Γιαναρτάς

Νερά κοντά στο Γιαναρτάς

Το Γιαναρτάς (janaɾˈtaʃ, στα τουρκικά Yanartaş σημαίνει "φλεγόμενη πέτρα") είναι γεωγραφικό χαρακτηριστικό κοντά στην κοιλάδα του Ολύμπου και στο εθνικό πάρκο στην επαρχία Αττάλειας στη νοτιοδυτική Τουρκία. Είναι ο τόπος των δεκάδων μικρών πυρκαγιών, που καίνε συνεχώς από σχισμές στα βράχια στην πλαγιά του βουνού. Ακριβώς κάτω από τις φωτιές βρίσκονται τα ερείπια του ναού του Ηφαίστου, του Έλληνα θεού που συνδέθηκε με τη φωτιά μέσω του ρόλου του ως σιδηρουργού των θεών. Για να δουν τις φωτιές και τα ερείπια, οι επισκέπτες πρέπει πρώτα να πάνε στην είσοδο στους πρόποδες του βουνού. Η τοποθεσία βρίσκεται στην κορυφή μιας εύκολης ανάβασης ενός χιλιομέτρου. Οι περισσότεροι το επισκέπτονται τη νύχτα, όταν οι φωτιές είναι πιο εντυπωσιακές.

Στην αρχαιότητα οι ναυτικοί μπορούσαν να πλοηγούνται δίπλα στις φλόγες, αλλά σήμερα χρησιμοποιούνται συχνότερα για την παρασκευή τσαγιού.

Τοποθεσία

Η τοποθεσία είναι 80 χλμ νοτιοδυτικά της Αττάλειας, κοντά στην πόλη Τσιραλί. Η περιοχή βρίσκεται σε ένα μονοπάτι, που είναι δημοφιλές για πεζοπόρους στη Λυκία Οδό.

Φωτιές

Οι πυρκαγιές ομαδοποιούνται σε μια έκταση 5000 m ² και τροφοδοτούνται από εκπομπές αερίων, που καίγονται για τουλάχιστον 2500 χρόνια. Αυτές οι εκπομπές φαίνεται να αλλάζουν εποχιακά: οι σχισμές και οι φλόγες είναι πιο έντονες τους χειμερινούς μήνες. Αυτό είναι ένα κοινό χαρακτηριστικό τέτοιων διαρροών, όπου η ροή αερίου τυπικά διαμορφώνεται από τη συσσώρευση πίεσης αερίου, που προκαλείται από την επαναφόρτιση των υπόγειων υδάτων και τις αλλαγές στην ατμοσφαιρική πίεση.

Σύνθεση αερίου

Οι σχισμές του εδάφους εκπέμπουν κυρίως μεθάνιο (87%). Το υπόλοιπο αποτελείται από υδρογόνο (7,5–11%), άζωτο (2–4,9%), ελαφρά αλκάνια (0,57%), διοξείδιο του άνθρακα (0,01–0,07%) και ήλιο (80 ppmv). Αυτές οι αναλογίες και η ισοτοπική σύνθεση υποδηλώνουν ένα μείγμα από δύο προελεύσεις, σε ίσα μέρη:

• ένα οργανικό θερμογόνο αέριο, που σχετίζεται με το κερογόνο τύπου III, που απαντάται σε πλούσια σε οργανικά ιζηματογενή πετρώματα Παλαιοζωικής και Μεσοζωικής περιόδου,
• ένα αβιογενές αέριο, που παράγεται από σερπεντινοποίηση χαμηλής θερμοκρασίας.

Πηγή του αερίου

Το αβιοτικό μεθάνιο σχηματίζεται συνήθως σε θερμοκρασίες πολύ υψηλότερες από αυτές, που εμφανίζονται στα πετρώματα στο Γιαναρτάς. Ωστόσο, το ρουθήνιο υπάρχει στα πυριγενή πετρώματα κάτω από τις φλόγες και πιστεύεται ότι δρα ως καταλύτης, επιτρέποντας το σχηματισμό μεθανίου σε χαμηλότερες θερμοκρασίες (δηλ. κάτω από 100 °C) που εμφανίζονται στο Γιαναρτάς.

Αυτές οι σχισμές του εδάφους αντιπροσωπεύουν τη μεγαλύτερη εκπομπή αβιογενούς μεθανίου, που έχει ανακαλυφθεί στην ξηρά μέχρι στιγμής. Οι εκπομπές δεν έχουν ηφαιστειακή προέλευση, καθώς το μεθάνιο δεν σχετίζεται με την απαέρωση του μανδύα ή το μάγμα.

Η Χίμαιρα

Στην Ιλιάδα, ο Όμηρος αφηγείται την ιστορία ενός τέρατος, που από την αναπνοή του ξεπηδούσε φωτιά, που ονομάζεται Χίμαιρα, το οποίο ήταν «στο μπροστινό μέρος ένα λιοντάρι, στο πίσω μέρος ένα φίδι και στη μέση μια κατσίκα, που έβγαζε μία τρομακτική, φλεγόμενη φωτιά». Το μέρος όπου ζούσε λεγόταν όρος Χίμαιρα. Ένας ιρλανδικής καταγωγής Βρετανός αξιωματικός του ναυτικού ονόματι Φράνσις Μποφόρ ερεύνησε την περιοχή το 1811 και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το Γιαναρτάς ήταν το μυθικό βουνό, επικαλούμενος τον αρχαίο Ρωμαίο συγγραφέα Πλίνιο, ο οποίος είχε κάνει τον ίδιο ισχυρισμό. Αν και η θεωρία του Μποφόρ έχει αρκετούς υποστηρικτές, άλλοι άνθρωποι διαφωνούν.

Βιβλία

• A.M. Celal Sengör (2003). The Large Wavelength Deformations in the Lithosphere: Materials for a History of the Evolution of Thought from the Earliest Times to Plate Tectonics p. 310 Endnotes. Geological Society of America. ISBN 978-0-8137-1196-6. 
• George E. Bean (1978). Lycian Turkey. Ernest Benn, London. ISBN 978-0-510-03205-0.