Ιταλικό οικονομικό θαύμα

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Το κέντρο του Μιλάνου τη δεκαετία του 1960.

Το ιταλικό οικονομικό θαύμα ή ιταλική οικονομική έκρηξη (ιταλικά: il boom economico‎‎) είναι όρος που χρησιμοποιείται από ιστορικούς, οικονομολόγους και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης [1] για να προσδιορίσει την παρατεταμένη περίοδο ισχυρής οικονομικής ανάπτυξης στην Ιταλία μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο έως τα τέλη της δεκαετίας του 1960, και συγκεκριμένα τα χρόνια από το 1958 έως το 1963. [2] Αυτή η φάση της ιταλικής ιστορίας αντιπροσώπευε όχι μόνο έναν ακρογωνιαίο λίθο στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη της χώρας — η οποία μετατράπηκε από ένα φτωχό, κυρίως αγροτικό, έθνος σε παγκόσμιο βιομηχανικό γίγαντα—αλλά και μια περίοδο βαρυσήμαντης αλλαγής στην ιταλική κοινωνία και κουλτούρα.[3] Όπως συνοψίζεται από έναν ιστορικό, μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1970, «η κάλυψη της κοινωνικής ασφάλισης είχε γίνει ολοκληρωμένη και σχετικά γενναιόδωρη. Το υλικό βιοτικό επίπεδο είχε βελτιωθεί πολύ για τη μεγάλη πλειοψηφία του πληθυσμού».[4]

Ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μία από τις πολλές αφίσες που δημιουργήθηκαν για την προώθηση του Σχεδίου Μάρσαλ στην Ευρώπη.

Μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, η Ιταλία ήταν ερειπωμένη και καταλήφθηκε από ξένες δυνάμεις, μια κατάσταση που επιδείνωσε το χρόνιο χάσμα ανάπτυξης προς τις πιο προηγμένες ευρωπαϊκές οικονομίες. Ωστόσο, η νέα γεωπολιτική λογική του Ψυχρού Πολέμου κατέστησε δυνατή την πρώην φασιστική Ιταλία, μια χώρα σύνδεσμο ανάμεσα στη Δυτική Ευρώπη και τη Μεσόγειο, και μια νέα, εύθραυστη δημοκρατία που απειλείται από την εγγύτητα του Σιδηρούν Παραπετάσματος και την παρουσία ενός ισχυρού Κομμουνιστικού Κόμματος.[5] Η Ιταλία θεωρήθηκε από τις Ηνωμένες Πολιτείες ως σημαντικός σύμμαχος για τον Ελεύθερο Κόσμο και ως εκ τούτου αποδέκτης της γενναιόδωρης βοήθειας που παρείχε το Σχέδιο Μάρσαλ, καθώς έλαβε 1,5 δισεκατομμύρια δολάρια από το 1948 έως το 1952. Το τέλος του Σχεδίου, που θα μπορούσε να σταματήσει την ανάκαμψη, συνέπεσε με το κρίσιμο σημείο του Πολέμου της Κορέας (1950–1953), του οποίου η ζήτηση για μέταλλα και άλλα βιομηχανικά προϊόντα ήταν ένα επιπλέον κίνητρο για την ανάπτυξη κάθε είδους βιομηχανίας στην Ιταλία. Επιπλέον, η δημιουργία το 1957 της Ευρωπαϊκής Κοινής Αγοράς, της οποίας η Ιταλία ήταν μεταξύ των ιδρυτικών μελών, παρείχε περισσότερες επενδύσεις και διευκόλυνε τις εξαγωγές.

Μια γραφομηχανή Lettera 22 της Olivetti.

Το προαναφερθέν ιδιαίτερα ευνοϊκό ιστορικό υπόβαθρο, σε συνδυασμό με την παρουσία μεγάλου και φθηνού εργατικού δυναμικού, έθεσαν τα θεμέλια μιας θεαματικής οικονομικής ανάπτυξης. Η έκρηξη διήρκεσε σχεδόν αδιάκοπα έως ότου οι μαζικές απεργίες του «Καυτού Φθινοπώρου» και οι κοινωνικές αναταραχές του 1969–1970, που σε συνδυασμό με την τελευταία πετρελαϊκή κρίση του 1973, πάγωσαν σταδιακά την οικονομία, η οποία δεν επέστρεψε ποτέ στους εντατικούς ρυθμούς ανάπτυξής της μετά τον πόλεμο. Η ιταλική οικονομία γνώρισε μέσο ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ 5,8% ετησίως μεταξύ 1951 και 1963 και 5,0% ετησίως μεταξύ 1964 και 1973.[6] Οι ιταλικοί ρυθμοί ανάπτυξης ήταν δεύτεροι, αλλά πολύ κοντά, στους γερμανικούς ρυθμούς, στην Ευρώπη και μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ όπου μόνο η Ιαπωνία τα πήγαινε καλύτερα.[7] Το 1963, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζον Φ. Κένεντι επαίνεσε προσωπικά την εξαιρετική οικονομική ανάπτυξη της Ιταλίας σε ένα επίσημο δείπνο με τον Ιταλό Πρόεδρο Antonio Segni στη Ρώμη, δηλώνοντας ότι «η ανάπτυξη της οικονομίας, της βιομηχανίας και του βιοτικού επιπέδου κατά τα μεταπολεμικά χρόνια ήταν πραγματικά εκπληκτικά. Ένα έθνος κάποτε κυριολεκτικά σε ερείπια, κατακλυσμένο από μεγάλη ανεργία και πληθωρισμό, επέκτεινε την παραγωγή και τα περιουσιακά του στοιχεία, σταθεροποίησε το κόστος και το νόμισμά του και δημιούργησε νέες θέσεις εργασίας και νέες βιομηχανίες με ρυθμό που δεν συγκρίνεται με τον δυτικό κόσμο».[8]

Κοινωνία και πολιτισμός[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Fiat 500, που κυκλοφόρησε το 1957, θεωρείται σύμβολο του οικονομικού θαύματος της Ιταλίας.[9]

Ο αντίκτυπος του οικονομικού θαύματος στην ιταλική κοινωνία ήταν τεράστιος. Η γρήγορη οικονομική επέκταση προκάλεσε μαζικές εισροές μεταναστών από την αγροτική Νότια Ιταλία στις βιομηχανικές πόλεις του Βορρά. Η μετανάστευση κατευθύνθηκε ιδιαίτερα στα εργοστάσια του λεγόμενου «βιομηχανικού τριγώνου», της περιοχής που βρίσκεται ανάμεσα στα μεγάλα βιομηχανικά κέντρα του Μιλάνου και του Τορίνο και του θαλάσσιου λιμανιού της Γένοβας. Μεταξύ 1955 και 1971, περίπου 9 εκατομμύρια άνθρωποι υπολογίζεται ότι συμμετείχαν σε διαπεριφερειακές μεταναστεύσεις στην Ιταλία, ξεριζώνοντας ολόκληρες κοινότητες και δημιουργώντας μεγάλες μητροπολιτικές περιοχές.[10]

Οι ανάγκες μιας εκσυγχρονιζόμενης οικονομίας και κοινωνίας δημιούργησαν μεγάλη ζήτηση για νέες υποδομές μεταφορών και ενέργειας. Χιλιάδες μίλια σιδηροδρόμων και αυτοκινητοδρόμων ολοκληρώθηκαν σε χρόνους ρεκόρ για να συνδέσουν τις κύριες αστικές περιοχές, ενώ φράγματα και σταθμοί παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας κατασκευάστηκαν σε όλη την Ιταλία, συχνά χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι γεωλογικές και περιβαλλοντικές συνθήκες. Μια παράλληλη έκρηξη της αγοράς ακινήτων, ολοένα και περισσότερο υπό την πίεση από την έντονη δημογραφική ανάπτυξη και τις εσωτερικές μεταναστεύσεις, οδήγησε στην έκρηξη των αστικών περιοχών. Τεράστιες γειτονιές με κατοίκους χαμηλού εισοδήματος και κοινωνικές κατοικίες χτίστηκαν στα περίχωρα πολλών πόλεων, οδηγώντας με την πάροδο των ετών σε σοβαρά προβλήματα κυκλοφοριακής συμφόρησης, αστικής παρακμής και βίας στους δρόμους. Το φυσικό περιβάλλον ήταν συνεχώς υπό πίεση από την ανεξέλεγκτη βιομηχανική επέκταση, που οδήγησε σε εκτεταμένη ρύπανση του αέρα και των υδάτων και οικολογικές καταστροφές όπως η καταστροφή του φράγματος Vajont και το χημικό ατύχημα του Σεβέζο, μέχρι που αναπτύχθηκε μια οικολογική συνείδηση ξεκινώντας από τη δεκαετία του 1980.

Ταυτόχρονα, ο διπλασιασμός του ιταλικού ΑΕΠ μεταξύ 1950 και 1962 [11] είχε τεράστιο αντίκτυπο στην κοινωνία και τον πολιτισμό. Η ιταλική κοινωνία, σε μεγάλο βαθμό αγροτική και αποκλεισμένη από τα οφέλη της σύγχρονης οικονομίας κατά το πρώτο μισό του αιώνα, πλημμύρισε ξαφνικά από μια τεράστια ποικιλία φθηνών καταναλωτικών αγαθών, όπως αυτοκίνητα, τηλεοράσεις και πλυντήρια ρούχων. Από το 1951 έως το 1971, το μέσο κατά κεφαλήν εισόδημα σε πραγματικούς όρους τριπλασιάστηκε, μια τάση που συνοδεύεται από σημαντικές βελτιώσεις στα καταναλωτικά πρότυπα και τις συνθήκες διαβίωσης. Το 1955, για παράδειγμα, μόνο το 3% των νοικοκυριών διέθετε ψυγεία και το 1% πλυντήρια ρούχων, ενώ μέχρι το 1975 τα αντίστοιχα ποσοστά ήταν 94% και 76%. Επιπλέον, το 66% όλων των σπιτιών κατείχαν αυτοκίνητα.[12]

Κριτική[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η διάχυτη επιρροή των μέσων μαζικής ενημέρωσης και του καταναλωτισμού στην κοινωνία στην Ιταλία έχει συχνά επικριθεί σφοδρά από διανοούμενους όπως ο Πιέρ Πάολο Παζολίνι και ο Λουτσιάνο Μπιανκάρντι, οι οποίοι την κατήγγειλαν ως ύπουλη μορφή ομογενοποίησης και πολιτιστικής παρακμής. Δημοφιλείς ταινίες όπως Ο Φανφαρόνος (1962) και Τα τέρατα (1963) του Ντίνο Ρίζι, Il Boom (1963) του Βιτόριο ντε Σίκα και Είχαμε αγαπηθεί τόσο (1974) του Έττορε Σκόλα στιγμάτισαν τον εγωισμό και την ανηθικότητα που πίστευαν ότι χαρακτήριζαν το ιταλικό θαύμα.

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ Life, November 24, 1967 (p.48)
  2. ↑ Nicholas Crafts, Gianni Toniolo (1996). Economic growth in Europe since 1945. Cambridge University Press. σελ. 441. ISBN 0-521-49627-6. 
  3. ↑ David Forgacs, Stephen Gundle (2013). Mass culture and Italian society from fascism to the Cold War. Bloomington: Indiana University Press. ISBN 978-0-253-21948-0. 
  4. ↑ Italy, a difficult democracy: a survey of Italian politics by Frederic Spotts and Theodor Wieser
  5. ↑ Michael J. Hogan (1987). The Marshall Plan: America, Britain, and the Reconstruction of Western Europe, 1947–1952. Cambridge University Press. σελίδες 44–45. ISBN 0-521-37840-0. 
  6. ↑ Nicholas Crafts, Gianni Toniolo (1996). Economic growth in Europe since 1945. Cambridge University Press. σελ. 428. ISBN 0-521-49627-6. 
  7. ↑ Ennio Di Nolfo (1992). Power in Europe? II: Great Britain, France, Germany, and Italy, and the Origins of the EEC 1952–57. Berlin: de Gruyter. σελ. 198. ISBN 3-11-012158-1. 
  8. ↑ Kennedy, John F. (1 Ιουλίου 1963). Peters, Gerhard· Woolley, John T., επιμ. «290 - Remarks at a Dinner Given in His Honor by President Segni». The American Presidency Project. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουλίου 2017. 
  9. ↑ Tagliabue, John (11 August 2007). «Italian Pride Is Revived in a Tiny Fiat». The New York Times. https://www.nytimes.com/2007/08/11/business/worldbusiness/11fiat.html. Ανακτήθηκε στις 8 February 2015. 
  10. ↑ Paul Ginsborg (2003). A history of contemporary Italy. New York: Palgrave Macmillan. σελ. 219. ISBN 1-4039-6153-0. 
  11. ↑ Kitty Calavita (2005). Immigrants at the margins. Law, race and exclusion in Southern Europe. Cambridge University Press. σελ. 53. ISBN 0521846633. 
  12. ↑ Poverty and Inequality in Common Market Countries edited by Victor George and Roger Lawson

Περαιτέρω ανάγνωση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Nardozzi, Giangiacomo. "The Italian" Economic Miracle"." Rivista di storia economica (2003) 19#2 pp: 139-180, in English
  • Rota, Mauro. "Credit and growth: reconsidering Italian industrial policy during the Golden Age." European Review of Economic History (2013) 17#4 pp: 431–451.
  • Tolliday, Steven W. "Introduction: enterprise and state in the Italian'economic miracle'." Enterprise and Society (2000) 1#2 pp: 241–248.
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Ιταλικό_οικονομικό_θαύμα&oldid=10094810"