Θεόφιλος Καμπανίας

Θεόφιλος Καμπανίας
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Θεόφιλος Καμπανίας (Ελληνικά)
Πληροφορίες ασχολίας

Ο Θεόφιλος Παπαφίλου κατάγονταν από τα Ιωάννινα . Γεννήθηκε περίπου το 1715 και πέθανε μετά το 1793.

Αρχικά ο Θεόφιλος είχε ξεκινήσει τις σπουδές του στη Σχολή Γκιούμα και κατόπιν το 1742 Μαρουτσαία Σχολή των Ιωαννίνων. Το 1746 ακολούθησε τον Ευγένιο Βούλγαρη στην Κοζάνη.

Ο σωζόμενος κατάλογος, δηλαδή η λίστα των αναγνωσμάτων της βιβλιοθήκης του (συνολικά 139 βιβλία),περιέχει 5 φιλοσοφικά και θεολογικά βιβλία του Ευγ. Βούλγαρη, αλλά και έργα άλλων συγγραφέων όπως των Δημητρίου Κυδώνη, Γενναδίου Σχολαρίου, Μελέτιου Συρίγου, Δοσιθέου Ιεροσολύμων, Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου, Μεθοδίου Ανθρακίτη, Ευστρατίου Αργέντη, Ιωάννη Καρυοφύλλη, Μαξίμου Μαργουνίου, Μελετίου Πηγά, Βικεντίου Δαμοδού, Γαβριήλ Σεβήρου και Ροβέρτου Μπελλαρμίνι.

Από την αλληλογραφία του (92 επιστολές μεταξύ των ετών 1781 - 1793) παρουσιάζεται και ως δάσκαλος στην Μακεδονία.

Ίσως έγινε μοναχός στη Μονή Αγίου Διονυσίου του εν Ολύμπω. Χρημάτισε ως επίσκοπος από το 1749 έως το 1795 της επισκοπής Καμπανίας, μία περιοχή δυτικά της Θεσσαλονίκης περίπου από τον Αξιό ποταμό ως την σημερινή Αλεξάνδρεια (παλαιότερα Γιδάς) Ημαθίας. Το 1789 ορίστηκε επίτροπος του νεοεκλεγμένου μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Γερασίμου. Ως επίσκοπος οργάνωσε τα σχολεία της επαρχίας του και έστελνε νέους σε Ανώτερες σχολές για περαιτέρω σπουδές. Γενικά θεωρούνταν σοφός και ευρυμαθής.

Συγγραφικό έργο

Το κύριο έργο του ΄΄Ταμείον Ορθοδοξίας, περιέχον συνοπτικώς και διαλαμβάνον περί Θεού, περί Πίστεως, περί εξηγήσεως και χρήσεως των επτά Μυστηρίων, δέκα Εντολών και των αναγκαιοτέρων της Ιεράς Εκκλησίας εθίμων΄΄ έκδοση Βενετίας 1780, ένα είδος χριστιανικού προσευχηταρίου με 110 μικρά κεφάλαια σε δημώδη γλώσσα, ανατυπώθηκε πολλές φορές. Ο Αθανάσιος Πάριος, ένας άλλος μαθητής του Ευγ . Βούλγαρη, στον οποίο είχε στείλει το βιβλίο του ο Θεόφιλος για θεώρηση, το επαινεί στον πρόλογο διθυραμβικά. Στην πραγματικότητα όμως από το σύγγραμμα απουσιάζει οποιαδήποτε θεολογική εμβάθυνση. Μετά τα χριστιανικά μυστήρια ο Θεόφιλος παρουσιάζει ένα συνονθύλευμα άρθρων πίστης και ηθικής. Στη θέση του θεολογικού στοχασμού βρίσκουμε ευσεβείς θρύλους, όπως οι δήθεν προρρήσεις των αρχαίων φιλοσόφων για την Αγία Τριάδα. Από τον Αυγουστίνο προέρχεται ο ορισμός της θείας Ευχαριστίας ως ορατού συμβόλου αόρατης χάριτος και αλλού συναντάται η σχολαστική ορολογία για την ΄΄ουσία΄΄ και τα ΄΄συμβεβηκότα΄΄. Τους θύραθεν φιλοσόφους τους μνημονεύει όταν αποτυπώνει την έννοια της αλήθειας. Ειδικά από τον Ευγ . Βούλγαρη παραλαμβάνει την παλαμική διδασκαλία περί της θέασης του Θείου φωτός καθώς και την άρνηση της αναμαρτησίας της Θεοτόκου. Γενικά το παραπάνω έργο φανερώνει κάποια γνώση των φιλοσοφικών και των θεολογικών πραγμάτων, όχι όμως και θεμελιωμένη προσωπική κρίση.

Ο Θεόφιλος συνέταξε κι ένα βιβλίο εκκλησιαστικού δικαίου με τίτλο ΄΄Πρόχειρον Νομικόν΄΄, το οποίο αμέσως χρησιμοποιήθηκε ευρύτατα, αλλά τυπώθηκε μόλις το 1887. Ως κανονολόγος στο έργο του αυτό αποδίδει τον εντεινόμενο αντικληρικισμό στην ανάμιξη των σύγχρονων του ιεραρχών στα κοσμικά πράγματα αντίθετα με ότι συνέβαινε τον καιρό του Βυζαντίου.

Βιβλιογραφία

• Λιάκος, Σ., Η στάση του Θεοφίλου Καμπανίας σε εκκλησιαστικά ζητήματα της οθωμανικής περιόδου, μεταπτ. εργασία, Θεσσαλονίκη 2020.
• Podskalsky, G., Η ελληνική θεολογία επί Τουρκοκρατίας 1453 - 1821, μτφρ. Μεταλληνός, Γ., Αθήνα (ΜΙΕΤ) 2005.