Μετάβαση στο περιεχόμενο

Κάστορας (αστέρας)

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Συντεταγμένες: Sky map 07h 34m 36s, +31° 53′ 18″

Κάστορας (α Διδύμων)
Αστερισμός: Δίδυμοι
Συντεταγμένες (εποχή 2000.0): α = 7h:34m:36s ,
δ = +31°.53΄.18΄΄
Φαινόμενο μέγεθος: 1,58 (2,0 και 2,9)
Φασματικός τύπος: A1 V + A2 Vm
Απόσταση από τη Γη: 51 ± 3 έτη φωτός

Με το ιδιαίτερο όνομα Κάστορας είναι γνωστός ο αστέρας α του αστερισμού Δίδυμοι (Alpha Geminorum, α Gem). Παρότι φέρει το διακριτικό «άλφα», είναι ο δεύτερος φωτεινότερος αστέρας του αστερισμού μετά τον Πολυδεύκη, ο οποίος είναι 1,5 φορά φωτεινότερος από τον Κάστορα, όπως φαίνεται από τη Γη.

Ονομασίες και ιστορία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το όνομα αυτό (και στα λατινικά Castor), χρησιμοποιούμενο επί αιώνες, προέρχεται από την αρχαία ελληνική μυθολογία, συγκεκριμένα από τον ένα από τους δύο Διοσκούρους, γιους του Δία. Ο άλλος, ο Πολυδεύκης, έδωσε το όνομά του στον άλλο φωτεινό αστέρα του αστερισμού (τον βήτα), και οι δύο μαζί την επωνυμία «Δίδυμοι» σε ολόκληρο τον αστερισμό.

Ο Οβίδιος ονομάζει τον Κάστορα Eques, ως τον ιππέα από τους δύο Διοσκούρους, αλλά στην ύστερη ελληνική αρχαιότητα τον βρίσκουμε με το όνομα Απόλλων, με τους αστρονόμους να χρησιμοποιούν το Apollo ακόμα και μέχρι τον 1700 μ.Χ. περίπου. Και αυτό, παρότι θα πρέπει να δημιουργούσε κάποια σύγχυση, αφού μέχρι τον 1ο αιώνα μ.Χ. «Απόλλων» ήταν και το όνομα με το οποίο αποκαλούσαν τον πλανήτη Ερμή όταν εμφανιζόταν την αυγή πριν την ανατολή (ανάλογο με το «Αυγερινός» για τον πλανήτη Αφροδίτη). Με τη δωρική μορφή Απέλλων, το όνομα αυτό παραφθάρηκε αργότερα σε Aphellon, Aphellan, Apullum, Aphellar, Afelar και Avel(l)ar στον Πέτρο Απιανό (Μπίνεβιτς) τον 16ο αιώνα. Παρόμοια, στους Αλφόνσειους Πίνακες το βρίσκουμε ως Anhelar. Ο Καίσιος παραθέτει το συνώνυμο Phoebus.

Οι Βαβυλώνιοι χρησιμοποίησαν τον Κάστορα ως σημάδι του ενδέκατου εκλειπτικού αστερισμού τους, του Mash-mashu-Mahru (= «ο Δυτικός των Διδύμων»), ενώ με τον Πολυδεύκη συναποτελούσαν τους Mas-tab-ba-gal-gal, τους «Μεγάλους Διδύμους». Προγενέστερα, στους Ασσυρίους ήταν γνωστός ως Mas-mas και, ως αντικείμενο λατρείας, Tur-us-mal-mah, δηλαδή «Υιός του Ανωτάτου Ναού». Ωστόσο στην αστρολογία ήταν παντού οιωνός δυστυχίας και βίας.

Οι Άραβες, όταν υιοθέτησαν τους ελληνικούς αστερισμούς, βάφτισαν τον Κάστορα στην αραβική γλώσσα με το περιγραφικό όνομα Al-Ras al-Taum al-Muqadim, δηλαδή «Η κεφαλή του εμπρόσθιου δίδυμου». Αλλά σύμφωνα με την πρωταρχική τους Αστρονομία της ερήμου αποτελούσε το κάτω μέρος του ενός από τα δύο μπροστινά πόδια του δικού τους τεράστιου Λέοντα: στον κατάλογο αστέρων του Calendarium of Al Achsasi Al Mouakket, ο Κάστορας αποκαλείται Aoul al Dzira (άλλη γραφή: Al Awwal al Dhira), που μεταφράσθηκε στη λατινική ως Prima Brachii[1].

Στην κινεζική αστρονομία ο όρος 北河 (Běi Hé), που σημαίνει Βόρειος Ποταμός, αναφέρεται σε ένα μικρό αστερισμό που αποτελείται από τους Κάστορα, Πολυδεύκη και ρ Διδύμων[2]. Ο ίδιος ο Κάστορας ήταν γνωστός ως 北河二 (Běi Hé èr, δηλαδή «Ο δεύτερος αστέρας του Βόρειου Ποταμού[3]. Οι Κινέζοι ανεγνώριζαν επιπλέον τον Κάστορα ως Γιν, τη μία από τις δύο θεμελιώδεις αρχές.

Ο Κάστορας κείται σήμερα πάνω από 10 μοίρες βόρεια της εκλειπτικής. Παρότι ανατέλλει πριν από τον Πολυδεύκη, οι αστρονόμοι μέχρι τον 19ο αιώνα συμφωνούσαν γενικά ότι κατά την αρχαιότητα και μέχρι τον 16ο αιώνα πρέπει να ήταν φωτεινότερος από τον Πολυδεύκη, αλλιώς δεν θα του είχε δοθεί το γράμμα «α».

Αστρονομικά και αστροφυσικά δεδομένα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στην πραγματικότητα ο Κάστορας δεν είναι ένας απλός αστέρας, αλλά αποτελεί ένα εξαπλό σύστημα, πρόκειται δηλαδή για έξι διαφορετικούς αστέρες που κινούνται αργά γύρω από ένα κοινό κέντρο μάζας. Κατ' αρχήν ακόμα και ένα καλό ερασιτεχνικό τηλεσκόπιο σήμερα τον δείχνει ως διπλό αστέρα, πράγμα που ανακαλύφθηκε το 1678. Το φαινόμενο μέγεθος αυτών των δύο αστέρων είναι 2,0 και 2,9 και έχουν διαχωρισμό περί τα 6΄΄. Διαπιστώθηκε αστρομετρικά ότι κινούνται σε τροχιά με περίοδο περιφοράς 467 χρόνια. Αλλά ο καθένας από αυτούς τους δύο «Κάστορες» είναι φασματοσκοπικώς διπλός αστέρας, δηλαδή διπλός με τα δύο μέλη του να βρίσκονται πολύ κοντά το ένα στο άλλο ώστε να μη διαχωρίζονται με το τηλεσκόπιο σε δύο σώματα. Το τετραπλό αυτό σύστημα έχει επιπλέον και έναν αμυδρό συνοδό περίπου 72΄΄ μακριά, αλλά με την ίδια παράλλαξη και ιδία κίνηση. Αυτός ο συνοδός είναι ένας μεταβλητός δι' εκλείψεων αστέρας, δηλαδή ένα ακόμα διπλό σύστημα, με περίοδο λίγο μικρότερη της μιας ημέρας και ένα από τα λίγα γνωστά τέτοια συστήματα των οποίων αμφότερα τα μέλη είναι ερυθροί νάνοι. Συνεπώς ο Κάστορας μπορεί να θεωρηθεί εξαπλό σύστημα, του οποίου τα μέλη είναι ομαδοποιημένα (όπως συνήθως συμβαίνει σε πολλαπλούς αστέρες) σε ζευγάρια[4]. Το ζεύγος C φέρει την ονομασία μεταβλητού αστέρα YY Διδύμων.

Ολόκληρο το σύστημα του Κάστορα απομακρύνεται από το Ηλιακό Σύστημα με μέση ταχύτητα 6 χιλιόμετρα ανά δευτερόλεπτο (21.600 χιλιόμετρα την ώρα).

Το σύστημα του Κάστορα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Παράμετρος Μέλος
Aa Ab Ba Bb Ca Cb
Φασματικός τύπος A1 V άγνωστος (πιθανώς M5 V) A2 Vm M2 V M0.5 Ve M0.5 Ve
Μάζα (σε ηλιακές μάζες) 2,15 0,4–0,6 1,7 0,4–0,6 0,62 0,57
Ακτίνα (σε ηλιακές ακτίνες) 2,3 ; 1,6 ; 0,76 0,68
Επιφαν.θερμοκρασία (Κ) 10.286 ; 8842 ; περ. 3700 περ. 3700


Σημειώσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ Knobel, E.B. (Ιούν. 1895). «Al Achsasi Al Mouakket, on a catalogue of stars in the Calendarium of Mohammad Al Achsasi Al Mouakket». Monthly Notices of the Royal Astronomical Society 55: 429. Bibcode: 1895MNRAS..55..429K. 
  2. ↑ 中國星座神話, του 陳久金. Εκδ. 台灣書房出版有限公司, 2005, ISBN 978-986-7332-25-7.
  3. ↑ 香港太空館 - 研究資源 - 亮星中英對照表 Αρχειοθετήθηκε 2009-09-29 στο Wayback Machine., Hong Kong Space Museum. Accessed on line November 23, 2010.
  4. ↑ «MSC/Tokovinin HD 60178». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Φεβρουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 25 Απριλίου 2013. 

Δείτε επίσης

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • «Castor 6». SolStation. Ανακτήθηκε στις 5 Δεκεμβρίου 2005. 


Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Κάστορας_(αστέρας)&oldid=10454325"