμ.» 
  19. Gladstone, Rick (15-05-2021). «An annual day of Palestinian grievance comes amid the upheaval.». The New York Times. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15-05-2021. https://web.archive.org/web/20210515092910/https://www.nytimes.com/2021/05/15/world/middleeast/nakba-day.html. Ανακτήθηκε στις 15-05-2021. 
  20. Masalha 2012, σελ. 11.
  21. Darwish 2001.
  22. Williams 2009, σελ. 89.
  23. Masalha, Nur (1992). Expulsion of the Palestinians. Institute for Palestine Studies, this edition 2001, p. 175.
  24. Rashid Khalidi (1998). Palestinian identity: the construction of modern national consciousness. Columbia University Press. σελ. 21. ISBN 978-0-231-10515-6. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Ιανουαρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 27 Απριλίου 2021. Το 1948, οι μισοί Άραβες...της Παλαιστίνης ξεριζώθηκαν από τα σπίτια τους και έγιναν πρόσφυγες. CS1 maint: Unfit url (link)
  25. Cablegram from the Secretary-General of the League of Arab States to the Secretary-General of the United Nations: S/745, 15 Μαΐου 1948. Ανάκτηση: 6 Ιουνίου 2012
  26. Benny Morris (1997). Israel's Border Wars, 1949–1956: Arab Infiltration, Israeli Retaliation, and the Countdown to the Suez War. Clarendon Press. σελ. 432. ISBN 978-0-19-829262-3. 
  27. Ian Black (26 November 2010). «Memories and maps keep alive Palestinian hopes of return». The Guardian. https://www.theguardian.com/world/2010/nov/26/palestinian-refugees-middle-east-conflict. 
  28. Shavit, Ari. "Survival of the Fittest? An Interview with Benny Morris" Αρχειοθετήθηκε 2021-09-05 στο Wayback Machine.. Logos. Winter 2004
  29. «Number of Palestinians (In the Palestinian Territories Occupied in 1948) for Selected Years, End Year». Palestinian Central Bureau of Statistics. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Μαρτίου 2021. Ανακτήθηκε στις 27 Απριλίου 2021. 
  30. «עיצוב יחסי יהודים - ערבים בעשור הראשון». lib.cet.ac.il. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Οκτωβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 8 Οκτωβρίου 2022. 
  31. Nihad Bokae'e (Φεβρουαρίου 2003). «Palestinian Internally Displaced Persons inside Israel: Challenging the Solid Structures» (PDF). Badil Resource Centre for Palestinian Refugee and Residency Rights. Αρχειοθετήθηκε (PDF) από το πρωτότυπο στις 7 Απριλίου 2016. Ανακτήθηκε στις 15 Απριλίου 2017. 
  32. Sa'di, Ahmad H.· Abu-Lughod, Lila (2007). Nakba: Palestine, 1948, and the Claims of Memory. Columbia University Press. σελ. 285-313. ISBN 978-0-231-13579-5. 
  33. Morris, Benny (2003). The Birth of the Palestinian Refugee Problem Revisited. Cambridge: Cambridge University Press. (ISBN 0-521-00967-7), p. 604.
  34. Khalidi, Walid (Ed.) (1992). All That Remains: The Palestinian Villages Occupied and Depopulated by Israel in 1948. Washington: Institute for Palestine Studies. (ISBN 0-88728-224-5).
  35. Sa'di 2002.
  36. Williams 2009, σελ. 98.
  37. Forman G, Kedar A (Sandy). From Arab Land to ‘Israel Lands’: The Legal Dispossession of the Palestinians Displaced by Israel in the Wake of 1948. Environment and Planning D: Society and Space. 2004;22(6):809–830. doi:10.1068/d402
  38. Kedar A (Sandy), The Legal Transformation of Ethnic Geography: Israeli Law and the Palestinian Landholder 1948–1967, 33 N.Y.U. J. Int'l L. & Pol. 923 (2000–2001)
  39. Masalha 2012, σελ. 137.
  40. Sa'di & Abu-Lughod 2007, σελ. 136.
  41. Butenschon, N. A.; Davis, U.; Hassassian, M. (eds.). "Citizenship and the State in the Middle East: Approaches and Applications" (Syracuse, New York: Syracuse University Press, 2000), p. 204.
  42. Lauterpacht, H. (ed.). "International Law Reports 1950" (London: Butterworth & Co., 1956), p.111
  43. 43,0 43,1 43,2 Schulz 2003.
  44. «UNRWA Annual Operational Report 2019» (PDF). Αρχειοθετήθηκε (PDF) από το πρωτότυπο στις 13 Μαρτίου 2021. Ανακτήθηκε στις 7 Απριλίου 2021. 
  45. Schulz 2003, σελ. 2.
  46. Zureiq 1948.
  47. Honaida Ghanim (2009). «Poetics of Disaster: Nationalism, gender, and social change among Palestinian poets in Israel after Nakba». International Journal of Politics, Culture, and Society 22: σελ. 23–39. 
  48. Antonius, George (1979), The Arab awakening: the story of the Arab national movement, Putnam, σελ. 312, ISBN 978-0-399-50024-4, https://books.google.com/books?id=GTsVAAAAMAAJ&q=nakba, ανακτήθηκε στις 22 Απριλίου 2021 
  49. Masalha 2012, σελ. 213-214.
  50. 50,0 50,1 50,2 50,3 Ahmad H. Sa'di· Lila Abu-Lughod (2007). Nakba: Palestine, 1948, and the claims of memory (Illustrated έκδοση). Columbia University Press. σελίδες 253–254. ISBN 978-0-231-13579-5. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Ιανουαρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 22 Απριλίου 2021. CS1 maint: Unfit url (link)
  51. Alon 2019, σελ. 93-94.
  52. Salamanca, Omar Jabary; Qato, Mezna; Rabie, Kareem; Samour, Sobhi (2012). «Past is Present: Settler Colonialism in Palestine». Settler Colonial Studies 2 (1): 1–8. doi:10.1080/2201473X.2012.10648823. 
  53. Neve Gordon, Israel Denies the Nakba While Perpetuating It CounterPunch 15 May 2023
  54. https://www.facebook.com/mondoweiss (15 Μαΐου 2023). «Israeli and US officials push to stop Nakba events». Mondoweiss (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 3 Ιουλίου 2023. 
  55. 55,0 55,1 55,2 Motti Golani· Adel Manna (2011). Two Sides of the Coin: Independence and Nakba 1948. Institute for Historical Justice and Reconciliation. σελ. 14. ISBN 9789089790811. 
  56. Mariko, Mori (2009). «Zionism and the Nakba: The Mainstream Narrative, the Oppressed Narratives, and the Israeli Collective Memory». Kyoto Bulletin of Islamic Area Studies 3 (1). 
  57. Elie Rekhess (2014). «The Arab Minority in Israel: Reconsidering the "1948 Paradigm"». Israel Studies (Indiana University Press) 19 (2): 193. doi:10.2979/israelstudies.19.2.187. ISSN 1084-9513. 
  58. Budget Foundations Law (Amendment No. 40) 5771 – 2011
  59. «חוק הנכבה». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Φεβρουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 24 Απριλίου 2016. 
  60. Vescovi 2015, σελ. 13.
  61. Shenhav, Yehouda (4 Δεκεμβρίου 2018). «The Palestinian Nakba and the Arab-Jewish Melancholy». Στο: Shai Ginsburg. Jews and the Ends of Theory. Fordham University Press. σελίδες 78–. ISBN 978-0-8232-8201-2. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Ιανουαρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 3 Απριλίου 2021. CS1 maint: Unfit url (link)
  62. Arria, Michael (6 December 2022). «Netflix faces Israeli backlash over Nakba film». Mondoweiss. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 December 2022. https://web.archive.org/web/20221207203603/https://mondoweiss.net/2022/12/netflix-faces-israeli-backlash-over-nakba-film/. Ανακτήθηκε στις 7 December 2022. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]