Μαύρο πρόβατο
Μαύρο πρόβατο είναι ένας ιδιωτισμός που περιγράφει ένα μέλος μιας ομάδας που είναι διαφορετικό από τα υπόλοιπα, ειδικά ένα μέλος μιας οικογένειας που δεν ταιριάζει με τα υπόλοιπα μέλη. Ο όρος προέρχεται από πρόβατα των οποίων το μαλλί έχει μαύρο χρώμα και όχι το πιο συνηθισμένο λευκό. Αυτά τα πρόβατα ξεχωρίζουν στο κοπάδι και το μαλλί τους αξίζει λιγότερο, καθώς δεν βάφεται.
Ο όρος έχει συνήθως αρνητική χροιά, υποδηλώνοντας ότι κάποιος προκαλεί το ευρύτερο σύνολο με την αποκλίνουσα συμπεριφορά του.[1]
Στην ψυχολογία, το «φαινόμενο του μαύρου προβάτου» αναφέρεται στην τάση των μελών μιας ομάδας να κρίνουν τα συμπαθή μέλη μιας ομάδας πιο θετικά και τα αποκλίνοντα μέλη της ομάδας πιο αρνητικά.[2]
Προέλευση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Στα περισσότερα πρόβατα, το λευκό μαλλί δεν είναι αποτέλεσμα αλμπινισμού αλλά προέρχεται από ένα κοινό κυρίαρχο γονίδιο που απενεργοποιεί την παραγωγή χρώματος.[3] Το μαύρο μαλλί προέρχεται από ένα μη κυρίαρχο γονίδιο,[4] οπότε αν ένα λευκό κριάρι και μια λευκή προβατίνα είναι ετερόζυγα για το μαύρο χρώμα, περίπου ένα στα τέσσερα αρνιά τους θα είναι μαύρο. Στις περισσότερες λευκές ράτσες προβάτων, λίγα μόνο λευκά πρόβατα είναι ετερόζυγα για τα μαύρα, επομένως τα μαύρα αρνιά είναι συνήθως πολύ πιο σπάνια από τα λευκά.[5]
Ιδιωματική χρήση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Στην ελληνική γλώσσα, ο όρος προέρχεται από τα σπάνια μαύρα πρόβατα που γεννιούνται σε ένα κοπάδι λευκών προβάτων. Το μαύρο μαλλί θεωρείται εμπορικά ανεπιθύμητο επειδή δεν μπορεί να βαφτεί.[6] Στην Αγγλία του 18ου και 19ου αιώνα, το μαύρο χρώμα του προβάτου θεωρούνταν το σημάδι του διαβόλου.[7] Στη σημερινή χρήση, η έκφραση έχει χάσει ορισμένες από τις αρνητικές της συνδηλώσεις, αν και ο όρος συνήθως αποδίδεται στο μέλος μιας ομάδας που έχει ορισμένα χαρακτηριστικά που θεωρούνται ανεπιθύμητα από αυτήν την ομάδα.[8] Η Τζέσικα Μίτφορντ περιέγραψε τον εαυτό της ως «το κόκκινο πρόβατο της οικογένειας», κομμουνίστρια σε μια οικογένεια αριστοκρατών φασιστών.[9]
Ο ιδιωματισμός υπάρχει και σε άλλες γλώσσες, π.χ. αγγλικά, αφρικάανς, βουλγαρικά, γαλλικά, γερμανικά, δανικά, εβραϊκά, ισπανικά, ιταλικά, καταλανικά, ολλανδικά, ουγγρικά, πολωνικά,πορτογαλικά, ρουμανικά, σερβοκροατικά, σλοβακικά, σουηδικά, τουρκικά, τσέχικα και φινλανδικά. Στη διάρκεια της Δεύτερης Ισπανικής Δημοκρατίας εκδόθηκε στη Βαρκελώνη ένα εβδομαδιαίο περιοδικό με το όνομα El Be Negre, που σημαίνει «Το μαύρο πρόβατο».[10]
Η ίδια έννοια απεικονίζεται σε ορισμένες άλλες γλώσσες με τη φράση «λευκό κοράκι»: για παράδειγμα, belaya vorona (бе́лая воро́на) στα ρωσικά και kalāg-e sefīd (کلاغ سفید) στα περσικά.
Στην ψυχολογία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]01.jpg)
Μια γνωστή εξήγηση του φαινομένου του μαύρου προβάτου προέρχεται από την προσέγγιση της κοινωνικής ταυτότητας.[11][12] Τα μέλη της ομάδας παρακινούνται να διατηρούν μια θετική και ξεχωριστή κοινωνική ταυτότητα και, κατά συνέπεια, τα μέλη της ομάδας δίνουν έμφαση στα συμπαθή μέλη και τα αξιολογούν πιο θετικά από τα μέλη εκτός της ομάδας, ενισχύοντας έτσι τη θετική εικόνα της εσωτερικής ομάδας τους. Επιπλέον, η θετική κοινωνική ταυτότητα μπορεί να απειληθεί από μέλη της ομάδας που αποκλίνουν από ένα ομαδικό πρότυπο. Για να προστατεύσουν τη θετική εικόνα της ομάδας, τα μέλη της κρίνουν πιο αρνητικά τους παρεκκλίνοντες εντός ομάδας από τους παρεκκλίνοντες μιας εξωτερικής ομάδας.[13]
Στη λαϊκή κουλτούρα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Το μαύρο πρόβατο (1992), βιβλίο του σκιτσογράφου Γιάννη Ιωάννου που αναφερόταν στον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη[14]
- Μαύρο πρόβατο (2000), ελληνική ψυχαγωγική εκπομπή του καναλιού EXTRA που παρουσίαζε η Νατάσα Ράγιου[15]
- Το μαύρο πρόβατο (The Little Black Sheep, 2019), παιδικό βιβλίο τηε Ελίζαμπεθ Σο σε μετάφραση της Θεοδώρας Πασαχίδου από τις εκδόσεις Αιώρα [16]
- Το μαύρο πρόβατο (Black Sheep), επιτραπέζιο παιχνίδι για 2 εως 4 παίκτες από την Edge Entertainment[17]
- Το μαύρο πρόβατο, κρασί ξινόμαυρο-σιρά από τον Νίκο Λαζαρίδη[18]
Δείτε επίσης
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ «πρόβατο». Χρηστικό Λεξικό της Νεοελληνικής Γλώσσας. Ακαδημία Αθηνών. Ανακτήθηκε στις 5 Ιανουαρίου 2025.
- ↑ Marques, J. M.; Yzerbyt, V. Y.; Leyens, J. (1988). «The 'Black Sheep Effect': Extremity of judgments towards ingroup members as a function of group identification». European Journal of Social Psychology 18: 1–16. doi:.
- ↑ «Scientists Identify Genetic Basis for the Black Sheep of the Family». ScienceDaily (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 30 Απριλίου 2024.
- ↑ «Genetics of Coloured Sheep». Black & Coloured Sheep Breeders’ Association of New Zealand (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 30 Μαΐου 2024.
- ↑ Norris, B. J.; Whan, V. A. (2008). «A Gene Duplication Affecting Expression of the Ovine ASIP Gene is Responsible for White and Black Sheep» (στα αγγλικά). Genome Research 18 (8): 1282–1293. doi:. PMID 18493018. PMC 2493430. http://www.genome.cshlp.org/content/18/8/1282.full. Ανακτήθηκε στις 2024-05-30.
- ↑ Ammer, Christine (1997). American Heritage Dictionary of Idioms. Houghton Mifflin Harcourt. σελ. 64. ISBN 978-0-395-72774-4. Ανακτήθηκε στις 13 Νοεμβρίου 2007.
- ↑ Sykes, Christopher Simon (1983). Black Sheep. New York: Viking Press. σελ. 11. ISBN 978-0-670-17276-4.
- ↑ The American Heritage Dictionary of Idioms. Houghton Mifflin Company. 1992. Ανακτήθηκε στις 24 Μαρτίου 2008.
- ↑ "Red Sheep: How Jessica Mitford found her voice" by Thomas Mallon 16 Oct 2007 New Yorker Αρχειοθετήθηκε 6 June 2011 στο Wayback Machine..
- ↑ «El be negre (1931-1936)». www.ciberniz.com. Ανακτήθηκε στις 5 Ιανουαρίου 2025.
- ↑ Worchel, S.· Austin, W. G. (1979). The Social psychology of intergroup relations. Monterey, CA: Brooks-Cole.
- ↑ Turner, J. C.· Hogg, M. A. (1987). Rediscovering the Social group: A self-categorization theory. Oxford: Blackwell.
- ↑ Hogg, M. A.· Tindale, S. (2001). Blackwell handbook of social psychology: group processes. Malden, Mass: Blackwell.
- ↑ Κουκουλάς, Γιάννης (20 Μαΐου 2019). «Τρίτος δρόμος ήταν και πέρασε». Εφημερίδα των Συντακτών. Ανακτήθηκε στις 5 Ιανουαρίου 2025.
- ↑ «Μαύρο πρόβατο - retroDB». retrodb.gr. Ανακτήθηκε στις 5 Ιανουαρίου 2025.
- ↑ «Το μαύρο πρόβατο». ΒΙΒΛΙΟΝΕΤ. Ανακτήθηκε στις 5 Ιανουαρίου 2025.
- ↑ «Black Sheep (Μαύρο Πρόβατο) (2008)». Επιτραπαίζουμε - Επιτραπέζια Παιχνίδια - Board Games. 12 Ιουλίου 2018. Ανακτήθηκε στις 5 Ιανουαρίου 2025.
- ↑ «Το Μαύρο Πρόβατο Ροζέ 2022 1.5Lt». The Wine Zoo. Ανακτήθηκε στις 5 Ιανουαρίου 2025.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Διερεύνηση της ετυμολογίας της φράσης «μαύρο πρόβατο της οικογένειας»
- Marques, José M.; José M. Marques; Vincent Y. Yzerbyt (1988). «The black sheep effect: Judgmental extremity towards ingroup members in inter-and intra-group situations». European Journal of Social Psychology 18 (3): 287–292. doi:. http://www.sciencedirect.com/science/journal/00221031. Ανακτήθηκε στις 2008-01-04.