Ελληνική απογραφή 1834-1836
Ως Ελληνική απογραφή 1834-1836 αναφέρεται από ορισμένες πηγές η συλλογή στοιχείων πληθυσμού από το ελληνικό κράτος (το Βασίλειο της Ελλάδας) που λειτουργούσε υπό την εποπτεία της Αντιβασιλείας του Όθωνα πιθανότατα το 1834 που ίσως κράτησε μέχρι το 1836 κατά τη διάρκεια του σχηματισμού των πρώτων δήμων της χώρας[1][2] Δεν είναι ευρέως γνωστά στοιχεία για την απογραφή αυτή και έτσι σε μέσα μαζικής ενημέρωσης αναφέρεται ότι η διενέργειά της αμφισβητείται[3], ενώ σε άλλες πηγές αναφέρεται ως η πρώτη «απαρίθμηση» στο Βασίλειο της Ελλάδας που έγινε το 1836[4][5]. Στα επίσημα απογραφικά στοιχεία που δίνει η Στατιστική Υπηρεσία δεν αναφέρεται απογραφή το 1834 [6], αναφέρεται όμως η ύπαρξη ατελών πινάκων από το 1836[7]. Μια περιγραφή των στοιχείων αυτών αναφέρεται ως απαρίθμηση (σε αντίθεση με την απογραφή που σήμερα θεωρείται ως πληρέστερη περιγραφή του πληθυσμού από απλή απαρίθμηση) η οποία ήταν «λίγο ως πολύ λεπτομερής για το σύνολο της χώρας» και η οποία «παρουσιάστηκε διάσπαρτη μεταξύ των ετών 1834-1836»[5]. Συγκεντρωτικά στοιχεία δίνονται σε αγγλικό βιβλίο από το 1842 για την Ελλάδα[8].
Ίδρυση Γραφείου της Δημόσιας Οικονομίας το 1834[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στις 22 Μαΐου του 1834 το νεοσύστατο ελληνικό κράτος (Κυβέρνηση Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου 1833) ίδρυσε το «Γραφείο της Δημόσιας Οικονομίας» ως μέρος της Γραμματείας επί των Εσωτερικών (υπουργείο Εσωτερικών)[9] το οποίο συγκέντρωνε στα επόμενα χρόνια στοιχεία για τον πληθυσμό, βιομηχανία-βιοτεχνία και γεωργία[10]. Αναφέρεται ότι το γραφείο αυτό συστάθηκε μετά από προσπάθειες του Γκυστάβ ντ'Εϊστάλ (Gustave d'Eichthal), οπαδού των ιδεών του Σαιν-Σιμόν (Saint-Simon)[11] βάζοντας την Ελλάδα ανάμεσα στις Ευρωπαϊκές χώρες που τότε ίδρυαν αντίστοιχα γραφεία στατιστικής[12].
Αναφερόμενα στοιχεία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η πρώτη χρονιά που δημοσιεύτηκαν αποτελέσματα απογραφής ήταν το 1846, οπότε συμπεριλήφθηκαν και στοιχεία μόνο των απογραφών του 1839, 1840, 1841, 1842, 1843, 1844 και όχι του 1836, 1837 και 1838. Επίσημη πηγή, ο Α. Μανσόλας, Τμηματάρχης της Δημόσιας Οικονομίας στο Υπουργείο Εσωτερικών (στο ίδιο γραφείο που ετέλεσε την απογραφή), αναφέρει το 1867 (23 χρόνια αργότερα) ότι σχετικά με πίνακα πληθυσμών των ετών 1837 και 1836 δεν βρήκε παρά ατελείς πίνακες των οποίων δεν μπόρεσε να κάνει καμιά χρήση, για το λόγο αυτό παρουσίασε συγκεντρωτικό πίνακα πληθυσμού από το 1838 και μετά[7].
Ως αποτέλεσμα της απογραφής αναφέρονται
156.823 οικογένειες με συνολικά 693.592 κατοίκους[1],
ενώ αλλού αναφέρονται τα στοιχεία[8]:
1834 651.233
1835 674.185
1836 751.077
Στην ίδια πηγή αναφέρονται στοιχεία πληθυσμού του 1836 ανά επαρχία.
Σημειώνεται ότι η Ελληνική απογραφή 1828 του Καποδίστρια (η οποία είναι περισσότερο γνωστή, αλλά δεν υπάρχουν αναλυτικά στοιχεία) έδινε 753.400 κατοίκους (60.000 περισσότερους), ενώ η επόμενη απογραφή (που αναγνωρίζεται από το ελληνικό κράτος μετά από αυτήν του Καποδίστρια) ήταν αυτή του 1838 που έδινε 752.077 κατοίκους.
Στο Φύλλο Εφημερίδας της Κυβέρνησης ΦΕΚ A 80/1836[13] υπάρχουν στοιχεία (ονομασία Δήμου, τάξη Δήμου, χωριά που απαρτίζουν το Δήμο, έδρα του Δήμου, ονομασία του προσωπικού των Δήμων και Δημοτικές Θέσεις) που δείχνουν ότι το 1836 η τότε κρατική οργάνωση είχε καταγράψει όλους τους Δήμους και τα χωριά της τότε επικράτειάς της, ενώ στο συγκεκριμένο στοιχείο δεν υπάρχει ένδειξη πληθυσμού.
Αναλυτικά στοιχεία σε επίπεδο επαρχίας[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στο βιβλίο του Strong του 1842 δίνονται αναλυτικά στοιχεία σε επίπεδο επαρχίας για το 1836[14]:
- Αργολίς 26.720
- Ερμιόνη 8.527
- Κόρινθος 25.960
- Αχαΐα 16.536
- Αιγειαλία 8.215
- Ηλίς 32.513
- Κυλλήνη 34.587
- Μαντίνεια 53.169
- Μεγαλόπολη 9,055
- Γορτυνία 35.118
- Κυνουρία 19.582
- Τριφυλία 15.630
- Ολυμπία 15.418
- Πυλία 10.143
- Μεσσηνία 28.546
- Λακεδαίμων 26.314
- Επίδαυρος Λιμηρά 9.622
- Λακωνία 22.697
- Γύθειο 8.312
- Συγκεντρωτικά Μοριάς (Πελοπόννησος) 406.664
- Αττική 23.300
- Μέγαρα 7.238
- Θήβαι 11.869
- Βοιωτία 16.122
- Φθιώτιδα 19.493
- Λοκρίδα 8.504
- Φωκίδα 16.616
- Δωρίς 12.582
- Αιτωλία 8.814
- Ναύπακτος 12.287
- Ακαρνανία 3.044
- Ξηρόμερος 6.923
- Βάλτος 8.197
- Τριχωνία 6.057
- Ευρυτανία 18.856
- Συγκεντρωτικά Ηπειρωτική Ελλάδα 178.902
- Αίγινα 3.447
- Ύδρα 13.744
- Σπέτσες 7.620
- Εύβοια 36.779
- Σκιάθος 6.642
- Σύρα 17.572
- Κύθνος 7.245
- Θήρα 17.848
- Τήνος 14.146
- Άνδρος 15.113
- Νάξος 16.758
- Μήλος 8.597
- Συγκεντρωτικά Νησιά 165.511
- Συγκεντρωτικά Ελληνικό Βασίλειο (1836) 751.077
Αναλυτικά στοιχεία σε επίπεδο οικισμού[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Την περίοδο 1835-1836, Βασιλικά Διατάγματα, κάποια από τα οποία δημοσιεύτηκαν σε Φύλλα Εφημερίδων Κυβερνήσεως (ΦΕΚ), ανακοινώθηκε η νέα διοικητική διαίρεση του κράτους. Στο αρχείο αυτό παρουσιάζεται, ο νομός, η επαρχία, οι επιμέρους δήμοι, οι οικισμοί («τα χωρία») που απαρτίζουν τους δήμους και η απόστασή τους σε ώρα και λεπτά από την επαρχία καθώς και από την πρωτεύουσα του Δήμου, ο πληθυσμός του κάθε οικισμού, αλλά και ο τρόπος με τον οποίο αποκαλούνται οι κάτοικοι του κάθε οικισμού, στο αρσενικό και το θηλυκό. Για παράδειγμα, στο νομό Αρκαδίας, επαρχία Μαντίνειας, ο Δήμος Καφυών, εμφανίζεται να έχει πρωτεύουσα τις Καφυές (Καφυαί) (Κανδύλα), σε 7 ώρες από την (πρωτεύουσα της) επαρχία(ς), με 121 οικογένειες και 650 άτομα («Καφυάτης, και η γυνή Καφυάτις») και επιμέρους χωριά την (Ήμιλο) Βενδένι, σε απόσταση 1 ώρας και 30 λεπτών, με 11 οικογένειες και 58 άτομα, τη Μονή Κανδύλας με 9 άτομα και τα γειτονικά με τις Καφυές («Καφυαί πλησία») με 3 οικογένειες και 15 άτομα, σε σύνολο για το Δήμο Καφυών 135 οικογένειες και 732 άτομα (ΦΕΚ A 16/1835 Διάταγμα περί σχηματισμού των Δήμων του Νομού Αρκαδίας, 9(21) Νοεμβρίου 1834, Εν ονόματι του Βασιλέως, η Αντιβασιλεία).
Ορισμένα από τα Βασιλικά Διατάγματα (κάποιοιμε αναλυτικά στοιχεία είναι τα εξής:
- ΦΕΚ 19/1834, Ναύπλιο 26 Μαίου (7 Ιουνίου) 1834, σελ. 146-156, Διάταγμα περί της οροθεσίας και της εις Δήμους Διαιρέσεως του Νομού Αργολίδος και Κορινθίας, 28 Απριλίου (10 Μαΐου) 1834 (ο πίνακας με τα στοιχεία)
- ΦΕΚ A 4/1835, 26 Φεβρουαρίου 1835 Διάταγμα περί σχηματισμού των Δήμων του Νομού των Κυκλάδων, 1 (13ης) Οκτωβρίου 1834
- “Περί σχηματισμού των δήμων της επαρχίας Λεβαδείας” (ΦΕΚ 18(;)/18.10.1835)[15]
- ΦΕΚ A 16/1835, 12 Μαΐου 1835 Διάταγμα περί σχηματισμού των Δήμων του Νομού Αρκαδίας, 9 (21 Νοεμβρίου 1834)
- Βασιλικό διάταγμα 1835, 8 (20) Απριλίου για τους δήμους της Επαρχίας Θηβών. Το διάταγμα δεν δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.[16]
- ΦΕΚ A 18/1835 18.9.1835, Βασιλικό Διάταγμα περί σχηματισμού των Δήμων Βοιωτίας, Απόφαση 1 (13) Οκτωβρίου 1835 υπ αριθμ. 3318[17]
- ΦΕΚ 17/1835 11 Νοεμβρίου 1835) Διάταγμα περί σχηματισμού των Δήμων της Επαρχίας Αττικής, 1 Οκτωβρίου 1835
- ΦΕΚ A 19/1835 7 Δεκεμβρίου 1835 Διάταγμα περί σχηματισμού των Δήμων εις τας Επαρχίας Ναυπάκτου, Μεσολογγίου και Αγρινίου, 1 (13) Οκτωβρίου 1835
- Βασιλικό Διάταγμα της 12ης (24) Νοεμβρίου 1835 για τους δήμους του νομού Ευβοίας (δε δημοσιεύθηκε στην Ε.τ.Κ.) και Βασιλικό Διάταγμα της 16ης (28) Μαρτίου 1835, (δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης) Νέα κατάτμηση των επαρχιών και των δήμων του νομού Ευβοίας
- Β.Δ. της 18ης Σεπτεμβρίου 1836, σχηματισμός των Δήμων της Επαρχίας Ευρυτανίας, δεν δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.[18][19]
Από τον παραπάνω κατάλογο λείπουν τα διατάγματα σχηματισμού των Δήμων των υπολοίπων νομών:
- Αχαΐας και Ήλιδος
- Λακωνίας και
- Μεσσηνίας
Σημειώνεται ότι κάποια από αυτά τα Φύλλα της Εφημερίδας Κυβερνήσεως, έχουν την ίδια αρίθμηση με άλλα, διαφορετικής ημερομηνίας και διάταξης (π.χ. το τελευταίο, αρχικά εμφανίζεται ως Αριθμού 19, 15 Μαΐου 1835 και δίγλωσσο ελληνικά-γερμανικά, ενώ υπάρχει και το τεύχος αριθμού 19, 7 Δεκεμβρίου 1835 που αφορά το σχηματισμό των Δήμων εις τας Επαρχίας Ναυπάκτου, Μεσολογγίου και Αγρινίου.
Αναφορές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ 1,0 1,1 Η άγνωστη πρώτη απογραφή του ελεύθερου Ελληνικού Βασιλείου[νεκρός σύνδεσμος], 15.5.2011, Μικρός Ρωμιός, αναφέρεται σύγγραμμα «Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς, Ιστορικό Διάγραμμα των Δήμων της Ελλάδος 1833-1912, Υπουργείο Εσωτερικών, Αθήνα 1993.»
- ↑ Ανάργυρος Πετράκης: ο πρώτος Δήμαρχος Αθηναίων Αρχειοθετήθηκε 2011-09-08 στο Wayback Machine., 31.08.10, Μικρός Ρωμιός
- ↑ Καχυποψία και φοβίες για τις απογραφές πληθυσμού Αρχειοθετήθηκε 2012-05-07 στο Wayback Machine., Τ. Κατσιμάρδος, ΕΘΝΟΣ 22/5/2011
- ↑ Mr. Garfield (1870). «Index of Reports of Committes of the House of Representatives for the second session of the fourty first Congress 1869-70». Ninth Census. United States Congress, Government Printing Office. σελ. 25. Ανακτήθηκε στις 16 Ιουνίου 2011.
- ↑ 5,0 5,1 «Ιστορική έρευνα των οικισμών της Ελλάδας. Ερευνητικά ζητούμενα και προβλήματα των πηγών» (PDF). Το περιεχόμενο αυτού του άρθρου βασίζεται σε μια διάλεξη που πραγματοποιήθηκε στη διάρκεια της Ελληνογαλλικής Επιστημονικής Συνάντησης «Χώρος και Δημογραφία», στο πλαίσιο των Σεμιναρίων της Ερμούπολης, τον Ιούλιο του 1992 και δημοσιεύτηκε με τίτλο «Géographie et démographie historiques de la Grèce: le problème des sources», στον τόμο Histoire et Mesure 1-2/1995, C.N.R.S., Παρίσι 1995, σ. 9-23. Ανακτήθηκε στις 16 Ιουνίου 2011.
- ↑ π.χ. Απογραφή 1991, σελ. 66, Ελληνική Στατιστική Αρχή, αναφέρονται 1821, 1828, 1838, 1839, 1840 κλπ.
- ↑ 7,0 7,1 Μανσόλας, Αλέξανδρος (1867). «Πολιτειογραφικαί πληροφορίαι περί Ελλάδος». Εθνικό Τυπογραφείο, Αθήνα. σελ. 6. Ανακτήθηκε στις 16 Ιουνίου 2011. «Περί δέ τών δύο προγενεστέρων ετών 1837 και 1836 δεν εύρομεν ειμή ατελείς τινας πίνακας, ών δέν δυνάμεθα νά κάμωμεν ουδεμίαν χρήσιν»
- ↑ 8,0 8,1 Frederic Strong (1842). «Greece as a Kingdom». Longman, Brown, Green and Longmans (London). σελ. 6. Ανακτήθηκε στις 16 Ιουνίου 2011.
- ↑ ΦΕΚ A 18/1834 Σύσταση Γραφείου Δημόσιας Οικονομίας
- ↑ Τ. Κατσιμάρδος (8 Δεκεμβρίου 2010). «Δημιουργική στατιστική για... καλούς σκοπούς». ΕΘΝΟΣ «E». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Μαΐου 2012. Ανακτήθηκε στις 16 Ιουνίου 2011. «1834: Σύσταση Γραφείου της Δημοσίας Οικονομίας στο υπουργείο Εσωτερικών, με ευρύτερες αρμοδιότητες. Τα χρόνια που ακολούθησαν περιορίζεται στη συγκέντρωση στοιχείων για τους τομείς του υπουργείου (πληθυσμός, βιομηχανία-βιοτεχνία, γεωργία)»
- ↑ Χρήστος Π. Μπαλόγλου (2003). «Προσπάθειες διαδόσεως των ιδεών του Saint-Simon και πρακτικής των εφαρμογής στον Ελλαδικό χώρο 1825-1837» (PDF). Τόμος 53, Τεύχος 3ο. «ΣΠΟΥΔΑΙ» Πανεπιστήμιο Πειραιώς. σελ. 88. Ανακτήθηκε στις 16 Ιουνίου 2011.[νεκρός σύνδεσμος] ««Επί τέλους προ δύο μηνών, [...], από διάβημα εις διάβημα, κατώρθωσα να επιτύχω την συγκρότησιν είδους Γραφείου Πολιτικής Οικονομίας, το οποίον θα αναλάβη και θα φέρη, ελπίζω, εις πέρας το επιχείρημα», γράφει στις 7 Μαΐου 1834 στον φίλο και ομοϊδεάτη του Duveyrier»
- ↑ J. Adam Tooze (2001). «Statistics and the German state, 1900-1945: the making of modern economic knowledge». Cambridge University Press. σελ. 2. Ανακτήθηκε στις 16 Ιουνίου 2011. «Inspired by the ideas of Saint-Simon the fledging Greek state had set up a statistical section as early as 1834»
- ↑ ΦΕΚ A 80/1836
- ↑ Frederic Strong (1842). «Greece as a Kingdom». Longman, Brown, Green and Longmans (London). σελ. 4. Ανακτήθηκε στις 16 Ιουνίου 2011.
- ↑ Η Άσκρη-Εισαγωγή[νεκρός σύνδεσμος], ανακτήθηκε στις 29/6/2012
- ↑ Ιστορικό Διάγραμμα Δήμων της Ελλάδας 1833 - 1912, Ελευθερίου Γ. Σκιαδά. / ΓΑΚ.Οθ αρχ.Υπ.Εσ.Φ113, Ad N.23801
- ↑ Αναφέρεται στο ΦΕΚ 11/1836 - 28 Μαρτίου 1836, σελ. 46, 20 Μαρτίου 1836, (1 Απριλίου 1836) σε συμπληρωματικό Διάταγμα με τίτλο Περί διαιρέσεως των Δήμων Βοιωτίας[1]
- ↑ Όταν οι δήμοι ήταν επτά Αρχειοθετήθηκε 2011-10-18 στο Wayback Machine., Ευρυτανικά Νέα, 14 Μαΐ 2010, Αρ. φυλ. 391/12-5-10, ανακτήθηκε 29/6/2012
- ↑ Οι 7 παλιοί δήμοι Αρχειοθετήθηκε 2012-05-22 στο Wayback Machine., «Ευρυτανικές Σελίδες», με τη συμβολή του «Πολιτιστικού Συλλόγου Καρπενησίου»]
| |||||||||||