Δημήτριος Τρικλίνιος
| Δημήτριος Τρικλίνιος | |
|---|---|
 | |
| Γενικές πληροφορίες | |
| Όνομα στη μητρική γλώσσα | Δημήτριος Τρικλίνης (Ελληνικά) |
| Γέννηση | 1280 (περίπου) Θεσσαλονίκη |
| Θάνατος | 1340 (περίπου) Θεσσαλονίκη |
| Χώρα πολιτογράφησης | Βυζαντινή Αυτοκρατορία |
| Εκπαίδευση και γλώσσες | |
| Ομιλούμενες γλώσσες | μεσαιωνική ελληνική γλώσσα |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Ιδιότητα | φιλόλογος συγγραφέας[1] |
Ο Δημήτριος Τρικλίνιος (1280-1340) ήταν σημαντικός λόγιος της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας που γεννήθηκε και έζησε στη Θεσσαλονίκη, γνωστός για το σχολιασμό των έργων αρχαίων ελλήνων συγγραφέων (ήταν ο πρώτος που έγραψε σχόλια σε αρχαία κείμενα)[2], αλλά και για αστρονομικό / αστρολογικό του σύγγραμμα. Θεωρείται ότι δίδασκε σε σχολή στη Θεσσαλονίκη. Σημαντικό έργο του ήταν επίσης η αντιγραφή σημαντικού αριθμού αρχαίων κειμένων και από τον ίδιο αλλά και πιθανότατα από μαθητές του - εργαστήριο αντιγραφής χειρογράφων.
Ήταν μαθητής του Μάξιμου Πλανούδη[3] και του Θωμά του Μάγιστρου, καθώς και σύγχρονος του Μανουήλ Μοσχόπουλου[4]
Σχολιασμός αρχαίων έργων
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Σχολίασε σημαντικό αριθμό κλασικών έργων όπως τραγωδίες των Αισχύλου, Σοφοκλή, Ευριπίδη, αλλά και έργα των Αριστοφάνη (Αχαρνείς, Σφήκες, Ιππείς, Ειρήνη), Θεοκρίτου (Ιδύλλια) και του Πινδάρου (Ωδές). Στο σχολιασμό, λάμβανε υπόψη του σχόλια και από παλαιότερους σχολιαστές, αλλά σημείωνε καθαρά τις δικές του απόψεις. Σε αρκετές περιπτώσεις, έδινε και την μετάφραση αρχαίων λέξεων που δεν ήταν πια σε χρήση στους συγχρόνους του. Θεωρείται ότι ήταν ο πρώτος που έκανε τόσο συστηματική δουλειά. Μελέτες στα σχόλιά του, δημοσιεύονται ακόμη και στις ημέρες μας[5].
Μετρική του αρχαίου δράματος
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Σημαντικό μέρος της εργασίας του στις κλασικές τραγωδίες ήταν η αποκατάσταση στα λάθη της μετρικής και για το ζήτημα αυτό έγραψε δυο πραγματείες[6]. Δεδομένου ότι δεν είχε πρόσβαση στα πρωτότυπα κείμενα, αλλά σε κείμενα που είχαν υποστεί ήδη παρεμβάσεις από βυζαντινούς συγγραφείς, αρκετές από τις παρεμβάσεις του απορρίφθηκαν αργότερα από νεώτερους σχολιαστές.
Αντιγραφή αρχαίων έργων
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η αντιγραφή και ο σχολιασμός αρχαίων έργων ήταν μέρος της διδασκαλίας του Τρικλινίου, αλλά σε αντίθεση με άλλους, αντέγραψε ολόκληρα έργα και όχι απλά κάποια τμήματά τους που δίδασκε, προσπαθούσε δε να βρει και να αντιγράψει όλο το έργο των μεγάλων τραγικών και ποιητών με τους οποίους ασχολήθηκε. Σε αυτόν οφείλουμε τη διατήρηση έργων που αλλιώς θα είχαν χαθεί στο χρόνο.
Καλλιγραφία - γραφικός χαρακτήρας
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Σε αντίθεση με παλαιότερους γραφείς, ο Τρικλίνιος έγραφε πολύ καθαρά και είχε μάλιστα δημιουργήσει τάση στους μαθητές του που αντέγραφαν το γραφικό του χαρακτήρα[7]. Γνωστοί μαθητές του αντέγραψαν όχι μόνο την πρακτική του στο σχολιασμό, αλλά και το γραφικό του χαρακτήρα, όπως ο Ιωάννης Κατράρης (αντιγραφέας αρχαίων κειμένων, κωμωδιογράφος και αστρονόμος) και ο Μάρκος Μουσούρος (σημαντικός λόγιος στον κύκλο του Άλδου Μανούτιου)[8]. Επιπλέον, τον 12ο-14ο αιώνα, οι γραφείς ένωναν τα πνεύματα με τα γράμματα και είχαν καταργήσει τα τετραγωνισμένα πνεύματα, κάνοντάς τα όλα στρογγυλεμμένα, με εξαίρεση τον Τρικλίνιο ο οποίος τα επανέφερε και αρκετοί τον μιμήθηκαν[9].
Αστρονομία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το 1967 ανακαλύφθηκε σύγγραμμα του Τρικλίνιου για τη σελήνη, στο οποίο φαίνοναι παρατηρήσεις των φάσεων της σελήνης και σχετικές αστρικές παρατηρήσεις. Σχολίασε το κείμενο «Φαινόμενα» που έγραψε τον 3ο αιώνα ο Άρατος ο Σολεύς, αλλά και με τη γεωγραφία. Από ανώνυμο χειρόγραφο αναφέρεται ότι χρησιμοποιούσε αστρονομικό όργανο, τον τετράντα για να μετρήσει το ύψος των αστέρων.[10]
Ο Τρικλίνιος και η Ανθολογία του Πλανούδη
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Τρικλίνιος ήταν υπεύθυνος για την ενσωμάτωση της ιδιόχειρης Ανθολογίας επιγραμμάτων και δυο ακόμη σειρών επιγραμμάτων του Πλανούδη (αυτά που στην παράδοση της Πλανούδειας Ανθολογίας ονομάζονται «Παράδοση D (του Πλανούδη)» (γιατί γράφτηκαν με την εποπτεία ή και το χέρι του Πλανούδη 1299-1301) σε ένα νέο αναθεωρημένο χειρόγραφο της Ανθολογίας το 1330, το Paris. Gr. 2744[11], μια έκδοση που είναι η πρώτη από αυτές που ονομάζονται από τους μελετητές «Παράδοση C (του Τρικλινίου)» και η οποία χρησιμοποιήθηκε για την πρώτη έντυπη έκδοση της Ανθολογίας του Πλανούδη από τον Ιανό Λάσκαρι το 1494[12]. Το χειρόγραφο αυτό (ή αντίγραφό του) είναι αυτό που βρίσκεται στη Μαρκιανή Βιβλιοθήκη της Βενετίας και το οποίο δε σώζεται ολόκληρο και θεωρείται ότι γράφτηκε ή από τον ίδιο τον Τρικλίνιο ή πιθανότατα από μαθητή του.
Επιπλέον βιβλιογραφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- «Demetrius Triclinius and the Planudean Anthology», Alexander Turyn, “Λειμωνάριον” προσφορᾶς εἰς τὸν καθηγητὴν Ν. Β. Τωμαδάκην, Ἐν Ἀθήναις, Ἐκ τοῦ Τυπογραφείου Ἀδερφῶν Μυρτίδη, 1973 σελ. 403-450 (Eπετηρίς Εταιρείας Βυζαντινών Σπουδών, 39-40, 1972-1973, 403-450)
- Derenzini, G., Per la tradizione dell’ Antologia Planudea nota paleografica tricliniana. Rivista di Studi bizantini e slavi 4, (1984), 11-30.
- Wilson, N. G., Planudes and Triclinus. Greek, Roman and Byzantine Studies 19, (1978), 389-394.
- Wilson, N. G., Miscellanea Palaeographica I. Planudes and Triclinus again. Greek, Roman and Byzantine Studies 22, (1981), 395-397.
- Aubreton, Robert (1949). Démétrius Triclinius et les recensions médiévales de Sophocle. Paris: Société d'Édition "Les Belles Lettres". σελ. 291.
Αναφορές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Ανακτήθηκε στις 20 Ιουνίου 2019.
- ↑ Steven Runciman, Η τελευταία βυζαντινή αναγέννηση, μτφρ.Λάμπρος Καμπερίδης, εκδ.Δόμος, Αθήνα, 2005, σελ.68
- ↑ A Reconstruction of Family Y in the Light of a Hitherto Unknown Manuscript (Athos, Lavra H-73), Maria K. Kalli, σελ. 163
- ↑ Θωμάς ο Μάγιστρος, λήμμα
- ↑ Studies in the Scholia on Aeschylus: The recensions of Demetrius Triclinius, Ole Langwitz Smith, Brill, 1975
- ↑ Στα Χρόνια του Βυζαντίου - Οι θετικοί επιστήμονες, ιατροί, χρονολόγοι και αστρονόμοι, Στράτος Θεοδοσίου και Μάνος Δανέζης, Εκδόσεις Δίαυλος (Αθήνα, 2010), τελευταίο κεφάλαιο. Αναφέρεται σύμφωνα με τον N. G. Wilson: Από το Βυζάντιο στην Αναγέννηση, 1994, σελ. 202
- ↑ The Oxford Handbook of Byzantine Studies, Elizabeth Jeffreys, John F. Haldon, Robin Cormack], 2008, σελ. 111
- ↑ The Manuscript Tradition of Procopius' Gothic Wars: A Reconstruction of Family Y in the Light of a Hitherto Unknown Manuscript (Athos, Lavra H-73), Maria K. Kalli, Εκδ. Walter de Gruyter, 2004, σελ. 164
- ↑ Calligraphy, Universalium, 2010
- ↑ Στα Χρόνια του Βυζαντίου - Οι θετικοί επιστήμονες, ιατροί, χρονολόγοι και αστρονόμοι, Στράτος Θεοδοσίου και Μάνος Δανέζης, Εκδόσεις Δίαυλος (Αθήνα, 2010), τελευταίο κεφάλαιο. Σε αυτό το σύγγραμμα αναφέρονται πληροφορίες από τον Ηerbert Hunger. Βυζαντινή λογοτεχνία, τόμος Γ΄, 1991, σελ. 55 και τον Ευάγγελο Σπανδάγο, Οι Θετικοί Επιστήμονες της Βυζαντινής εποχής, 1996, σελ. 118.
- ↑ Nóra Fodor, Die Übersetzungen Lateinischer Autoren Durch M. Planudes, 2000, σελ. 126
- ↑ Κατσιαμπούρα Γιάννα, «Μανουήλ / Μάξιμος Πλανούδης, "Ανθολογία"», 2003, Encyclopaedia of the Hellenic World, Asia Minor URL: [1]