Η δολοφονία του Μαρά (Μαρά/ Σαντ)

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Η δολοφονία του Μαρά
Die Verfolgung und Ermordung Jean Paul Marats, dargestellt durch die Schauspielgruppe des Hospizes zu Charenton unter Anleitung des Herrn de Sade, Marat, Sade, Perseguição e assassinato de Jean-Paul Marat, La persécution et l'assassinat de Jean-Paul Marat représentés par le groupe théâtral de l'hospice de Charenton sous la direction de Monsieur de Sade, Persecución y asesinato de Jean Paul Marat, reprasentados por el grupo de actores del hospicio de Charenton bajo la dirección del señor de Sade, Marat, Sade, The investigation, and The shadow of the body of the coachman, Jean Paul Marat'n vaino ja murha, La persecuzione e l'assassinio di Jean-Paul Marat, rappresentati dai filodramatici di Charenton, sotto la guida del marchese di Sade, Jean Paul Marat förföljd och mördad s°a som det framställs av patienterna p°a hospitalet Charenton under ledning av Herr de Sade, Jean Paul Marat' jälitamine ja tapmine Charentoni varjupaiga näitetrupi ettekandes härra de Sade'i juhtimisel, Mordet p°a Mara και De vervolging van en de moord op Jean Paul Marat opgevoerd door de verpleegden van het krankzinnigengesticht van Charenton onder regie van de heer de Sade
ΣυγγραφέαςΠέτερ Βάις
Πρωτότυπος τίτλοςDie Verfolgung und Ermordung Jean Paul Marats, dargestellt durch die Schauspielgruppe des Hospizes zu Charenton unter Anleitung des Herrn de Sade, Marat, Sade, Perseguição e assassinato de Jean-Paul Marat, La persécution et l'assassinat de Jean-Paul Marat représentés par le groupe théâtral de l'hospice de Charenton sous la direction de Monsieur de Sade, Persecución y asesinato de Jean Paul Marat, reprasentados por el grupo de actores del hospicio de Charenton bajo la dirección del señor de Sade, Marat, Sade, The investigation, and The shadow of the body of the coachman, Jean Paul Marat'n vaino ja murha, La persecuzione e l'assassinio di Jean-Paul Marat, rappresentati dai filodramatici di Charenton, sotto la guida del marchese di Sade, Jean Paul Marat förföljd och mördad s°a som det framställs av patienterna p°a hospitalet Charenton under ledning av Herr de Sade, Jean Paul Marat' jälitamine ja tapmine Charentoni varjupaiga näitetrupi ettekandes härra de Sade'i juhtimisel, Mordet p°a Mara και De vervolging van en de moord op Jean Paul Marat opgevoerd door de verpleegden van het krankzinnigengesticht van Charenton onder regie van de heer de Sade
Γλώσσα πρωτότυπουΓερμανικά
Είδοςθεατρικό έργο και δράμα
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Η Δολοφονία του Μαρά (Η καταδίωξη και η Δολοφονία του Ζαν Πωλ Μαρά όπως παίχτηκε από το Θεατρικό όμιλο του Ασύλου του Σαραντόν με τη Διεύθυνση του Κυρίου ντε Σαντ, γερμανικά: Die Verfolgung und Ermordung Jean Paul Marats dargestellt durch die Schauspielgruppe des Hospizes zu Charenton unter Anleitung des Herrn de Sade, αγγλικά: The Persecution and Assassination of Jean-Paul Marat as Performed by the Inmates of the Asylum of Charenton Under the Direction of the Marquis de Sade ή αλλιώς Marat/Sade), το οποίο συχνά συναντάται και ως Μαρά/Σαντ, είναι ένα θεατρικό έργο του 1963 από τον συγγραφέα Πέτερ Βάις.[1]

Ενσωματώνοντας δραματικά στοιχεία, τόσο από το Θέατρο της Σκληρότητας του Αντονέν Αρτώ όσο και του θεάτρου του Μπέρτολτ Μπρεχτ,[2] αποτελεί μια απεικόνιση της ταξικής πάλης και του ανθρώπινου πόνου, που θέτει το ερώτημα εάν η αληθινή επανάσταση προέρχεται από την αλλαγή της κοινωνίας ή την αλλαγή του εαυτού μας.[εκκρεμεί παραπομπή]

Πλοκή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το έργο διαδραματίζεται στο ιστορικό άσυλο φρενοβλαβών του Σαραντόν και πρόκειται σχεδόν εξ' ολοκλήρου ένα έργο θέατρο εν θεάτρω. Η κύρια ιστορία της πλοκής διαδραματίζεται στις 13 Ιουλίου 1808. Στα πλαίσια της βασικής πλοκής, ο Μαρκήσιος ντε Σαντ σκηνοθετεί ένα έργο, το οποίο διαδραματίζεται 15 χρόνια νωρίτερα, κατά τη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης, με αποκορύφωμα τη δολοφονία του επαναστάτη Ζαν Πολ Μαρά στις 13 Ιουλίου 1973. Οι ηθοποιοί της συγκεκριμένης παράστασης είναι οι τρόφιμοι του ασύλου, ενώ οι νοσοκόμες και οι προϊστάμενοι παρεμβαίνουν περιστασιακά για να αποκαταστήσουν την τάξη. Διευθυντής του νοσοκομείου είναι ο αστικής καταγωγής Κουλμιέρ, ο οποίος επιβλέπει την παράσταση, συνοδευόμενος από τη γυναίκα και την κόρη του. Είναι υποστηρικτής της μεταεπαναστατικής κυβέρνησης υπό την ηγεσία του Ναπολέοντα, ο οποίος κατείχε τη θέση που είχε και στην πραγματική ροή της ιστορίας, ως «Αυτοκράτορας των Γάλλων» την εποχή της θεατρικής παραγωγής. Ο κουλμιέρ πιστεύει ότι η παράσταση που έχει διοργανώσει αποτελεί μια υποστήριξη των πατριωτικών του απόψεων. Οι ασθενείς του, ωστόσο, έχουν άλλες ιδέες και εκφωνούν απόψεις που ο Κουλμιέρ είχε προσπαθήσει να καταστείλει ή που παρεκκλίνουν εντελώς από την προσωπική του άποψη.

Ο Μαρκήσιος ντε Σαντ, ο άνθρωπος από τον οποίο πήρε το όνομά του ο σαδισμός,[εκκρεμεί παραπομπή] διοργάνωσε πράγματι παραστάσεις στο άσυλο Σαντερόν με τη συμμετοχή των υπόλοιπων τροφίμων και με την ενθάρρυνση του τότε Διευθυντή Κουλμιέρ.[3] Ο Ντε Σαντ είναι ο κύριος χαρακτήρας του έργου, διεξάγοντας πολλούς φιλοσοφικούς διαλόγους με τον επαναστάτη Μαρά και παρατηρώντας τα όσα διαδραματίζονται με σαρδόνια διασκέδαση. Παραμένει αποστασιοποιημένος και ενδιαφέρεται ελάχιστα για την πολιτική και τις συζητήσεις των τροφίμων περί δικαίου και δικαιοσύνης. Στέκεται απλώς ως παρατηρητής και υποστηρικτής των δικών του μηδενιστικών και ατομικιστικών πεποιθήσεων.[εκκρεμεί παραπομπή]

Μουσική[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στο θεατρικό έργο εμπεριέχονται ποικίλα τραγούδια. Η χρήση της μουσικής και των τραγουδιών στο έργο παραπέμπει στην προσέγγιση του Μπρεχτ για το θέατρο, όπου τα τραγούδια σχολιάζουν τα θέματα και τα ζητούμενα του έργου.[4][5] Σε αντίθεση με ένα παραδοσιακό μουσικό έργο, τα τραγούδια δεν προάγουν την πλοκή ή την παρουσίαση των χαρακτήρων του έργου. Αντίθετα, συχνά συμβάλλουν στην αποστασιοποίηση,[6] διακόπτοντας τη δράση του έργου και προσφέροντας ιστορικό, κοινωνικό και πολιτικό σχόλιο. Στην πρωτότυπη αγγλόφωνη παραγωγή του έργου, σε σκηνοθεσία Πίτερ Μπρουκ, τη μουσική συνέθεσε ο Ρίτσαρντ Πέσλι.[7] Αν και δεν υπάρχει επίσημη παρτιτούρα για το έργο σε καμία μετάφραση, η επιτυχία της παραγωγής και της ταινίας του Royal Shakespeare Company σε σκηνοθεσία Μπρουκ, κατέστησε τις μουσικές συνθέσεις του Πέσλι δημοφιλή για τις μετέπειτα αγγλόφωνες παραγωγές. Αποσπάσματα από τις παρτιτούρες του Πέσλι έχουν συμπεριληφθεί σε αντίτυπα της αγγλικής έκδοσης των Τζόφφρυ Σκέλτον και Άντριαν Μίτσελ (με τους στίχους των παραστάσεων για τις παραγωγές του θιάσου Royal Shakespeare Company).[8]

Παραγωγή του έργου Μαρά/Σαντ στο State University of New York at Fredonia, 2008, σε σκηνοθεσία Τζέιμς Άιβι
Παραγωγή του έργου Μαρά/Σαντ στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, στο Σαν Ντιέγκο, 2005, σε σκηνοθεσία Στέφαν Νοβίνσκι
Παραγωγή του Μαρά/Σαντ στο Theatre of NOTE, 2000, σε σκηνοθεσία Μπραντ Μέις
To Μαρά/Σαντ διαδραματίζεται στο μεταγενέστερο ψυχιατρικό άσυλο "Hôpital Esquirol" στο σημερινό Σαιν-Μωρίς.

Οι ηχογραφήσεις των τραγουδιών έγιναν από το καστ της πρώτης αγγλόφωνης παραγωγής και της ταινίας από τον θίασο Royal Shakespeare Company. Η πρώτη ηχογράφηση με τα τραγούδια του έργου αποτελούταν από ένα σετ τριών LP που κυκλοφόρησαν το 1964 από την Caedmon Records και πρόκειται για μια πλήρη ηχογράφηση της λονδρέζικης παραγωγής. Η δεύτερη κυκλοφορία ήταν ένα soundtrack άλμπουμ LP της ταινίας, που κυκλοφόρησε από τις Caedmon και United Artists Records.[εκκρεμεί παραπομπή]

Η τρίτη ηχογράφηση κυκλοφόρησε το 1992 ως μέρος μίας συλλογής CD δύο παραγωγών του 1966 από τους Πίτερ Μπρουκ και Ρίτσαρντ Πεσλι με τον θίασο Royal Shakespeare Company, των Marat/Sade και της παράστασης US, που κυκλοφόρησε από την Premier Recordings. Στην ηχογράφηση συμμετέχουν οι ηθοποιοί της παράστασης Πάτρικ Μαγκί, Γκλέντα Τζάκσον και Φρέντι Τζόουνς.[εκκρεμεί παραπομπή]

Αξιοσημείωτες Παραγωγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το έργο έκανε πρεμιέρα στις 30 Απριλίου του 1964 στο Θέατρο Schiller του Δυτικού Βερολίνου σε σκηνοθεσία του Κόνραντ Σφινάρσκι.[9]

Την ίδια χρονιά, το έργο μεταφράστηκε στα αγγλικά από τον Τζόφφρυ Σκέλτον σε στιχουργική διασκευή του Άντριαν Μίτσελ. Η διεθνής πρεμιέρα του έργου πραγματοποιήθηκε από τον θίασο Royal Shakespeare Company στο Θέατρο Aldwych του Λονδίνου. Ο Πίτερ Μπρουκ ανέλαβε την σκηνοθεσία και το καστ περιλάμβανε, μεταξύ άλλων τους Ίαν Ρίτσαρντσον στον ρόλο του τελάλη, τον Κλάιβ Ρεβίλ ως Μαρά, τον Πάτρικ Μαγκί ως ντε Σαντ και την Γκλέντα Τζάκσον ως Σαρλότ Κορντέ.[7]

Η παράσταση του Μπρουκ έκανε πρεμιέρα στο Μπρόντγουεϊ στις 27 Δεκεμβρίου 1965 στο Θέατρο Μάρτιν Μπεκ,[10] όπου πραγματοποιήθηκαν 145 παραστάσεις.[11] Ο Ίαν Ρίτσαρντσον ενσάρκωσε τον Μαρά, ενώ ο Μαγκί και η Τζάκσον ανέλαβαν τους ρόλους που είχαν ενσαρκώσει στις παραστάσεις του Λονδίνου.[12]

Το έργο απέσπασε το βραβείο Tony για το καλύτερο έργο και ο Μπρουκ αναδείχθηκε καλύτερος σκηνοθέτης. Επιπλέον, βραβεύτηκαν ο Μαγκί για την καλύτερη ερμηνεία σε θεατρικό έργο και η ενδυματολόγος Γκουνίλα Παλμστιέρνα-Βάις.[13] Επίσης, το έργο κέρδισε το Βραβείο του Κύκλου Κριτικών της Νέας Υόρκης το 1966 για το καλύτερο θεατρικό έργο.[14]

Τον Μάρτιο του 1965 το έργο ανέβηκε στην Ανατολική Γερμανία και συγκεκριμένα στο Δημοτικό Θέατρο (Volkstheater) της πόλης Ρόστοκ, σε σκηνοθεσία Χαννς Άνσελμ Πέρτεν.[15]

Επιλεγμένες παραστάσεις στην Ελλάδα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το έργο ανέβηκε για πρώτη φορά σε ελληνική σκηνή τον Απρίλη του 1965 από στο κυκλικό θέατρο του Θεάτρου Τέχνης σε σκηνοθεσία Καρόλου Κουν και μετάφραση Μάριου Πλωρίτη. Η παράσταση, που πραγματοποιήθηκε μόλις ένα χρόνο μετά τις παραγωγές του Βερολίνου και του Λονδίνου, ανέβηκε για δύο συνεχόμενες χρονιές στην Αθήνα και το καλοκαίρι του 1966 παρουσιάστηκε στο Βασιλικό Θέατρο στη Θεσσαλονίκη. [16]

Την περίοδο 1980-1981 το θεατρικό έργο Η Δολοφονία του Μαρά ανέβηκε από το Θεατρικό Εργαστήρι Θεσσαλονίκης, φέροντας τον υπότιτλο Η καταδίωξη και η Δολοφονία του Ζαν Πωλ Μαρά όπως παίχτηκε από το Θεατρικό όμιλο του Ασύλου του Σαραντόν με τη Διεύθυνση του Κυρίου ντε Σαντ, σε σκηνοθεσία Κώστα Αριστόπουλου σε συνεργασία με το γερμανικό Ινστιτούτο Γκαίτε, ενώ η μετάφραση ήταν και πάλι του Μάριου Πλωρίτη. [17]

Το 1989, το έργο ανέβηκε στην υπόγεια[18] Τρίτη Σκηνή, την επονομαζόμενη «Γκαράζ»,[19] του Εθνικού Θέατρου σε σκηνοθεσία Κοραή Δαμάτη και σε μετάφραση του Μάριου Πλωρίτη. Η παράσταση πραγματοποιήθηκε την περίοδο Μαρτίου- Απριλίου του 1989, καθώς και την αμέσως επόμενη χειμερινή περίοδο του 1989-1990.[20] Η παράσταση πραγματοποιήθηκε με αφορμή την επέτειο των 200 χρόνων από την Γαλλική Επανάσταση.[18]

Το 2010 το έργο ανέβηκε με τον τίτλο Μαρά/Σαντ από το Εθνικό Θέατρο, στο Κτήριο Τσίλλερ στη Σκηνή «Νίκος Κούρκουλος». Την σκηνοθεσία ανέλαβε η Έφη Θεοδώρου σε μετάφραση του Μάριου Πλωρίτη.[21]

Το 2020, ο Κοραής Δαμάτης σκηνοθέτησε, για δεύτερη φορά, το έργο στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος. Η συγκεκριμένη παράσταση αποτελεί την πρώτη παρουσίαση έργου του συγγραφέα από το ΚΘΒΕ και ανέβηκε στην σκηνή του Θεάτρου της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών σε μετάφραση του Μάριου Πλωρίτη. Την μουσική και τα τραγούδια επιμελήθηκε η Δήμητρα Γαλάνη.[22]

Κινηματογραφική μεταφορά[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το 1967 κυκλοφόρησε η κινηματογραφική μεταφορά του θεατρικού έργου, στην οποία συμμετείχαν πολλοί από τους συντελεστές της αμερικανικής παραγωγής στο Μπρόντγουεϊ. Η ολοκληρωμένη εκδοχή του τίτλου του έργου εμφανίζεται στους τίτλους έναρξης της ταινίας, ωστόσο συχνά, για λόγους συντομίας, η ταινία αναφερόταν ως Marat/Sade στα διαφημιστικά υλικά. Το σενάριο γράφτηκε από τον Άντριαν Μίτσελ και τη σκηνοθεσία ανέλαβε ο Πίτερ Μπρουκ. Το καστ περιλάμβανε τους Ρίτσαρντσον, Μαγκί, Τζάκσον, Τζόουνς και Κλίφορντ Ρόουζ.[23]

Δείτε επίσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Madah-Sartre, ένα έργο του συγγραφέα Άλεκ Μπαίλ Τούμι, εμπνευσμένο από το έργο Marat/Sade.

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ Midgette, Anne (2007-02-21). «Testing the Limits and Cost of Revolution» (στα αγγλικά). The New York Times. ISSN 0362-4331. https://www.nytimes.com/2007/02/21/theater/reviews/21mara.html. Ανακτήθηκε στις 2023-09-25. 
  2. ↑ Brook, Peter. The persecution and assassination of Jean-Paul Marat as performed by the inmates of the Asylum of Charenton under the direction of the Marquis de Sade; a play by Peter Weiss (Εισαγωγή). Νέα Υόρκη: Atheneum. σελίδες v–vi. ISBN 9780689705687. 
  3. ↑ J. White, John (Απρίλιος 1968). «History and Cruelty in Peter Weiss's "Marat/Sade"». The Modern Language Review 63 (2): 437. https://www.jstor.org/stable/3205028?seq=6. 
  4. ↑ Am, 12:00· Apr 06· 2007 (6 Απριλίου 2007). «'Marat/Sade' is crazy for the revolution». Yale Daily News (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 25 Σεπτεμβρίου 2023. 
  5. ↑ «Marat/Sade: The play that began a stage revolution». The Independent (στα Αγγλικά). 3 Οκτωβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 25 Σεπτεμβρίου 2023. 
  6. ↑ Cohn, Ruby (Δεκέμβριος 1967). «Marat/Sade: An Education in Theatre». Educational Theatre Journal 19 (4): 483. doi:https://doi.org/10.2307/3205028. https://www.jstor.org/stable/3205028?seq=6. 
  7. ↑ 7,0 7,1 «Search | RSC Performances | MAR196408 - The Persecution and Assassination of Jean-Paul Marat As Performed by the Inmates of the Asylum of Charenton Under the Direction of The Marquis de Sade (or Marat/Sade) | Shakespeare Birthplace Trust». collections.shakespeare.org.uk. Ανακτήθηκε στις 25 Σεπτεμβρίου 2023. 
  8. ↑ Weiss, Peter. The persecution and assassination of Jean-Paul Marat as performed by the inmates of the Asylum of Charenton under the direction of the Marquis de Sade; a play by Peter Weiss. Atheneum. σελίδες 111–117. 
  9. ↑ «BERLIN WELCOMES NEW PLAYWRIGHT; Marat and de Sade Depicted in a Lunatic Asylum» (στα αγγλικά). The New York Times. 1964-05-01. ISSN 0362-4331. https://www.nytimes.com/1964/05/01/archives/berlin-welcomes-new-playwright-marat-and-de-sade-depicted-in-a.html. Ανακτήθηκε στις 2023-09-25. 
  10. ↑ Corry, John (1982-05-12). «PETER WEISS, 65, AUTHOR OF 'MARAT SADE,' DIES» (στα αγγλικά). The New York Times. ISSN 0362-4331. https://www.nytimes.com/1982/05/12/arts/peter-weiss-65-author-of-marat-sade-dies.html. Ανακτήθηκε στις 2023-09-25. 
  11. ↑ Trueman, Matt (2011-10-24). «Marat/Sade prompts audience walkouts at RSC» (στα αγγλικά). The Guardian. ISSN 0261-3077. https://www.theguardian.com/stage/2011/oct/24/marat-sade-prompts-walkouts-rsc. Ανακτήθηκε στις 2023-09-25. 
  12. ↑ «The Persecution and Assassination of Jean-Paul Marat as Performed by the Inmates of the Asylum of Charenton Under the Direction of the Marquis de Sade». Playbill: A trusted Theater Resource since 1884. 
  13. ↑ «Winners». www.tonyawards.com (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 25 Σεπτεμβρίου 2023. 
  14. ↑ «Past Awards». www.dramacritics.org. Ανακτήθηκε στις 25 Σεπτεμβρίου 2023. 
  15. ↑ Suvin, Darko (Σεπτέμβριος 1988). «Weiss's Marat/Sade and its Three Main Performance Versions». Modern Drama 31 (3): 395. doi:https://doi.org/10.3138/md.31.3.395. https://moderndrama.utpjournals.press/doi/abs/10.3138/md.31.3.395. 
  16. ↑ Τσιρμπίνος, Τώνης (Μάρτιος 1989). «Θεατρικό γεγονός για κάθε χώρα η παρουσίαση της "Δολοφονίας του Μαρά": Ο Πέτερ Βάις στο ελληνικό θέατρο». Πέτερ Βάϊς, Η Δολοφονία του Μαρά (Πρόγραμμα Παράστασης) (Εθνικό Θέατρο): 53-54. http://www.nt-archive.gr/viewFiles1.aspx?playID=132&programID=238. 
  17. ↑ Τσιρμπίνος, Τώνης (Μάρτιος 1989). «Θεατρικό γεγονός για κάθε χώρα η παρουσίαση της "Δολοφονίας του Μαρά": Ο Πέτερ Βάις στο ελληνικό θέατρο». Πέτερ Βάις, Η Δολοφονία του Μαρά (Πρόγραμμα Παράστασης) (Εθνικό Θέατρο): 56. http://www.nt-archive.gr/viewfiles1.aspx?playID=132&programID=238&programFileDisk=Y1989PL14PR1PG001_sc.jpg. 
  18. ↑ 18,0 18,1 Λιγνάδης, Τάσος (16 Απριλίου1989). «Ιστορία και υστερία... "Η δολοφονία του Μαρά" στο Εθνικό Θέατρο». Η Καθημερινή. http://www.nt-archive.gr/viewFiles1.aspx?playID=132&pubID=5114. 
  19. ↑ Γεωργουσόπουλος, Κώστας (11 Απριλίου1989). «Η αναπαράσταση ενός φαντάσματος». Τα Νέα. http://www.nt-archive.gr/viewFiles1.aspx?playID=132&pubID=5116. 
  20. ↑ «Αρχείο του Εθνικού Θεάτρου - Παραστάσεις». www.nt-archive.gr. Ανακτήθηκε στις 28 Σεπτεμβρίου 2023. 
  21. ↑ «Μαρά / Σαντ του Πέτερ Βάις - ΚΤΗΡΙΟ ΤΣΙΛΛΕΡ - ΣΚΗΝΗ «ΝΙΚΟΣ ΚΟΥΡΚΟΥΛΟΣ» - Εθνικό Θέατρο». www.n-t.gr. Ανακτήθηκε στις 28 Σεπτεμβρίου 2023. 
  22. ↑ «Η δολοφονία του Μαρά». www.ntng.gr. Ανακτήθηκε στις 28 Σεπτεμβρίου 2023. 
  23. ↑ Staff, Variety (1 Ιανουαρίου 1967). «The Persecution and Assassination of Jean-Paul Marat As Performed by the Inmates of the Asylum of Charenton Under the Direction of the Marquis de Sade». Variety (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 25 Σεπτεμβρίου 2023. 

Βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Weiss, Peter (1964). The Persecution and Assassination of Jean-Paul Marat As Performed by the Inmates of the Asylum of Charenton Under the Direction of the Marquis De Sade (First έκδοση). London: John Calder. ISBN 9780871295071. 
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Η_δολοφονία_του_Μαρά_(Μαρά/_Σαντ)&oldid=10242743"