Κεφαλόποδα

Τα κεφαλόποδα ανήκουν στα μαλάκια, αποτελούν το πιο εξελιγμένο είδος τους και περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, τα θράψαλα, τα καλαμάρια, τους μοσκιούς, τις σουπιές και τα χταπόδια. Τα κεφαλόποδα αποτελούν ομοταξία και συγκεριμένα τη μία από τις 6 ομοταξίες στις οποίες χωρίζεται η συνομοταξία των μαλακίων.

Υποδιαιρέσεις

Τα κεφαλοποδα είναι μια μεγάλη ομοταξία που περιλαμβάνει περίπου 800 είδη -η μεγαλύτερη ποικιλία παρατηρείται στον Ισημερινό, ενώ προς τους πόλους η ποικιλια μειώνεται. Η ομοταξία χωρίζεται με τη σειρά της σε υποκατηγορίες που λέγονται υφομοταξίες και κάθε μία από αυτές περιλαμβάνει κεφαλοποδα με διαφορετικά χαρακτηριστικά. Οι υφομοταξίες αυτές είναι τυπικά επτά, αλλά οι εκπρόσωποι των πέντε έχουν εξαφανιστεί. Τα είδη που ανήκαν στις εξαφανισμένες υφομοταξίες έζησαν στην κάμβριο, τη λιθανρακοφόρο, τη σιλούριο και την κρητιδική περίοδο. Ανήκαν στις υφομοταξίες των orthoceratoidea, actinoceratoidea, endoceratoidea (έφταναν σε μήκος τα 9 μέτρα), bactritoidea και ammonoidea. Οι δύο υφομοταξίες που επιβιώνουν μέχρι σήμερα είναι των ναυτιλοειδών (nautiloidea) και των κολεοειδών (coleoidea). Τα περισσότερα κεφαλόποδα πάντως στον κόσμο είναι της οικογένειας των κολεοειδών, γιατί από την πρώτη επιβιώνουν μόνον 5 είδη ναυτίλου (nautilus) κυρίως στον Ειρηνικό ωκεακό -κινδυνεύει δηλαδή να εξαφανιστεί και αυτή η υφομοταξία. Ο ναυτίλος διαθέτει ένα εξαιρετικά λεπτό όστρακο και 4 βράγχια, ενώ όλα τα άλλα κεφαλόποδα έχουν 2 βράγχια. Τα κολεοειδή χωρίζονται σε οκτάποδα και δεκάποδα. Στα οκτάποδα περιλαμβάνονται τα χταπόδια χωρίς όστρακο και το είδος αργονάυτης, Το θηλυκό του αργοναύτη σχηματίζει κέυφος για να αποθέτει τα αυγά του. Στα δεκάποδα, που έχουν υδροδυναμικό σχήμα και διαθέτουν κολυμβητικά πτερύγια, περιλαμβάνονται οι σουπιές (sepia του είδους sepioidea) και τα καλαμάρια (lolingo του είδους teuthoidea)

Γενικά χαρακτηριστικά

Η ονομασία τους οφείλεται στο γεγονός ότι τα πλοκάμια τους -που είχαν αρχικά θεωρηθεί πόδια- εκφύοναι από την κεφαλή τους. Τα κεφαλόποδα όμως χρησιμοποιούν τα πλοκάμια τους τόσο για τις μετακινήσεις τους όσο και για τη σύλληψη της τροφής τους. Είναι μαλάκια σαρκοφάγα και θεωρούνται κυνηγοί. Σήμερα το μέγεθος των περισσότερων κεφαλόποδων κυμαίνεται από λίγα εκατοστά έως μερικά μέτρα, με μεγαλύτερο το γιγαντιαίο καλαμάρι architeuthis που τα πλοκάμια του φτάνουν τα 13 μέτρα και που φωτογραφήθηκε για πρώτη φορά το 2006. Το σώμα των κεφαλόποδων παρουσιάζει συμμετρία και διαθέτει ασβεστολιθικό όστρακο είτε εξωτερικό (στα εξώκογχα κεφαλόποδα) είτε εσωτερικό (εσώκογχα) Τα πλοκάμια των κεφαλοπόδων φέρουν απομυζητικούς μηχανισμούς, δηλαδή βεντούζες, αλλά και νύχια ή αγκίστρια. Ο αριθμός των πλοκαμιών διαφέρει από είδος σε είδος: το χταπόδι έχει 8 πλοκάμια, η σουπιά και το καλαμάρι 10, αλλά ο ναυτίλος έχει 38. Στο πλοκάμι τους έχουν και στόμα. Αυτό μοιάζει με ράμφος πουλιού και έχει σαγόνια από κερατίνη ώστε το κεφαλόποδο να μπορεί να μασήσει την τροφή του. Τα κεφαλόποδα έχουν δύο βράγχια, με μοναδική εξαίρεση το ναυτίλο, και αυτά περιβάλλονται από έναν προστατευτικό μανδύα. Μέσα σε αυτό τον μανδύα (μανδυακή κοιλότητα) βρίσκεται και ο σωλήνας από τον οποίο με απότομες συσπάσεις το κεφαλόποδο μπορεί να εκτοξεύσει δυναμικά νερό και να προωθηθεί "όπισθεν" με ταχύτητα ώστε είτε να ξεφύγει από έναν εχθρό ή να συλλάβει ένα θήραμα. Τα κεφαλόποδα διαθέτουν και μελανοφόρο σάκο ώστε να αποδεσμεύουν μελάνη και να διαφεύγουν. Τα μόνα;;;; κεφαλόποδα χωρίς σάκο, είναι οι ναυτίλοι.

Νευρικό σύστημα

Τα κεφαλόποδα διαθέτουν το πιο ανεπτυγμένο νευρικό σύστημα όλων των ασπονδύλων. Διαθέτουν επίσης πολύ καλή όραση, παρότι πιθανόν τα περισσότερα να παρουσιάζουν αχρωματοψία. Το μάτι τους δεν παρουσιάζει "τυφλό σημείο" ή "σκότωμα", σε αντίθεση με των σπονδυλωτών, που έχουν όλα τους ένα τυφλό σημείο εκεί όπου το οπτικό νεύρο προσφύεται στον οπτικό δίσκο

Δείτε σχετικά

• Κατάλογος ελληνικών αλιευμάτων