Γεμιστά λέγονται φαγητά πολλών λαών που αποτελούνται συνήθως από λαχανικά και γέμιση με ρύζι (πολλοί τα αποκαλούν "ορφανά") ή κρέας ή μίγμα των δύο ("παντρεμένα"). Μερικές φορές για γέμισμα χρησιμοποιούνται και θαλασσινά, όπως καλαμάρια ή μύδια, ενώ το ρύζι αντικαθίσταται από πληγούρι ή λαχανικά με κιμά. Μαγειρεύονται κυρίως το καλοκαίρι, καθώς εκείνη την εποχή ωριμάζουν τα λαχανικά που χρησιμοποιούνται, και επειδή είναι ελαφρύ φαγητό μπορεί να καταναλωθεί άνετα σε θερμό καιρό, σαν ζεστό ή κρύο πιάτο.
Η γέμιση γίνεται συνήθως με ρύζι ή και κιμά, ντομάτα, κρεμμύδι και μαϊντανό, ενώ σε παραλλαγή της Πολίτικης κουζίνας χρησιμοποιούνται κουκουνάρια, σταφίδες και κανέλα αντί για κιμά. Στην Κρήτη παλιότερα συνηθίζονταν τα γεμιστά με πληγούρι. Σε σύγχρονες παραλλαγές χρησιμοποιείται φέτα ή μπέικον.
Γεμιστά γίνονται επίσης αμπελόφυλλα (γιαπράκια), λαχανόφυλλα (σαρμαδάκια) ή μαρουλόφυλλα, φαγητά τα οποία λέγονται και ντολμάδες από το τουρκικό ρήμα dolmak (γεμίζω)[1]. Γνωστά είναι επίσης τα γεμιστά κρεμμύδια με κιμά, ενώ γεμίζονται και κυδώνια με αρνίσιο κρέας και κουκουνάρια[2]. Εκτός από λαχανικά δημοφιλές πιάτο είναι και τα γεμιστά καλαμάρια.
Τα γεμιστά μαγειρεύονται και σε άλλες χώρες της Ανατολικής Μεσογείου, όπως η Τουρκία, ο Λίβανος κ.α.