Ελιάν ντε Μεζ

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Ελιάν ντε Μεζ
Φωτογραφία της Eliane de Meuse σε μια οικογενειακή γιορτή για τα 80ά γενέθλια της ζωγράφου στη δευτερεύουσα κατοικία της στο Bourgeois-Rixensart
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση9  Αυγούστου 1899
Βρυξέλλες
Θάνατος3 Φεβρουαρίου 1993 (93 ετών)
Φορέ
Χώρα πολιτογράφησηςΒέλγιο
Εκπαίδευση και γλώσσες
ΕκπαίδευσηΒασιλική Ακαδημία Καλών Τεχνών Βρυξελλών
ΣπουδέςAcadémie royale des Beaux-Arts
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταζωγράφος
ΎφοςΙμπρεσιονισμός, Fauvisme brabançon
Αξιώματα και βραβεύσεις
ΒραβεύσειςPrix Godecharle 1921
Ιστότοπος
www.tournai.be/fr/officiel/index.php?page=42
Commons page Σχετικά πολυμέσα

Η Ελιάν Ζορζέτ Ντιάν ντε Μεζ (Éliane Georgette Diane de Meuse), γεννήθηκε στις Βρυξέλλες στις 9 Αυγούστου 1899 και πέθανε στο Φορέ, στις Βρυξέλλες, στις 3 Φεβρουαρίου 1993. Ήταν Βελγίδα καλλιτέχνης ζωγράφος. Ήταν η σύζυγος του Μαξ Κονστάν Αρμάν Φαν Ντικ (Max Constant Armand Van Dyck). Και οι δύο ακολούθησαν τα μαθήματα των ιδίων καθηγητών, Ζαν Ντελβίλ (Jean Delville) και Χέρμαν Ρίχιρ (Herman Richir) στην Βασιλική Ακαδημία Καλών Τεχνών των Βρυξελλών.

Βιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Ελιάν ντε Μεζ (Éliane de Meuse) μυείται στη ζωγραφική στην ηλικία των 14 ετών μαζί με την Ketty Hoppe, σύζυγο του ζωγράφου Victor Gilsoul. Σύχναζε στο ιδιωτικό εργαστήρι του Guillaume Van Strydonck, συνιδρυτή του κύκλου LES XX [1] και φίλο του Τζέιμς Ένσορ (James Ensor). Την ίδια εποχή, δέχεται τις συμβουλές του γλύπτη Marcel Rau (βραβείο της Ρώμης, Βέλγιο 1908). Το 1916, η Ελιάν ντε Μεζ (Éliane de Meuse) αποφασίζει να γίνει ζωγράφος. Εισέρχεται στη Βασιλική Ακαδημία Καλών Τεχνών των Βρυξελλών [2],[3] όπου μελετά το σκίτσο με τον Jean Delville και την ζωγραφική της φύσης με τον Herman Richir. Εκεί, συναντά τον μέλλοντα σύζυγό της, τον ζωγράφο και σχεδιαστή Max Van Dyck [4], ο οποίος έλαβε το βραβείο της Ρώμης, στο Βέλγιο το 1920, σε ηλικία 17 ετών.

Το 1921, η Ελιάν ντε Μεζ (Éliane de Meuse), βραβεύεται με το Prix Godecharle, το οποίο έχει δημιουργηθεί το 1881 από τον Napoléon Godecharle, γιό του Gilles-Lambert Godecharle [5].

Στην αναφορά του στον Υπουργό, ο πρόεδρος της Εξεταστικής Επιτροπής αναφέρεται στη ποιότητα του στυλ της σύνθεσης. Η Εξεταστική Επιτροπή, που αποτελείται από τους Emile Claus, Albert Ciamberlani και Armand Rassenfosse, υποδεικνύει ομόφωνα και χωρίς συζήτηση τον πίνακα της Ελιάν ντε Μεζ (Éliane de Meuse) ως δικαιούχο της απονομής του βραβείου. Ο πρόεδρος της Εξεταστικής Επιτροπής αναφέρει ότι: «Cette toile se place à tous égards bien au-dessus de celles qui ont été soumises. Elle témoigne d’un véritable tempérament de peintre. Le coloris en est robuste tout imprégné de jeunesse et de naïve émotion. Enfin, qualité rare, l’œuvre a du style. C’est plus qu’une promesse, la vie s’y marque intensément.» ("Αυτός ο πίνακας είναι με κάθε τρόπο ανώτερος όλων αυτών που υποβλήθηκαν. Μαρτυρεί γνήσια ιδιοσυγκρασία ζωγράφου. Ο χρωματισμός είναι εύρωστος, εμποτισμένος από νεότητα και αφελή συγκίνηση. Τέλος, μια σπάνια ιδιότητα, το έργο έχει στυλ. Είναι περισσότερο από μια υπόσχεση, η ζωή μαρκάρεται έντονα σ’αυτόν") [6],[7]. Το βραβευμένο έργο, Δάφνις και Χλόη (225x180 εκ.) παριστάνει δύο νέους τρυφερά αγκαλιασμένους. Ο τίτλος του είναι εμπνευσμένος από το ποιμενικό μυθιστόρημα με τον ίδιο τίτλο, αποδιδόμενο στον Έλληνα συγγραφέα Λόγγο.

Ήταν άραγε προφητική αυτή η γνώμη του προέδρου της κριτικής επιτροπής που υποσχόταν τόσα; Πρέπει να το πιστέψει κανείς γιατί οι κριτικές, 15 χρόνια μετά την απόκτηση του Βραβείου Godecharle, έκαναν σοβαρή διάκριση για την εποχή και σύμφωνα με τον Paul Caso, δε στέρεψαν από επαίνους για να χαιρετίσουν το πρώτο της πέρασμα στη καλλιτεχνική ζωή.

Η Eliane de Meuse στο εργαστήριό της με την Youl Frans, σύζυγο του Βέλγου ζωγράφου Anto Carte, 1937.

«Une révélation… une artiste qui renouvelle l’impressionnisme d’Ensor et de Rik Wouters, qui l’enrichit d’apports nouveaux…» ("Μια αποκάλυψη...μια καλλιτέχνης που ανανεώνει τον ιμπρεσιονισμό του Ensor και του Rik Wouters, που τον εμπλουτίζει με νέες εισφορές…"). Με αυτούς τους όρους ο κριτικός της τέχνης Charles Bernard [8] , η πιο αυθεντική φωνή της κριτικής της εποχής [9],[10], σχολίαζε την πρώτη προσωπική έκθεση της Ελιάν ντε Μεζ (Éliane de Meuse), σε ένα άρθρο που δημοσιεύθηκε στην Nation Belge της 22ας Οκτωβρίου 1936 (Γαλλικά).

Μια γνώμη που την μοιράζεται και ο K. De Bergen, ο οποίος αποκαλύπτει , κοιτώντας τους πίνακες της Ελιάν ντε Μεζ (Éliane de Meuse): «… le travail du peintre à l'intérieur de la couleur même...» ("...τη δουλειά της ζωγράφου μέσα στο ίδιο το χρώμα...") και υπογραμμίζει ότι: «...la couleur possède sa vérité propre…» ("…το χρώμα έχει τη δική του αλήθεια...") και θεωρεί επίσης ότι: «… c'est à la vibration et non à la violence de la couleur que se mesure le don du coloriste.» ("...το ταλέντο της ζωγράφου μετριέται στη δόνηση και όχι στη βία του χρώματος") [11].

Ο Sander Pierron σχολιάζει με αυτούς τους όρους την έκθεση που μεταφέρθηκε στο Cercle artistique d’Anvers: «Cette jeune artiste est appelée à un grand destin; déjà son talent touche à la maîtrise. Depuis Rik Wouters, on ne connaît point dans notre école contemporaine la manifestation d'un si prodigieux talent. Éliane de Meuse est une coloriste de race; elle saisit les infimes nuances, les harmonise comme s'il s'agissait d'accords de notes: chez elle, tout est musical.» ("Αυτή τη νέα καλλιτέχνιδα την καλεί ένα μεγάλο πεπρωμένο. Ήδη το ταλέντο της φτάνει στη μαεστρία. Μετά τον Rik Wouters, δεν έχουμε γνωρίσει στη σύγχρονη σχολή μας την έκφραση ενός τόσο μεγάλου ταλέντου. Η Ελιάν ντε Μεζ (Éliane de Meuse) είναι μια ζωγράφος ολκής. Συλλαμβάνει τις πιο λεπτές αποχρώσεις, τις εναρμονίζει σαν να ήταν νότες μουσικής. Σ’ αυτήν τα πάντα είναι μουσικότητα.") [12].

Η γνώμη κάποιου L.J. o oποίος θεωρεί ότι πρέπει να τοποθετήσουμε: «…Éliane de Meuse au nombre de peintres les plus sensibles, dans la lignée d'Édouard Manet et de Marcel Jefferys, parmi les praticiens d'une peinture sapide et voluptueuse où tout s'innerve de ce qui déclenche instantanément de dociles réflexes. Tout y est exprimé, en apparence, du premier coup, à la façon de ces exécutants privilégiés qui, les outils aux doigts, sans jamais insister, formulent brillamment ce qu'ils ont à dire sous l'inspiration de la nature…» ("...την Ελιάν ντε Μεζ (Éliane de Meuse) μαζί με τους ζωγράφους τους πιο ευαίσθητους, στην ίδια γραμμή με τον Εντουάρ Μανέ (Édouard Manet) και τον Marcel Jefferys, μεταξύ αυτών που ασκούν μια ζωγραφική εύγευστη και ηδονική που προκαλεί ανεξέλεγκτες συγκινήσεις. Όλα εκφράζονται πάνω στο καμβά με τη πρώτη ματιά, όπως αυτοί οι εκτελεστές που, με τα εργαλεία στο χέρι, χωρίς να επιμένουν, διατυπώνουν με φινέτσα αυτό που θέλουν να πουν υπό την έμπνευση της φύσης...") [13].

Κυριότερες προσωπικές εκθέσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • 1936: Palais des beaux-arts de Bruxelles, Βέλγιο
  • 1936: Cercle artistique d'Anvers à Anvers (Καλλιτεχνικός κύκλος Αμβέρσας), Βέλγιο
  • 1981: Galerie Rencontre, Βέλγιο
  • 1982: Kelterhaus-Muffendorf , Bonn Bad-Godesberg, Γερμανία
  • 1991: Ανασκόπηση Ελιάν ντε Μεζ (Éliane de Meuse) οργανωμένη από κοινού από την πόλη των Βρυξελλών και την Τράπεζα Crédit Général [14], στις αίθουσες Milice και Οgivale στο Δημαρχείο των Βρυξελλών και το Maison de la Louve, Grand Place de Bruxelles, Βέλγιο

Κυριότερες Διεθνείς Ομαδικές Εκθέσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • 1937: Femmes artistes d’Europe, Galerie nationale du Jeu de Paume Παρίσι, Γαλλία[15]
  • 1937-1938: L’art belge, στην Fondation Carnegie (Carnegie Museum of Art; Pittsburgh) Ηνωμένες Πολιτείες[16]
  • 1939: Exposition du Progrès social, Galerie du Palais de la Mairie de Lille, Γαλλία
  • 1996: Le Fauvisme brabançon [17], Cercle artistique communal de Waterloo (Les Ecuries) , Βατερλώ, Βέλγιο

Έργα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Δάφνις και Χλόη, λάδι σε καμβά (225x180 εκ), βραβείο Godecharle 1921
  • Les Dahlias blancs (Οι λευκές Ντάλιες), λάδι σε καμβά, παλαιά συλλογή της Elisabeth de Bavière, βασίλισσας του Βελγίου
  • Les pantoufles rouges (Οι κόκκινες παντόφλες) 1944, λάδι σε καμβά, (71,5x80 εκ), συλλογή του Μουσείου Καλών Τεχνών της Γάνδης (cf. μονογραφία Ελιάν ντε Μεζ (Éliane de Meuse), Paul Caso, σ.26, Les Éditions Prefilm, Bruxelles, 1991) [4] (Γαλλικά), [5] (Ολλανδικά), [6] (Ολλανδικά)
  • L'enfant, (Το παιδί ) λάδι σε πίνακα, (60x48 εκ), συλλογή του Μουσείου Καλών Τεχνών του Tournai, catalogue des peintures et des sculptures du Musée des Beaux-Arts de Tournai, σ.68 (n° d'inventaire 451) τυπωμένο από τον Casterman S.A. Tournai JL 1494-5054 D.1971, δες επίσης την μονογραφία Ελιάν ντε Μεζ (Éliane de Meuse), Paul Caso, σ.21, Les Éditions Prefilm, Bruxelles, 1991
  • Marianne [7] (Γαλλικά) (81x61 εκ), λάδι σε καμβά, συλλογή του Μουσείου Καλών Τεχνών του Tournai, σελ. 68 (n° d'inventaire 453) τυπωμένο από τον Casterman S.A. Tournai JL 1494-5054 D.1971, δες επίσης την μονογραφία Ελιάν ντε Μεζ (Éliane de Meuse), Paul Caso, σ.56, Les Éditions Prefilm, Bruxelles, 1991
  • Bouquet de fleurs (Μπουκέτο λουλουδιών) ou Vase aux fleurs (ή Βάζο με λουλούδια), [8] (Γαλλικά), (72,5x60 εκ), λάδι σε καμβά, συλλογή του Υπουργείου Πολιτισμού – Διεύθυνση Καλών Τεχνών, δες τη μονογραφία Ελιάν ντε Μεζ (Éliane de Meuse), Paul Caso, σ.82, Les Éditions Prefilm, Bruxelles, 1991
  • Bouquet (Μπουκέτο), [9] (Γαλλικά) λάδι σε καμβά πάνω σε ξύλο, (60x50 εκ), συλλογή του Μουσείου Καλών Τεχνών του Tournai, catalogue des peintures et des sculptures du Musée des Beaux-Arts de Tournai, p.68 (n° d'inventaire 452) τυπωμένο από τον Casterman S.A. Tournai JL 1494-5054, 1971
  • Nu à contre-jour (Γυμνό απέναντι στο φώς) , γύρο στο 1920, λάδι σε καμβά, (99,5x80 εκ), ιδιωτική συλλογή, ανατυπωμένη στο λεξικό Paul Piron, τόμος 3, σ.234
  • Rêverie (Ονειροπόληση ), 1932, λάδι σε καμβά, (80x70 εκ), cf. πλακέτα των διαγωνισμών Godecharle και μονογραφία Ελιάν ντε Μεζ (Éliane de Meuse), Paul Caso, σ.52, Les Éditions Prefilm, Bruxelles, 1991
  • Centaurées (Κενταύρια), λάδι σε καμβά, (80x70 εκ), ένταξη τον Ιανουάριο 1992 στη συλλογή της Τράπεζας CBC (πρώην Crédit Général). Αυτός ο πίνακας, που αναπαράγεται στον κατάλογο των έργων που εκτίθενται στην Galerie du Crédit Général με αριθμό 23, προσφέρθηκε από την ζωγράφο στην τράπεζα σαν ευχαριστία για την υποστήριξή τους.
  • Les pantoufles rouges (Οι κόκκινες παντόφλες) ou Intérieur (Εσωτερικός χώρος), λάδι σε καμβά, (61,5x60,5 εκ), συλλογή της Communauté française de Belgique, cf. μονογραφία Ελιάν ντε Μεζ (Éliane de Meuse), Paul Caso, σ.71, Les Éditions Prefilm, Bruxelles, 1991 και κατάλογο της έκθεσης Le Fauvisme brabançon στο Cercle artistique communal de Waterloo (1996), το έργο φέρει τον αριθμό 12 , σ.32

Σημειώσεις και παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. Solange de Behr, Les XX, Musée d’Art moderne et d’Art contemporain Liège, 1994 [1] Αρχειοθετήθηκε 2013-10-15 στο Wayback Machine. (Γαλλικά)
  2. με αριθμό εγγραφής 18568 στα αρχεία της Βασιλικής Ακαδημίας Καλών Τεχνών των Βρυξελλών – από το 1916 έως το 1920 – πηγή αρχεία ARBA-ESA [2] (Γαλλικά)
  3. «Επιφανείς μαθητές. Για να γιορτάσει τα 300 χρόνια από την ίδρυσή της, η Ακαδημία τίμησε τους μεγάλους καλλιτέχνες που μάρκαραν με την παρουσία τους την Ακαδημία, όπως ο Βικτόρ Ορτά (Victor Horta), ο οποίος ήταν διευθυντής της για 4 χρόνια (από το 1927 έως το 1931), ο Henry Lacoste (διευθυντής από το 1954 έως το 1957),ο Amédée Lynen, ο Herman Richir , ο Victor Servranckx, η Ελιάν ντε Μεζ (Éliane de Meuse), ο Robert Schuiten, ο Albert Mangonès, ο Claude Strebelle, ο Max Van Dyck, ο Paul Delvaux, ο Ρενέ Μαγκρίτ (René Magritte), ο Βίνσεντ βαν Γκογκ (Vincent van Gogh), ο Τζέημς Ένσορ (James Ensor)… [3] Αρχειοθετήθηκε 2016-03-03 στο Wayback Machine. (Γαλλικά), (Αγγλικά) και (Ολλανδικά)
  4. Max Van Dyck (1902-1992), καθηγητή και αργότερα διευθυντή της Ακαδημίας του Άντερλεχτ (τμήμα Διακοσμητικών Τεχνών)
  5. Guy Dotremont, Les Concours Godecharle ont cent ans 1881-1981, 1981 (Γαλλικά)
  6. Paul Caso, μονογραφία Ελιάν ντε Μεζ (Éliane de Meuse) σ.7 (Γαλλικά), (Αγγλικά) και (Ολλανδικά)
  7. Paul Piron, Λεξικό των εικαστικών καλλιτεχνών του Βελγίου του 19ου και 20 αιώνα, τόμος 3, σ.235-238 (Γαλλικά)
  8. Charles Bernard (Γαλλικά)
  9. Paul Caso, μονογραφία Ελιάν ντε Μεζ (Éliane de Meuse) σ.9 (Γαλλικά) (Αγγλικά) και (Ολλανδικά)
  10. Un demi-siècle d'expositions Palais des beaux-arts Bruxelles, édité par la Société des expositions du Palais des Beaux-Arts, Bruxelles, σ.50 (Γαλλικά)
  11. K. de Bergen, Le Journal des Beaux-Arts du 23 octobre 1936 (Γαλλικά)
  12. Sander Pierron, Le Courrier d'Anvers, 13 novembre 1936 (Γαλλικά)
  13. L. J., La Flandre libérale (Gand) du 1er novembre 1936 (Γαλλικά)
  14. σήμερα ονομάζεται CBC Banque & Assurance
  15. όπου εκτίθεται μεταξύ άλλων δίπλα στις Μπερθ Μορισό (Berthe Morisot), Marie Cassat, Μarie Laurencin και Marie Bashkirtseff
  16. δίπλα από τους Anto Carte, Constant Permeke, Gustave de Smet, Isidore Opsomer και Ρενέ Μαγκρίτ (René Magritte)
  17. δίπλα στους Rik Wouters, Jos Albert, Charles Dehoy, Philibert Cockx, Jean Brusselmans, Ramah, Ferdinand Schirren μεταξύ άλλων

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Κατάσταση βραβευμένων των βραβείων Godecharle από την έναρξή τους [10] Αρχειοθετήθηκε 2019-10-26 στο Wayback Machine. (Γαλλικά)
  • Eπίσημη ιστοσελίδα του Μουσείου Καλών Τεχνών του Tournai [11] Αρχειοθετήθηκε 2011-02-03 στο Wayback Machine. (Γαλλικά)
  • Επίσημη ιστοσελίδα του Μουσείου Καλών Τεχνών της Γάνδης [12] (Γαλλικά), (Αγγλικά) και (Ολλανδικά)
  • Bibliothèque des Musées royaux des beaux-arts de Belgique [13] (Γαλλικά), (Αγγλικά) και (Ολλανδικά)
  • Institut royal du patrimoine artistique (Βασιλικό Ιστιντούτο καλλιτεχνικής κληρονομιάς) , Bruxelles, Belgique [14] Αρχειοθετήθηκε 2015-01-28 στο Wayback Machine. (Γαλλικά), (Αγγλικά) και (Ολλανδικά)
  • Το λεξικό των βέλγων ζωγράφων από τον 14ο έως τις ημέρες μας από τους πρώτους δασκάλους των Κάτω Χωρών του Νότου και του πριγκιπάτου της Λιέγης, έως τους σύγχρονους καλλιτέχνες σε δύο τόμους, La Renaissance du Livre, département de De Boeck-Wesmael, Bruxelles, 1995 [15] (Γαλλικά)
  • Les pantoufles rouges (Οι κόκκινες παντούφλες) (τίτλος στα Ολλανδικά : Stilleven met rode schoentjes ) [16] (Γαλλικά) et [17] (Ολλανδικά)
  • Marianne [18] (Γαλλικά)
  • Carnegie Institute Pittsburgh [19] (Αγγλικά)
  • Archives du Palais royal du Royaume de Belgique (Αρχεία του Παλατιού του Βασιλείου του Βελγίου) [20] (Γαλλικά)
  • Frans Hens (1856-1928) [21] Frans Hens (Γαλλικά) και Frans Hens (Ολλανδικά)
  • Charles Bernard (1875-1961) [22] (Γαλλικά)

Αναφορές στην Τηλεόραση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Personnalité à domicile (Μια προσωπικότητα στο χώρο της): Eliane de Meuse, Télé-Bruxelles, 1991 (Συνέντευξη που πραγματοποιήθηκε από τον Eric Russon) (Γαλλικά)

Παραρτήματα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Συναφή Άρθρα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Ελιάν ντε Μεζ (Éliane de Meuse) in: Les Concours Godecharle ont cent ans 1881-1981, σ.36 (Γαλλικά).
  • Paul Caso, μονογραφία Ελιάν ντε Μεζ (Éliane de Meuse), Bruxelles : Prefilm, 1991, Catalogue commun des bibliothèques fédérales monographie trilingue FR-NL-EN de 88 pages [23](Γαλλικά),(Αγγλικά) και (Ολλανδικά).
  • Mabille M et Geirlandt Karel J., Un demi-siècle d'expositions Palais des Beaux-Arts Bruxelles, Bruxelles : Société des expositions du Palais des Beaux-Arts, 1981 (Γαλλικά).
  • Zeebroek-Hollemans, Adriaens-Pannier, A., Le dictionnaire des peintres belges du XIVe siècle à nos jours ; depuis les premiers maîtres des anciens Pays-Bas méridionaux et de la principauté de Liège, jusqu'aux artistes contemporains, 3 volumes (Το λεξικό των βέλγων ζωγράφων από τον 14ο έως τις ημέρες μας από τους πρώτους δασκάλους των Κάτω Χωρών του Νότου και του πριγκιπάτου της Λιέγης, έως τους σύγχρονους καλλιτέχνες σε τρεις τόμους), La Renaissance du Livre, département de De Boeck-Wesmael, Bruxelles, 1995 (notice Ελιάν ντε Μεζ (Éliane de Meuse), tome 1, σ.325) (ISBN 2-8041-2012-0) (Γαλλικά).
  • Benezit, Dictionnaire critique et documentaires des peintres, sculpteurs, dessinateurs et graveurs de tous les temps et de tous les pays en 14 volumes (Λεξικό κριτικής και τεκμηρίωσης ζωγράφων, γλυπτών, σχεδιαστών και χαρακτών όλων των εποχών και όλων των χωρών σε 14 τόμους), Paris : Gründ, 1999 (notice Ελιάν ντε Μεζ, volume 9 - Maganza à Muller-Zschoppach -, σ.554) (ISBN 2-7000-3019-2) (tome 9) (Γαλλικά).
  • Benezit Dictionary of artists (Αγγλικά), en 14 volumes, Paris, France, Gründ, 2006, Volume 09 (Maele-Müller) , (ISBN 2-7000-3070-2)
  • Paul Piron, Dictionnaire des artistes plasticiens de Belgique des XIXe et XXe siècles (Λεξικό των εικαστικών καλλιτεχνών του Βελγίου του 19ου και 20ου αιώνα), Lasne : Art in Belgium, 2006, Volume 3, σ. 235-238 (ISBN 2-930338-53-9) (Γαλλικά) και (Ολλανδικά).
  • Alexia Creusen, Femmes artistes en Belgique XIXe et début ΧΧe siècles (γυναίκες καλλιτέχνες του Βελγίου του XIX και αρχών του XX αιώνα) , L'Harmattan, Paris (ISBN 978-2-296-03372-6) (Γαλλικά).
  • Gustaaf Janssens, archives du Palais royal de Bruxelles (Αρχεία του Παλατιού των Βρυξελλών) (rue Ducale n° 2, 1000 Bruxelles) (Γαλλικά).
  • Christian Desclez, Fauvisme brabançon, catalogue d'exposition (Κατάλογος έκθεσης), 14 septembre - 27 octobre 1996, Cercle artistique communal de Waterloo (Belgique) (Γαλλικά).
  • Bernadette de Visscher-d'Haeye, conférence Les fauves brabançons et la primauté de la Couleur, 17 octobre 1996, au Cercle artistique communal de Waterloo, (Les Écuries), à Waterloo, Belgique (Γαλλικά).

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]