Μετάβαση στο περιεχόμενο

Γιόζεφ Χάυντν

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Γιόζεφ Χάιντν
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα
Joseph Haydn (Γερμανικά)
Προφορά
Γέννηση31  Μαρτίου 1732 (unspecified calendar, assumed Gregorian)[1][2][3]
Ρόραου[4][5][1]
Θάνατος31  Μαΐου 1809 (unspecified calendar, assumed Gregorian)[6][3][7]
Βιέννη[8][4][9]
Τόπος ταφήςBergkirche
Χώρα πολιτογράφησηςΑγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςΑλεμαννική[10]
Γερμανικά[11]
ΕκπαίδευσηΔιδάκτωρ Μουσικής
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητασυνθέτης[12]
διευθυντής ορχήστρας
μουσικολόγος
πιανίστας
Αξιοσημείωτο έργοSymphony No. 100
Symphony No. 101
Το τραγούδι των Γερμανών
Επηρεάστηκε απόΓιόχαν Γιόζεφ Φουξ
Περίοδος ακμής1740
Οικογένεια
ΣύζυγοςAnna Haydn
ΓονείςΜατίας Χάυντν
ΑδέλφιαΜίχαελ Χάιντν[4]
Γιόχαν Εβανγκέλιστ Χάιντν
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμααρχιμουσικός εκκλησιαστικής μουσικής
ΒραβεύσειςΕπίτιμος πολίτης της Βιέννης (1804)
Υπογραφή
Commons page Σχετικά πολυμέσα

Ο Φραντς Γιόζεφ Χάυντν (γερμανικά: Franz Joseph Haydn‎‎· 31 Μαρτίου ή 1 Απριλίου 173231 Μαΐου 1809) (αναφέρεται και γράφεται και ως Χάυδν), ήταν Αυστριακός συνθέτης, από τους σημαντικότερους της κλασικής εποχής της μουσικής. Θεωρείται ο «πατέρας» της συμφωνίας και του κουαρτέτου εγχόρδων. Το έργο του περιλαμβάνει κυρίως οργανική μουσική — συμφωνίες και μουσική δωματίου — καθώς και φωνητικά έργα στα οποία περιλαμβάνονται κωμικές και δραματικές όπερες. Ο ίδιος περιέγραψε την απομόνωσή του από άλλους συνθέτες και μουσικά ρεύματα με το σχόλιο: «Ήμουν χωρισμένος από τον κόσμο, κανείς γύρω μου δεν μπορούσε να με τρελάνει και να βασανίσει τον εαυτό μου, και έτσι έπρεπε να γίνω πρωτότυπος».

Η μελοποίηση από τον Χάυντν του ποιήματος «Gott halte Franz, den Kaiser, Unser guten Kaiser Franz!», το τραγούδι του αυτοκράτορα, έκανε πρεμιέρα το 1797, έγινε ο αυστριακός αυτοκρατορικός ύμνος και, με διαφορετικά κείμενα, μεταγενέστερα ο γερμανικός εθνικός ύμνος.

Ο Χάυντν γεννήθηκε το 1732 στο χωριό Ρόραου (Rohrau) της Αυστρίας κοντά στα σύνορα με την Ουγγαρία. Οι γονείς του δεν είχαν ιδιαίτερη σχέση με τη μουσική, αν και ο πατέρας του έτρεφε ιδιαίτερη εκτίμηση για την παραδοσιακή μουσική και ήταν αυτοδίδακτος στην άρπα. Ο Χάυντν λαμβάνει τα πρώτα μαθήματα μουσικής κοντά στον συγγενή της οικογένειας Γιόχαν Ματίας Φρανκ και ειδικότερα στο πιάνο και το βιολί. Σε ηλικία επτά ετών γίνεται μέλος της παιδικής χορωδίας στον Καθεδρικό Ναό του Αγίου Στεφάνου στη Βιέννη, ωστόσο γενικά δεν λαμβάνει μία συστηματική μουσική εκπαίδευση κατά τα νεανικά του χρόνια. Εγκαταλείποντας την παιδική χορωδία, ο Χάυντν αναγκάζεται να εργαστεί ως ελεύθερος επαγγελματίας μουσικός, παίζοντας βιολί και πληκτροφόρα όργανα ή διδάσκοντας μουσική. Αυτή την περίοδο, που διαρκεί περίπου δέκα χρόνια, καταγράφονται κάποια επιπλέον μαθήματα μουσικής σύνθεσης με τον Νίκολα Πόρπορα (Nicola Porpora), σημαντικό Ιταλό συνθέτη και δάσκαλο τραγουδιού.

Μουσικός διευθυντής

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Πορτραίτο του Χάυντν, Λούντβιχ Γκούτενμπρουν (π. 1770).

Το 1759 (ή το 1757) ο Χάυντν διορίζεται ως μουσικός διευθυντής στην αυλή του κόμη Καρλ φον Μόρτσιν, όπου διευθύνει μία μικρή ορχήστρα, για την οποία συνθέτει και την πρώτη του συμφωνία.[13] Σύντομα όμως, όλοι οι μουσικοί της αυλής απολύονται λόγω οικονομικών δυσχερειών του κόμη. Το γεγονός αυτό θεωρείται ορόσημο στην καλλιτεχνική σταδιοδρομία του Χάυντν, καθώς το 1761 βρίσκει μόνιμη εργασία στο παλάτι του πρίγκιπα Εστερχάζυ (Paul Anton Eszterházy), το οποίο μεταξύ άλλων περιλαμβάνει ένα θέατρο όπερας και δύο μεγάλα δωμάτια μουσικής. Ο Χάυντν είναι υπεύθυνος όχι μόνο για την σύνθεση της μουσικής και την διεύθυνση της ορχήστρας, αλλά και για την εκπαίδευση των μουσικών και την συντήρηση ακόμη των οργάνων.

Σε αυτή τη θέση θα παραμείνει για περισσότερο από τριάντα χρόνια, παράγοντας σχεδόν το σύνολο του έργου του. Σε αυτό το διάστημα καταγράφεται και η ανάπτυξη της φιλίας του Χάυντν με τον Μότσαρτ, του οποίου το έργο άσκησε σημαντική επίδραση στον Χάυντν. Στα σημαντικότερα έργα αυτής της περιόδου συγκαταλέγονται οι συμφωνίες του Παρισιού (1785-1786), η συμφωνία του Αποχαιρετισμού (αρ. 45), καθώς και αρκετές σονάτες για πιάνο και κουαρτέτα εγχόρδων.

Λονδίνο και Βιέννη

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μετά το θάνατο του πρίγκιπα Νικολάου το 1790, ο διάδοχος του Αντώνιος αποφασίζει να απολύσει όλους τους μουσικούς της αυλής. Το γεγονός αυτό επιτρέπει στον Χάυντν να αποδεχτεί την τιμητική πρόσκληση του ιμπρεσάριου Γιόχαν Πέτερ Σάλομον (Johann Peter Salomon) για μία περιοδεία στο Λονδίνο με την υποστήριξη μιας μεγάλης ορχήστρας. Στα πλαίσια αυτής της περιοδείας, ο Χάυντν συνθέτει συνολικά δώδεκα συμφωνίες, μεταξύ των οποίων η συμφωνία Της Εκπλήξεως (αρ. 94) και η Στρατιωτική (αρ. 100). Οι αποκαλούμενες και συμφωνίες του Λονδίνου, τυγχάνουν μεγάλης απήχησης και συγκαταλέγονται στα πιο σημαντικά έργα του Χάυντν.

Μετά από την περιοδεία στο Λονδίνο, ο Χάυντν επιστρέφει στη Βιέννη, όπου εγκαθίσταται μόνιμα και συνθέτει κυρίως θρησκευτική μουσική. Στο διάστημα αυτό, ολοκληρώνει δύο ορατόρια, τη Δημιουργία (Die Schöpfung) και τις Εποχές (Die Jahreszeiten), του 1798 και 1801 αντίστοιχα. Τα κείμενα για τα δύο αυτά ορατόρια έγραψε ο βαρόνος Γκότφριντ φον Σβίτεν και για την Δημιουργία βασίστηκε στη Γένεση και το έργο του Μίλτον Ο χαμένος παράδεισος. Θεωρείται πως τα έργα αυτά είναι επηρεασμένα από τη μουσική του Χαίντελ και ειδικότερα από το ορατόριο του Μεσσία, καθώς κατά την επίσκεψή του στο Λονδίνο, ο Χάυντν ήρθε σε επαφή με το έργο του Χαίντελ.

Τα έργα του Χάυντν είναι αριθμημένα με βάση την ημερομηνία ολοκλήρωσής τους. Εναλλακτικά χρησιμοποιείται συχνά η ταξινόμηση του Anthony van Hoboken που καθιερώθηκε το 1957. Συνολικά το μουσικό έργο του Χάυντν περιλαμβάνει:

  • Ορατόρια και όπερες
  • 12 λειτουργίες, με χαρακτηριστικά δείγματα τη Λειτουργία του Νέλσον και τη Λειτουργία των τυμπάνων (αριθμοί έργων 1-12).
  • 104 συμφωνίες (ή 108 σύμφωνα με την ταξινόμηση του Hoboken)
  • 84 κουαρτέτα εγχόρδων
  • 31 τρίο με πιάνο
  • 60 σονάτες για πιάνο
  1. 1,0 1,1 1,2 Francis Hueffer: «Joseph Haydn»
  2. 2,0 2,1 William Henry Hadow: «Haydn, Franz Joseph» (Αγγλικά)
  3. 3,0 3,1 3,2 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. 13895053m. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
  4. 4,0 4,1 4,2 «Haydn, Franz Joseph» (Γερμανικά) σελ. 108.
  5. «Гайднъ» (Ρωσικά)
  6. Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 9  Απριλίου 2014.
  7. «Encyclopædia Britannica» (Αγγλικά) biography/Joseph-Haydn. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
  8. Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 30  Δεκεμβρίου 2014.
  9. Ιστορικό Αρχείο Ρικόρντι. 2145. Ανακτήθηκε στις 3  Δεκεμβρίου 2020.
  10. Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data.bnf.fr/ark:/12148/cb13895053m. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
  11. CONOR.SI. 9549923.
  12. The Fine Art Archive. cs.isabart.org/person/5160. Ανακτήθηκε στις 1  Απριλίου 2021.
  13. Haydn, Franz Joseph. Great Piano Works -- The Mini Series: Franz Joseph Haydn. Alfred Music. ISBN 978-1-4574-0139-8. 

Βιβλιογραφικές πηγές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Περαιτέρω ανάγνωση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Celestini, Federico (2010). «Aspekte des Erhabenen in Haydns Spätwerk». Στο: Celestini, Federico· Dorschel, Andreas. Arbeit am Kanon. Vienna: Universal Edition. σελίδες 16–41. ISBN 978-3-7024-6967-2.  On the sublime in Haydn's later works; in German.
  • Clark, Caryl, επιμ. (2005). The Cambridge Companion to Haydn. Cambridge Companions to Music. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-83347-9.  Covers each of the genres Haydn composed in as well as stylistic and interpretive contexts and performance and reception.
  • Clark, Caryl· Day-O'Connell, Sarah, επιμ. (2019). The Cambridge Haydn Encyclopedia. Cambridge: University of Cambridge Press. ISBN 9781107129016.  Sixty-seven scholars contribute over eighty entries as well as seven longer thematic essays on biography and identity, ideas, institutions, musical materials, people and networks, performance, and place.
  • Griffiths, Paul (1983). The String Quartet. New York: Thames & Hudson. ISBN 978-0-500-01311-3. 
  • Hughes, Rosemary (1966). Haydn String Quartets. London: BBC.  A brief (55-page) introduction to Haydn's string quartets.
  • Macek, Bernhard A. (2012). Haydn, Mozart und die Großfürstin. Eine Studie zur Uraufführung der "Russischen Quartette" op. 33 in den Kaiserappartements der Wiener Hofburg (στα Γερμανικά). Vienna: Schloß Schönbrunn Kultur- und Betriebsges.m.b.H. ISBN 978-3-901568-72-5. 
  • Sutcliffe, W. Dean (1992). Haydn, string quartets, op. 50. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-39103-0.  Covers not just Op. 50 but also its relevance to Haydn's other output as well as his earlier quartets.
  • Tolley, Thomas (2017). «'Divorce a la mode': The Schwellenberg Affair and Haydn's Engagement with English Caricature». Music in Art: International Journal for Music Iconography 42 (1–2): 273–307. ISSN 1522-7464. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]