Δογματική σαρκοφάγος
Η Δογματική Σαρκοφάγος, επίσης γνωστή ως «Σαρκοφάγος της Αγίας Τριάδος» είναι μια παλαιοχριστιανική σαρκοφάγος που χρονολογείται από το 320–350, [2] τώρα στα Μουσεία του Βατικανού (Βατικανό 104). [3] Ανακαλύφθηκε τον 19ο αι. κατά τη διάρκεια εργασιών ανοικοδόμησης στη βασιλική του Αγ. Παύλου εκτός των Τειχών, στη Ρώμη της Ιταλίας.
Μαζί με τη σαρκοφάγο του Ιούνιου Βάσου, αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα δείγματα χριστιανο-ρωμαϊκής γλυπτικής της Κωνσταντίνειας εποχής. Το όνομά της το αντλεί από τις σαφείς αναφορές του στα δόγματα της Συνόδου της Νίκαιας (325), ιδιαίτερα στο ότι ο Χριστός είναι ομοούσιος με τον Θεό Πατέρα, όπως φαίνεται (για παράδειγμα) από τη σκηνή μιας μορφής με την εμφάνιση του Ιησού μεταξύ του Αδάμ και της Εύας, ως μία από τρεις ίδιες μορφές, όπως ακριβώς είναι το δόγμα της Αγ. Τριάδας. [1]
Περιγραφή
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η εμπρός πλευρά χωρίζεται σε δύο σειρές, τυπικά του στυλ της εποχής, με θέματα της Παλαιάς Διαθήκης και της Καινής Διαθήκης, και ένα κεντρικό κέλυφος (clipeus) που περιέχει τα πορτρέτα του κεκοιμημένου ζεύγους: οι δύο είναι αγκαλιασμένοι και φορούν ρούχα τυπικά του 4ου αι.: χιτώνα με μανίκια δαλματικό (tunica manicata, dalmatina) και ιμάτιο (toga contabulata) ο άνδρας που κρατά ένα ρολό (rotula) στο χέρι, και χιτώνα (tunica) και ιμάτιο (palla) η γυναίκα. Τα κεφάλια είναι βασικοί τύποι, δείχνοντας ότι είτε δεν υπήρχε επιθυμία, είτε δεν υπήρχε αρκετός χρόνος για εξατομικευμένα χαρακτηριστικά προσώπου στη σαρκοφάγο.
Στην επάνω σειρά υπάρχουν πέντε σκηνές, δύο από το βιβλίο της Γένεσης και τρία θαύματα του Χριστού:
- Τρεις ίδιες γενειοφόρες μορφές, που αντιπροσωπεύουν την Αγ. Τριάδα, 9η μεσαία ένθρονη αντιπροσωπεύει τον Θεό Πατέρα), που δημιουργούν την Εύα από το πλευρό του Αδάμ, ο οποίος βρίσκεται στο έδαφος. [1]
- Μια νεότερη, χωρίς γενειάδα, φιγούρα με τη συμβατική εμφάνιση του Χριστού ανάμεσα στον Αδάμ με την Εύα και το Δέντρο της Γνώσης του Καλού και του Κακού.
- Ο Γάμος στην Κανά.
- Ο Πολλαπλασιασμός των άρτων.
- Η Ανάσταση του Λαζάρου.
Στην κάτω σειρά υπάρχουν έξι σκηνές, μία που συνδέεται με τη γέννηση του Χριστού, δύο με τη Βίβλο και τρεις με τον Άγιο Πέτρο:
- Η Προσκύνηση των Μάγων, με ένθρονη Παναγία και Βρέφος, και με Μάγους με ανατολικές ενδυμασίες και φρυγικούς σκούφους, και με τον Άγιο Ιωσήφ [4] ή τον προφήτη Βαλαάμ [5] πίσω από τον θρόνο
- Η Θεραπεία του τυφλού
- Ο Δανιήλ στο λάκκο των λεόντων
- Ο προφήτης Αββακούμ με το καλάθι με τα ψωμιά και τον άγγελο
- ΟΑπ. Πέτρος αρνείται τον Χριστό, με το κοκορέτσι που λαλάει από την αφήγηση του Ευαγγελίου
- Η σύλληψη του Πέτρου, από δύο στρατιώτες που φορούν παννονικούς πίλους
- Ο Μωυσής ή ο Πέτρος δημιουργούν μια πηγή νερού παρουσία εκατόνταρχου (με τον τελευταίο να φορά τυπικό στρατιωτικό ένδυμα του 4ου αι.)
Η σαρκοφάγος μπορεί να χρονολογηθεί μεταξύ 330 και 340, λόγω των ανδρικών χτενισμάτων (εκτός από αυτά του Χριστού και του Πέτρου), των οκλαδόν τετράγωνων μορφών, και της έλλειψης καλλιγραφικών λεπτομερειών. Υπάρχουν απόηχοι της προηγούμενης «πληβείας» επίσημης τέχνης, η οποία οδήγησε ορισμένους να προτείνουν, ότι η σαρκοφάγος είναι από το ίδιο εργαστήριο που παρήγαγε και τροποποίησε τα ανάγλυφα για την Αψίδα του Κωνσταντίνου (αφιερωμένη το 315).
Εικονογραφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η αφήγηση στη Γένεση πιστώνει φυσικά τη Δημιουργία στη μοναδική μορφή του Θεού, με χριστιανικούς όρους, τον Θεό Πατέρα. Ωστόσο, το πρώτο πληθυντικό πρόσωπο στη Γένεση 1:26 "Και είπε ο Θεός, ας κάνουμε τον άνθρωπο κατ' εικόνα μας, καθ' ομοίωσή μας", και οι αναφορές της Καινής Διαθήκης στον Χριστό ως δημιουργό (Ιωάννης 1:3, Κολοσσαείς 1:15) οδήγησαν τους Πρώιμους Χριστιανούς συγγραφείς να συσχετίσουν τη Δημιουργία με τον Λόγο, δηλ. τον προϋπάρχοντα Χριστό.
Ορισμένες άλλες σαρκοφάγοι, που τοποθετούνται συμβατικά στην ίδια συλλογή του Βατικανού με τη Δογματική Σαρκοφάγο, εμφανίζουν επίσης ομάδες τριών μορφών, που συνήθως ερμηνεύονται ότι αντιπροσωπεύουν την Αγ. Τριάδα σε σκηνές από τη Γένεση. Μερικές φορές μια μορφή είναι αγένειες, ενώ οι άλλες δύο φέρουν γένειο. [6] Δεδομένου του ταφικού πλαισίου, και ότι οι παρακείμενες σκηνές δείχνουν συχνά θαύματα της Καινής Διαθήκης, συμπεριλαμβανομένης της Ανάστασης του Λαζάρου, η έμφαση αυτών των σκηνών μπορεί να σχετίζεται τόσο με το ξεπέρασμα της αμαρτίας και την ελπίδα για νέα ζωή, όσο και την Πτώση του Ανθρώπου. [7]
Ο Χριστός συγκρίνεται με τον Αδάμ στην προς Ρωμαίους επιστολή 5:14–21, και μερικές φορές αποκαλείται ο «νέος Αδάμ», ειδικά σε σχέση με το βάπτισμα (αυτή την περίοδο οι κατηχουμένοι ήταν προφανώς γυμνοί όταν γινόταν αυτό). Αυτό μπορεί επίσης να αναφέρεται στη δεύτερη σκηνή, ή η κεντρική φιγούρα μπορεί να αντιπροσωπεύει τον Θείο Λόγο, ο οποίος εμφανίζεται επίσης με την εμφάνιση του Ιησού. [8] Η σκηνή αντιπροσωπεύει τον «καταμερισμό των εργασιών» μεταξύ του Αδάμ και της Εύας. Η κεντρική μορφή κρατά ένα δεμάτι στάχυα στο ένα χέρι και έναν νεκρό λαγό (σε άλλο παράδειγμα του Βατικανού ένα αρνί) στο άλλο, [9] αν και θα μπορούσε κανείς να περιμένει ότι το κυνήγι λαγών είναι έργο του Αδάμ, και η καλλιέργεια της Εύας, παρά το αντίθετο που προτείνει η σαρκοφάγος.
Ο Αδάμ και η Εύα λειτούργησαν επίσης ως τυπολογικοί πρόδρομοι του Ιησού και της Παρθένου Μαρίας, και το Δέντρο της Γνώσης ως πρόδρομος του Σταυρού της Σταύρωσης. Επιπλέον, αντιπροσώπευαν την πίστη στον γάμο, καθώς οι μορφές τους ανάμεσα στον Λόγο ερμηνεύονται από ορισμένους, ότι αντιπροσωπεύουν την τελετή του γάμου τους, κατάλληλη για τη σαρκοφάγο ενός παντρεμένου ζευγαριού. [10]
Σημειώσεις
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ 1,0 1,1 1,2 Milburn, Robert (1991). Early Christian Art and Architecture. University of California Press. σελ. 68. ISBN 0-520-07412-2.
- ↑ Various scholars give narrower ranges, but the great majority of dates given fall within this range
- ↑ There is another "Trinity Sarcophagus" at Arles, alsao with a three-figure Trinity.
- ↑ Walker Jacobs, Philip (2019). Joseph the Carpenter His Reception in Literature and Art from the Second to the Ninth Century. Leiden: Brill. σελ. 222. ISBN 9789004397521.
- ↑ Schiller, Gertrud (1966). Iconography of Christian Art. Greenwich, Connecticut: New York Graphic Society. σελ. 100-101.
- ↑ Jensen 2003.
- ↑ Jensen 2003, σελ. 37–38.
- ↑ Jensen 2003, σελ. 27-29.
- ↑ Jensen 2003, σελ. 33.
- ↑ Jensen 2003, σελ. 47-52.
Βιβλιογραφικές αναφορές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- (in ιταλική) Ranuccio Bianchi Bandinelli and Mario Torelli, L'arte dell'antichità classica, Etruria-Roma, Utet, Turin 1976.
- Jensen, Robin M. (2003). «Interpreting Christian art: Reflections on Christian art». Στο: Hornik, Heidi J. The Fall and Rise of Adam and Eve in Early Christian Art and Literature. Mercer University Press. ISBN 0-86554-850-1.
