Μετάβαση στο περιεχόμενο

Μακιαβελισμός

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Λεπτομέρεια

Μακιαβελισμός (ή Μακιαβελλισμός) ορίζεται ευρέως ως η πολιτική φιλοσοφία του Ιταλού Αναγεννησιακού διπλωμάτη Νικολό Μακιαβέλι, συνήθως συσχετιζόμενη με τον ρεαλισμό στην εξωτερική και εσωτερική πολιτική, και με την άποψη ότι όσοι ηγούνται κυβερνήσεων πρέπει να δίνουν προτεραιότητα στη σταθερότητα του καθεστώτος έναντι ηθικών ανησυχιών.[1][2][3] Δεν υπάρχει επιστημονική συναίνεση ως προς την ακριβή φύση της φιλοσοφίας του Μακιαβέλι ή τις προθέσεις του με τα έργα του.[4][5] Η λέξη Μακιαβελισμός εμφανίστηκε για πρώτη φορά στην αγγλική γλώσσα το 1607, λόγω της δημοτικότητας του Μακιαβέλι, συχνά ως συνώνυμο για αμφιλεγόμενες κυβερνητικές πολιτικές.[3][6][7]

Μετά την εξορία του από την πολιτική ζωή το 1512, ο Μακιαβέλι αφιερώθηκε στη συγγραφή, οδηγώντας στη δημοσίευση του πιο γνωστού έργου του, του «Ηγεμόνα». Το βιβλίο έγινε διαβόητο για τις συστάσεις του προς τους απολυταρχικούς ηγέτες να είναι έτοιμοι να δράσουν με αναίσχυντους τρόπους, όπως η καταφυγή σε απάτη και προδοσία, η εξόντωση πολιτικών αντιπάλων και η χρήση του φόβου ως μέσου ελέγχου των υπηκόων.[8] Η άποψη του Μακιαβέλι ότι η κατάκτηση και η διατήρηση κράτους απαιτεί κακό μέσα έχει επισημανθεί ως κύριο θέμα του πραγματείας.[9][10] Έγινε διαβόητος για αυτές τις συμβουλές, τόσο που το επίθετο μακιαβελικός θα χρησιμοποιούνταν για να περιγράψει έναν τύπο πολιτικής που είναι «σημαδεμένος από πονηριά, δόλο ή κακή πίστη».[11]

Μετά τον θάνατό του, το όνομα του Μακιαβέλι συνδέθηκε με απρεπείς πράξεις τύπου αυτών που συμβούλευε πιο διαβόητα στο έργο του, «Ο Ηγεμόνας».[12] Η λέξη μακιαβελικός χρησιμοποιείται ευρέως όπως ένας πεζητικός χαρακτηρισμός για ανήθικους πολιτικούς τύπους όπως αυτοί που συμβούλευε στο έργο του.[13] Ο Μακιαβέλι υποστήριξε ότι η ανήθικη συμπεριφορά, όπως η ανεντιμότητα και η δολοφονία αθώων, ήταν φυσιολογική και αποτελεσματική στην πολιτική.[14] Επίσης, ενθάρρυνε ρητώς τους πολιτικούς να επιδίδονται σε κακό όταν αυτό ήταν αναγκαίο για την πολιτική σκοπιμότητα.[15][16] Το βιβλίο απέκτησε κακή φήμη λόγω των ισχυρισμών ότι διδάσκει «κακές συστάσεις προς τους τυράννους για να τους βοηθήσουν να διατηρήσουν την εξουσία τους».[17]

Ρεπουμπλικανισμός και άλλες ιδέες

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ενώ ο Μακιαβέλι έγινε ευρέως γνωστός για το έργο του πάνω στις ηγεμονίες, το άλλο σημαντικό του έργο, οι Διατριβές περί Λίβιου, εστίαζε κυρίως στον ρεπουμπλικανικό πολιτικό σχεδιασμό και στις συστάσεις του για μια καλά οργανωμένη δημοκρατία. Ο Μακιαβέλι επισήμανε ότι οι ελεύθερες δημοκρατίες διαθέτουν δομές εξουσίας καλύτερες από τις ηγεμονίες. Επίσης τόνισε πόσο ευνοϊκή θα μπορούσε να είναι η κυβέρνηση μιας δημοκρατίας έναντι ενός μόνο ηγεμόνα. Ωστόσο, οι πιο αμφιλεγόμενες θέσεις του για την πολιτική εμφανίζονται και στα άλλα του έργα.[18][19] Για παράδειγμα, σημειώνει ότι μερικές φορές έκτακτα μέσα, όπως η βία, μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την αναδόμηση μιας διεφθαρμένης πόλης.[20] Σε μία περίπτωση επαινεί τον Ρωμύλο, ο οποίος σκότωσε τον αδερφό και συγκυβερνήτη του για να έχει εξουσία μόνος του και να ιδρύσει τη Ρώμη.[21] Σε ορισμένα χωρία ενεργεί ρητώς ως σύμβουλος τύραννων.[22][23][24]

Ορισμένοι μελετητές έχουν υποστηρίξει ότι ο στόχος της ιδανικής δημοκρατίας του δεν διαφέρει πολύ από την ηγεμονία του, καθώς και οι δύο στηρίζονται σε αρκετά σκληρά μέτρα για την επεκτατικότητα και την αυτοδυναμία.[25]

Σε ένα χωρίο του «Ηγεμόνα», υποσκάπτει τη συμβουλή του Κικέρωνας να αποφεύγει τη διπλοπροσωπία και τη βία, λέγοντας ότι ο ηγεμόνας πρέπει να «είναι αλεπού για να αποφεύγει τις παγίδες, και λιοντάρι για να καταπνίγει τα λύκεια». Έγινε μια από τις πιο αξιοσημείωτες δηλώσεις του Μακιαβέλι.[26]

Επειδή η σκληρότητα και η απάτη παίζουν τόσο σημαντικό ρόλο στην πολιτική του, δεν είναι ασυνήθιστο ζητήματα όπως η δολοφονία και η προδοσία να εμφανίζονται επανειλημμένα.[27]

Η δική του έννοια της αρετής, που ονομάζει «virtù», είναι πρωτότυπη και θεωρείται από τους μελετητές διαφορετική από τις παραδοσιακές απόψεις άλλων πολιτικών φιλοσόφων.[18] Η «virtù» μπορεί να αποτελεί οποιοδήποτε χαρακτηριστικό εκείνη τη στιγμή βοηθά έναν ηγεμόνα να διατηρήσει το κράτος του, ακόμη και το να είναι έτοιμος να χρησιμοποιήσει το αναγκαίο κακό όταν αυτό ωφελεί.[28][29]

Λόγω της αμφιλεγόμενης ανάλυσής του για την πολιτική, το 1559, η Καθολική Εκκλησία απαγόρευσε τον «Ηγεμόνα», κατατάσσοντάς τον στο Index Librorum Prohibitorum.

Ο Μακιαβέλι ασκούσε έντονη κριτική και απορρίπτει την κλασική βιβλική και χριστιανική σκέψη, καθώς θεωρούσε ότι υπερεπεύδει ταπεινοφροσύνη και εσωτερικά πράγματα, κάνοντας έτσι τους Ιταλούς της εποχής του «ασθενικούς και θηλυπρεπείς».[30] Αν και η θρησκευτική του ταυτότητα έχει αμφισβητηθεί, θεωρείται ότι είχε χαμηλή εκτίμηση για τον σύγχρονο χριστιανισμό.[18]

Οι μελετητές έχουν σημειώσει ότι ο Μακιαβέλι παρέχει ένα πλαίσιο για την κράτος‑οικοδόμηση ειδικά σχεδιασμένο για τη διατήρηση της κυβέρνησης.[31] Σε κάποιους, οι ιδέες του συχνά παρακάμπτουν παραδοσιακές δοξασίες, επικεντρώνονται αντ' αυτών σε μια πρωτότυπη προσέγγιση της διακυβέρνησης. Ο Μακιαβέλι συνήθως επικεντρώνεται στις πιο ακραίες ιστορικές στιγμές, όπως οι θεμελιώσεις των ανθρώπινων κοινωνιών και κυβερνήσεων.[32] Θεωρεί ότι οι ιδέες που αποδέχονταν οι ηγέτες της εποχής του βλάπτουν την αποτελεσματικότητά τους στη διακυβέρνηση.[33]

Ο Μακιαβέλι τονίζει σε αρκετά σημεία την πρωτοτυπία της προσπάθειάς του. Πολλοί μελετητές σημειώνουν ότι φαίνεται ιδιαίτερα πρωτότυπος και συχνά ενεργεί «χωρίς καμία αναφορά» στους προκατόχους του.[34] Ορισμένοι ερμηνευτές τον έχουν αναφέρει ακόμη και ως τον θεμελιωτή της σύγχρονης φιλοσοφίας. Ωστόσο, όλοι οι στοχαστές αλληλεπιδρούν σε κάποιο βαθμό με τους προκατόχους τους, ακόμη (ή ίσως περισσότερο) εκείνοι που στοχεύουν να διαφωνήσουν θεμελιωδώς με προηγούμενες σκέψεις.[35] Επομένως, ακόμη και με μια τόσο φαινομενικά καινοτόμα προσωπικότητα όπως ο Μακιαβέλι, οι μελετητές έχουν εξετάσει βαθύτερα τα έργα του για να εξετάσουν πιθανές ιστορικές και φιλοσοφικές επιρροές. Αν και ο Μακιαβέλι μελέτησε αρχαίους ανθρωπιστές, δεν τους αναφέρει συχνά ως αυθεντίες. Στην εποχή του, η πιο συχνά αναφερόμενη συζήτηση για τις κλασικές αρετές ήταν το Βιβλίο 1 του «Προς τα Επίχειρα» του Κικέρωνα. Ωστόσο, ο Κικέρων δεν αναφέρεται ποτέ στον «Ηγεμόνα» και μόνο τρεις φορές στις «Διατριβές».[36] Ο Μακιαβέλι προτείνει σε όλες τις κυβερνήσεις να εστιάσουν στη θεμελίωση των κρατών τους, με τις συμβουλές του να στοχεύουν να εξασφαλίσουν τη σταθερότητα και τη μακροβιότητα του συγκεκριμένου καθεστώτος που αναφερόταν.[37]

Αποδοχή του Μακιαβέλι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αντι‑Μακιαβελισμός

Στα τέλη της δεκαετίας του 1530, αμέσως μετά τη δημοσίευση του «Ηγεμόνα», η φιλοσοφία του Μακιαβέλι θεωρήθηκε ως ανήθικη ιδεολογία που διέφθειρε την ευρωπαϊκή πολιτική. Ο Reginald Pole διάβασε την πραγματεία ενώ βρισκόταν στην Ιταλία, σχολιάζοντας: «I found this type of book to be written by an enemy of the human race. It explains every means whereby religion, justice and any inclination toward virtue could be destroyed».[38] Τα έργα του Μακιαβέλι αντιμετωπίστηκαν με παρόμοιο τρόπο από άλλους δημοφιλείς ευρωπαίους συγγραφείς, ειδικά στην Ελισαβετιανή Αγγλία. Οι Άγγλοι θεατρικοί συγγραφείς William Shakespeare και Christopher Marlowe ενσωμάτωσαν τις απόψεις τους σε μερικά από τα έργα τους. Ο χαρακτήρας του Shakespeare, «Ριχάρδος Γ΄» στο έργο «Richard III», αναφέρεται στον Μακιαβέλι ως «μurderous Machiavel».

Το Anti‑Machiavel είναι ένα δοκίμιο του 18ου αιώνα από τον Φρειδερίκο τον Μέγα, βασιλιά της Πρωσία, αντιπαραβάλλοντας τον «Ηγεμόνα». Κυκλοφόρησε για πρώτη φορά τον Σεπτέμβριο του 1740, λίγους μήνες μετά που έγινε βασιλιάς.[39] Ο Denis Diderot, ο γάλλος φιλόσοφος, θεώρησε τον μακιαβελισμό «έναν αποκρουστικό τύπο πολιτικής» και «τέχνη της τυραννίας».[40]

Παραπομπές-σημειώσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ "Machiavellianism is a radical type of political realism that is applied to both domestic and international affairs."
  2. ↑ Meinecke, Friedrich (1957). Machiavellism: The Doctrine of Raison d'État and Its Place in Modern History. Yale University Press. σελ. 36.
  3. 1 2 «Definition of MACHIAVELLIANISM». www.merriam-webster.com (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 7 Νοεμβρίου 2018.
  4. ↑ For example, Benedetto Croce once stated that Machiavelli is an "enigma that will never be resolved". Interpreting Modern Political Philosophy: From Machiavelli to Marx, pg. 40
  5. ↑ «Machiavelli, Niccolò | Internet Encyclopedia of Philosophy» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 19 Απριλίου 2024.
  6. ↑ Evrigenis, I. D., & Somos, M. (2011). Wrestling with Machiavelli. History of European Ideas, 37(2), 85-93.
  7. ↑ Brown, Garrett W.· McLean, Iain· McMillan, Alistair (6 Ιανουαρίου 2018). The Concise Oxford Dictionary of Politics and International Relations. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-254584-8.
  8. ↑ The Prince, especially chapters VIII, XVII, and XVIII
  9. ↑ Strauss, Leo· Cropsey, Joseph (15 Ιουνίου 2012). History of Political Philosophy (στα Αγγλικά). University of Chicago Press. σελ. 301. ISBN 9780226924717.
  10. ↑ "We shall not shock anyone, we shall merely expose ourselves to good-natured or at any rate harmless ridicule, if we profess ourselves inclined to the old fashioned and simple opinion according to which Machiavelli was a teacher of evil." -Leo Strauss, Thoughts on Machiavelli
  11. ↑ «Definition of MACHIAVELLIAN». www.merriam-webster.com (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 26 Φεβρουαρίου 2019.
  12. ↑ «Niccolo Machiavelli». Encyclopedia Britannica. Ανακτήθηκε στις 8 Αυγούστου 2019.
  13. ↑ «Niccolo Machiavelli | Biography, Books, Philosophy, & Facts». Encyclopedia Britannica (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 8 Αυγούστου 2019.
  14. ↑ Cassirer, Ernst (1946). The Myth of the State (στα Αγγλικά). Yale University Press. σελίδες 141–145. ISBN 9780300000368.
  15. ↑ Strauss, Leo· Cropsey, Joseph (15 Ιουνίου 2012). History of Political Philosophy (στα Αγγλικά). University of Chicago Press. σελ. 297. ISBN 9780226924717.
  16. ↑ Mansfield, Harvey C. (25 Φεβρουαρίου 1998). Machiavelli's Virtue (στα Αγγλικά). University of Chicago Press. σελ. 178. ISBN 9780226503721.
  17. ↑ Giorgini, Giovanni (2013). «Five Hundred Years of Italian Scholarship on Machiavelli's Prince». Review of Politics 75 (4): 625–40. doi:10.1017/S0034670513000624. https://archive.org/details/sim_review-of-politics_fall-2013_75_4/page/624.
  18. 1 2 3 Mansfield, Harvey C. (25 Φεβρουαρίου 1998). Machiavelli's Virtue (στα Αγγλικά). University of Chicago Press. ISBN 9780226503721.
  19. ↑ Mansfield, Harvey C. (15 Απριλίου 2001). Machiavelli's New Modes and Orders: A Study of the Discourses on Livy (στα Αγγλικά). University of Chicago Press. ISBN 9780226503707.
  20. ↑ «Niccolo Machiavelli | Biography, Books, Philosophy, & Facts». Encyclopedia Britannica (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 22 Φεβρουαρίου 2019.
  21. ↑ «Discourses on Livy: Book 1». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Αυγούστου 2018.
  22. ↑ Strauss, Leo (4 Ιουλίου 2014). Thoughts on Machiavelli (στα Αγγλικά). University of Chicago Press. ISBN 9780226230979. pg. 48
  23. ↑ Machiavelli, Niccolò, The Discourses on Livy trans. by Harvey Mansfield. Chap 16
  24. ↑ See Harvey Mansfield and Nathan Tarcov's essay at the beginning of their translation of The Discourses.
  25. ↑ Rahe, Paul A. (14 Νοεμβρίου 2005). Machiavelli's Liberal Republican Legacy (στα Αγγλικά). Cambridge University Press. ISBN 9781139448338.
  26. ↑ Skinner, Quentin (12 Οκτωβρίου 2000). Machiavelli: A Very Short Introduction (στα Αγγλικά). OUP Oxford. ISBN 9780191540349.
  27. ↑ «Niccolò Machiavelli, The Internet Encyclopedia of Philosophy».
  28. ↑ Hulliung, Mark (5 Ιουλίου 2017). Citizen Machiavelli (στα Αγγλικά). Routledge. ISBN 9781351528481.
  29. ↑ Skinner, Quentin (12 Οκτωβρίου 2000). Machiavelli: A Very Short Introduction (στα Αγγλικά). OUP Oxford. ISBN 9780191540349.
  30. ↑ «Discourses on Livy: Book 2 Chapter 2». www.constitution.org. Ανακτήθηκε στις 5 Μαΐου 2019.
  31. ↑ See for example Mark Hulliung, Citizen Machiavelli pg 55
  32. ↑ Strauss, Thoughts on Machiavelli, pg 18
  33. ↑ Discourses on Livy, book 3, chapter 27
  34. ↑ Mansfield, Machiavelli's Virtue, pg. ix (Introduction)
  35. ↑ Berlin, I. (2014). ‘The Originality of Machiavelli'. In Reading Political Philosophy (pp. 43-58). Routledge.
  36. ↑ Niccolò Machiavelli, Internet Encyclopedia of Philosophy
  37. ↑ Pedullà, G. (2018). Machiavelli in Tumult: The Discourses on Livy and the Origins of Political Conflictualism. Cambridge University Press.
  38. ↑ Benner, Erica (28 Νοεμβρίου 2013). Machiavelli's Prince: A New Reading (στα Αγγλικά). OUP Oxford. ISBN 9780191003929.
  39. ↑ «Anti-Machiavel | treatise by Frederick the Great». Encyclopedia Britannica (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 16 Απριλίου 2019.
  40. ↑ Diderot, Denis (ascribed by Jacques Proust). "Machiavellianism." The Encyclopedia of Diderot & d'Alembert Collaborative Translation Project. Translated by Timothy Cleary. Ann Arbor: Michigan Publishing, University of Michigan Library, 2004. Trans. of "Machiavelisme," Encyclopédie ou Dictionnaire raisonné des sciences, des arts et des métiers, vol. 9. Paris, 1765. Accessed 31 March 2015.
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Μακιαβελισμός&oldid=11362632"